Dziurda Marcin, Reprezentacja Skarbu Państwa w procesie cywilnym

Problematyka reprezentacji Skarbu Państwa w postępowaniu cywilnym stanowi obecnie źródło największych bodaj kontrowersji w praktyce sądowej. Złożyło się na to kilka przyczyn. Przede wszystkim w zdecentralizowanym systemie reprezentacji Skarbu Państwa w postępowaniach sądowych - funkcjonującym w Polsce od roku 1954 - przepisy określające zadania i kompetencje poszczególnych państwowych jednostek organizacyjnych z założenia nie rozstrzygają, jakie podmioty mają podejmować czynności procesowe za Skarb Państwa w poszczególnych rodzajach spraw cywilnych. Przeciwnie, art. 67 § 2 k.p.c. zawiera niezwykle ogólną zasadę, zgodnie z którą za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (lub organ jednostki nadrzędnej).

Konstrukcja art. 67 § 2 k.p.c. sprawdzała się w okresach stabilizacji systemu prawnego, okazała się natomiast bardzo czuła na zawirowania związane z różnego rodzaju reformami administracji publicznej. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku doszło do zmian legislacyjnych, które poważnie naruszyły system reprezentacji Skarbu Państwa w postępowaniach cywilnych.

Niniejsze opracowanie zawiera pierwszy całościowy opis systemu reprezentacji Skarbu Państwa w procesie cywilnym - z uwzględnieniem wszystkich jego wewnętrznych sprzeczności. Niezależnie jednak od zagadnień o charakterze teoretycznym, niniejsza książka poświęcona została również kwestiom ściśle praktycznym. A najważniejsze znaczenie dla praktyki mają obecnie trzy grupy zagadnień związanych z reprezentacją procesową Skarbu Państwa.

Po pierwsze, chodzi o rozstrzygnięcie problemów proceduralnych ujawniających się w postępowaniach sądowych, w których czynności procesowe za Skarb Państwa podejmuje kilka podmiotów. Po drugie - o kwestię stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego w sprawach, w których czynności procesowe za Skarb Państwa podejmowane są przez organy jednostek samorządu terytorialnego (takiego sposobu reprezentacji procesowej Skarbu Państwa przepisy kodeksu postępowania cywilnego w ogóle nie uwzględniają).

Trzecim, a z punktu widzenia praktyki najważniejszym problemem związanym z reprezentacją procesową Skarbu Państwa jest konieczność rozstrzygania - na skutek powszechnych w praktyce negatywnych sporów kompetencyjnych pomiędzy poszczególnymi organami podejmującymi czynności procesowe za Skarb Państwa - które z nich powinny podejmować te czynności w poszczególnych kategoriach postępowań sądowych.