Wach Marlena, Regulacyjne i cywilnoprawne aspekty roamingu międzynarodowego

Następujące słowa wypowiedziane przez komisarz w Komisji Europejskiej Neelie Kroes w deklaracji politycznej w dniu 12 lipca 2012 r. będą miały istotne znaczenie dla rozważań zawartych w pracy : „Nadmierna interwencja ogranicza elastyczność . (...) Powinniśmy mieć świadomość zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich skutków uregulowań prawnych . (...) Stabilność i spójność regulacyjna w dłuższej perspektywie czasowej jest wartością samą w sobie” .

Zagadnienie roamingu uregulowane jest bezpośrednio w prawie unijnym, czyli w rozporządzeniu 717/2007, zmienionym rozporządzeniem 544/2009 oraz zastąpionym rozporządzeniem 531/2012. Jednakże w zakresie nieuregulowanym danym rozporządzeniem zastosowanie do umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, w tym usługi roamingu, znajduje na rynku polskim ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne oraz akty wykonawcze do tej ustawy. Ustawa pr. tel. implementowała do polskiego porządku prawnego dyrektywy z 2002 r. dotyczące łączności elektronicznej . Kolejne nowelizacje pr. tel. były wynikiem zmian w prawodawstwie krajowym, orzeczeń sądów polskich oraz TSUE (d. ETS) czy też zostały wymuszone przez Komisję Europejską jako rezultat przeglądu prawidłowości dostosowania przepisów pr. tel. do dyrektyw. W Polsce dnia 21 stycznia 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw (nowela unijna III), która implementowała zmiany dyrektyw w zakresie łączności elektronicznej z 2009 r., tj. dyrektywy 2009/136/WE oraz dyrektywy 2009/140/WE. Dostosowanie pr. tel. do dyrektyw UE ma istotne znaczenie dla kształtowania się praw i obowiązków stron umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Jedną z takich właśnie usług telekomunikacyjnych świadczonych przez operatora użytkownikowi końcowemu (abonentowi) jest usługa roamingu.

Wspieranie równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych określono w art. 1 ust. 2 pkt 1 pr. tel. Celem ustawy jest stworzenie warunków dla rozwoju konkurencji. Służy temu stosowanie nie tylko regulacji ex post, ale także ex ante . Ramy regulacyjne łączności elektronicznej z 2002 r. wprowadziły zasadę nakładania obowiązków regulacyjnych ex ante jedynie w sytuacji braku skutecznej konkurencji, przewidując przeprowadzanie przez krajowe organy regulacyjne okresowej analizy rynkowej i okresowego przeglądu obowiązków, które prowadzą do nałożenia obowiązków ex ante na operatorów wskazanych jako mający znaczącą pozycję rynkową. Proces ten obejmuje następujące fazy: zdefiniowanie właściwych rynków zgodnie z zaleceniem Komisji w sprawie właściwych rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE (zalecenie KE 2003/311/WE), analizę zdefiniowanych rynków zgodnie z wytycznymi KE 2002/C165/03 w sprawie analizy rynkowej i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z unijnymi ramami regulacyjnymi sieci i usług łączności elektronicznej , wyznaczenie operatorów mających znaczącą pozycję rynkową oraz nałożenie obowiązków ex ante na tak wyznaczonych operatorów.

W zaleceniu KE 2003/311/WE jako właściwy rynek, który może zostać objęty regulacją ex ante, określono krajowy rynek hurtowy usług roamingu międzynarodowego w publicznych sieciach telefonii ruchomej. Jednakże działania podjęte przez krajowe organy regulacyjne, indywidualnie oraz w ramach Europejskiej Grupy Regulatorów (ERG) oraz jej następcy – Organu Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC), ustanowionego rozporządzeniem 1211/2009 , w ramach analizy krajowych rynków hurtowych usług roamingu międzynarodowego wykazały, że organy te nie były w stanie skutecznie oddziaływać na wysoki poziom opłat hurtowych w roamingu ogólnounijnym z uwagi na trudności ze wskazaniem przedsiębiorstw mających znaczącą pozycję rynkową. Trudności te wynikały ze szczególnych uwarunkowań roamingu międzynarodowego, w tym z jego transgranicznego charakteru. Po wejściu w życie rozporządzenia 717/2007 rynek usług roamingu został wycofany ze zmienionego zalecenia KE 2007/879/WE .

