Ruśkowski Eugeniusz (red.), Roczność i wieloletniość w finansach publicznych

Prezentowany materiał jest monograficznym opracowaniem problemu roczności i wieloletniości w finansach publicznych w Europie. Jest on jednym z wyników badań naukowych, prowadzonych w ramach problemu badawczego NCN 2011/01/B/HS5/03357, finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki .

W zasadzie przez cały XX w. finanse publiczne krajów europejskich opierały się na zasadzie jednoroczności budżetu, mimo że nauka postulowała wprowadzenie w zamian lub obok niej zasady wieloletniego planowania finansowego. W niektórych krajach europejskich wprowadzano eksperymentalne rozwiązania w tym zakresie, wydłużające okres planowania budżetowego (finansowego) powyżej jednego roku, kończące się z reguły niepowodzeniem. Pozytywne rezultaty w tym zakresie zaczęły przynosić dopiero doświadczenia licznych krajów z końca XX w. i początku nowego milenium. Początkowo polegały one na wzmacnianiu rocznego budżetu fragmentarycznymi, wieloletnimi planami finansowymi (np. w zakresie finansowania inwestycji, ograniczania długu publicznego), potem zaś na opracowywaniu całościowych, wieloletnich planów finansowych, różnorodnie powiązanych z rocznym budżetem. Około 2010 r. można więc było zasadnie mówić o wzmacnianiu zasady roczności budżetu zjawiskiem wieloletniości w finansach publicznych. Dlatego problemem naukowym prowadzonych badań była odpowiedź na pytanie, czy zjawisko wieloletniości planowania finansowego w Europie ma charakter trwały oraz czy będzie ono nabierać charakteru zasady prawnej, konkurencyjnej lub wzmacniającej wobec zasady jednoroczności budżetu? Jako hipotezę badań przyjęto, że wieloletniość w planowaniu finansowym ma charakter trwały, wzmacniający, a nie konkurencyjny wobec zasady jednoroczności budżetu, oraz że w coraz szerszym zakresie będzie przybierała postać zasady prawnej. Przeprowadzone badania potwierdziły tę hipotezę, zaś jej dodatkowym wzmocnieniem było wydanie dyrektywy Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (Dz. Urz. UE L 306 z 23.11.2011, s. 41), zobowiązującej te kraje do jej implementacji do dnia 31 grudnia 2013 r.

Badania przeprowadzono w organach Unii Europejskiej oraz w wybranych dziesięciu krajach europejskich. Poza studiami teoretycznymi oraz analizą ewolucji systemu prawnego, przedmiotowe badania objęły także faktyczne kształtowanie się zasady roczności budżetu i wieloletniości planowania finansowego w tych podmiotach. Rzutuje to na redakcję prezentowanej monografii, w której po odrębnych charakterystykach roczności i wieloletniości finansów publicznych Unii Europejskiej i badanych krajów przedstawiono wybrane problemy merytoryczne, dające podstawę do wyciągnięcia wniosków końcowych (sformułowania konkluzji).

Co do zasady, prezentowany materiał uwzględnia stan prawny i faktyczny aktualny na koniec 2012 r. Implementacja dyrektywy 2011/85/UE do końca 2013 r. stworzyła jednak w omawianym zakresie nową sytuację w krajach Unii Europejskiej. O jej aspektach, opartych na fragmentarycznych materiałach, sygnalizujemy także w przedmiotowym opracowaniu . Ta nowa sytuacja prawna i faktyczna, powstała po implementacji powoływanej dyrektywy, wymaga podjęcia odrębnych badań naukowych dla pogłębienia i weryfikacji wniosków zawartych w niniejszej monografii.

Powstanie przedmiotowej monografii było możliwe dzięki wysiłkowi organizacyjnemu i merytorycznemu licznych kolegów z różnych ośrodków europejskich, za który chcemy im serdecznie podziękować. Nie jesteśmy w stanie wymienić wszystkich imiennie, dlatego wskażemy tylko niektórych z nich, zachowując kolejność alfabetyczną prezentowanych krajów. Serdeczne podziękowania kierujemy do: doc. L. Abramchik z Uniwersytetu J. Kupały w Grodnie, doc. P. Mrkývka z Uniwersytetu Masaryka w Brnie oraz M. Kozieła z Uniwersytetu Technicznego w Ostrawie, C. Riou z Uniwersytetu Paryż 1 Pantheon-Sorbonne, doc. B. Sudavičiusa z Uniwersytetu Wileńskiego, dr. A. Paula z Państwowego Uniwersytetu w Woroneżu, doc. M. Sidaka z Uniwersytetu Comeniusa w Bratysławie, doc. O. Ilnytskyi i doc. P. Mostovyy z Lwowskiego Uniwersytetu Państwowego im. I. Franko oraz dr. G. Kecső z Eőtvős Loránd University w Budapeszcie.

Istotne znaczenie dla ostatecznego kształtu prezentowanej monografii miały także uwagi jej recenzentów wydawniczych: prof. dr hab. T. Lubińskiej i dr hab. M. Postuły, prof. ALK. Autorzy monografii serdecznie dziękują za ich różnorodność i wszechstronność, dającą możliwość ponownej analizy struktury pracy oraz tez w niej zawartych.

Białystok, czerwiec 2014 r.

Redaktor naukowy

prof. zw. dr hab. Eugeniusz Ruśkowski