Ponadto krajowe organy regulacyjne odpowiedzialne za ochronę i wspieranie interesów klientów usług łączności ruchomej zwyczajowo zamieszkałych na terytorium podlegającym ich właściwości nie są w stanie kontrolować postępowania operatorów sieci odwiedzanych znajdujących się w innych państwach członkowskich, od których uzależnieni są klienci przy korzystaniu z usług roamingu międzynarodowego. Przeszkoda ta mogłaby także zmniejszyć skuteczność środków podejmowanych przez państwa członkowskie na podstawie pozostawionych im kompetencji stanowienia przepisów w zakresie ochrony konsumentów. W związku z tym na państwa członkowskie wywierana była presja, aby podjęły środki w celu rozwiązania kwestii wysokiego poziomu opłat za usługi roamingu międzynarodowego. Przewidziany jednakże w ramach regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r. mechanizm podejmowania interwencji regulacyjnej ex ante przez krajowe organy regulacyjne nie okazał się wystarczającym narzędziem, które umożliwiałoby tym organom zdecydowane działanie w interesie konsumentów w tej szczególnej dziedzinie regulacji roamingu.

Ponadto w rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie europejskich przepisów regulacyjnych i rynków łączności elektronicznej wezwano Komisję do podjęcia nowych inicjatyw w celu obniżenia wysokich kosztów transgranicznej telefonii ruchomej, a Rada Europejska na posiedzeniu w dniach 23–24 marca 2006 r. uznała, że prowadzenie na szczeblu unijnym i krajowym ukierunkowanej, skutecznej i zintegrowanej polityki w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów wzrostu gospodarczego i wydajności, oraz podkreśliła, że w tym kontekście obniżenie opłat roamingowych odgrywa istotną rolę dla kwestii konkurencyjności. Ramy regulacyjne łączności elektronicznej z 2002 r., na podstawie zgłaszanych w konsultacjach wniosków, miały na celu usunięcie wszystkich barier dla handlu pomiędzy państwami członkowskimi w dziedzinie, którą harmonizowały, w tym między innymi przewidywały działania mające wpływ na opłaty roamingowe. Nie powinno to jednak stać na przeszkodzie dostosowaniu zharmonizowanych zasad przy uwzględnieniu zidentyfikowanych czynników i wniosków organów regulacyjnych, w celu znalezienia najbardziej skutecznych środków zwiększenia konkurencji na rynku wewnętrznym usług roamingu i osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Zostało zatem przyjęte rozporządzenie 717/2007, a następnie zmieniające je rozporządzenie 544/2009 w sprawie roamingu w publicznych sieciach telefonii ruchomej wewnątrz Wspólnoty. Rozporządzenia te odeszły od zasad mających zastosowanie na podstawie ram regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r., w szczególności dyrektywy ramowej, tj. zasad stanowiących, że w sytuacji niewystępowania znaczącej pozycji rynkowej opłaty za oferowane usługi powinny być określone w umowie o świadczenie danej usługi w roamingu. Wprowadziły one uzupełniające obowiązki regulacyjne odzwierciedlające szczególny charakter usług roamingu ogólnounijnego.

Zdaniem Komisji Europejskiej specyfika detalicznego i hurtowego rynku usług roamingowych uzasadniała podjęcie wyjątkowych środków, wykraczających poza mechanizmy przewidziane w ramach regulacyjnych łączności elektronicznej z 2002 r. Okazało się jednak, że maksymalne hurtowe oraz detaliczne wysokości stawek za rozmowy telefoniczne i SMS oraz wprowadzony limit cenowy za hurtowy transfer danych nie wpłynął znacząco na rozwój konkurencji, gdyż ceny detaliczne nadal oscylowały w granicach limitów określonych w rozporządzeniu 717/2007, zmienionym w 2009 r. Konieczne było zatem przyjęcie rozwiązania strukturalnego, które wprowadza rozporządzenie 531/2012 z dnia 13 czerwca 2012 r., obowiązujące od dnia 1 lipca 2012 r. , do którego zostały wydane dnia 28 września 2012 r. wytyczne oraz opinia BEREC w sprawie hurtowego dostępu do usług roamingu oraz odrębnej sprzedaży detalicznej usług roamingu regulowanego. Ponadto dnia 14 grudnia Komisja wydała rozporządzenie wykonawcze 1203/2012 w sprawie odrębnej sprzedaży detalicznych usług roamingu regulowanego wewnątrz Unii, a BEREC opublikował w czerwcu 2013 r. wytyczne w tym zakresie. Implementacja rozwiązań strukturalnych zawartych w rozporządzeniu 531/2012 następuje stopniowo. Od dnia 1 stycznia 2013 r. operatorzy MNO zobowiązani byli do opublikowania ofert referencyjnych w zakresie hurtowego dostępu do usług roamingu. Od dnia 1 lipca 2014 r. wejdzie w życie obowiązek oddzielnej sprzedaży detalicznych usług roamingu. Jednakże unijna komisarz planuje wydać kolejny akt prawny w formie rozporządzenia mający na celu ustanowienie jednego, wspólnego rynku telekomunikacyjnego i tym samym zniesienie roamingu . Nowa propozycja zostanie przedstawiona we wrześniu 2013 r., a następnie ma być omawiana w czasie spotkania przedstawicieli krajów i rządów w październiku tegoż roku. Unijna komisarz wskazała, że wierzy w konkurencję, jednak operatorzy muszą mieć także możliwość świadczenia usług wysokiej jakości, a ustanowiony poziom cen powinien być dla nich na tyle atrakcyjny, aby zachęcał ich także do inwestycji w sieci szerokopasmowe.

W rozdziale I niniejszej książki wskazana jest i omówiona analiza rynku, jako konieczny element regulacji usług, sama istota usług telekomunikacyjnych, wpływ regulacji na świadczenie tych usług, określanie rynków właściwych oraz porównanie regulacji ex post oraz ex ante. Następnie kolejno przedstawione zostały przyczyny, sposób oraz próby dokonania regulacji hurtowego rynku roamingu międzynarodowego w Polsce. Omówienie poszczególnych etapów analizy rynku, których dokonanie stanowi element konieczny do zastosowania ewentualnych środków regulacyjnych, pozwala pokazać specyfikę usług roamingu międzynarodowego, z której wynika niemożność rozwiązania problemu wysokich cen roamingu na szczeblu krajowym. Regulatorzy krajowi w wyniku przeprowadzonych analiz stwierdzili, że hurtowy rynek roamingu jest konkurencyjny, co pozbawiło ich narzędzi do jego krajowej regulacji, która i tak zapewne nie odniosłaby skutku ze względu na transgraniczność tej usługi. Gdy zatem powyższe działania na szczeblu krajowym okazały się nieskuteczne, zaszła konieczność rozwiązania tego problemu na szczeblu unijnym.

W rozdziale II przedstawiona jest analiza regulacji roamingu międzynarodowego w prawie UE, źródła oraz metoda regulacji. Omówiono kroki podjęte przez Komisję Europejską w postaci uchwalenia trzech kolejnych rozporządzeń roamingowych, ich skutki i analizy przeprowadzane okresowo oraz powody, dla których następowało stopniowe rozszerzanie regulacji sektorowej na kolejne usługi w roamingu. W podsumowaniu oceniane są skutki i zmiany w zakresie regulacji roamingu.

Następnie w rozdziale III przedstawiono nawiązanie do prawa krajowego w zakresie umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych oraz umowy o dostępie hurtowym do usług roamingu. Rozważany jest zakres swobody kontraktowej stron w regulowaniu swoich praw i obowiązków w tego rodzaju umowach. Ocenia się też wpływ regulacji unijnych na treść umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych w zakresie usług roamingu oraz umowy o hurtowy dostęp do usług roamingu międzynarodowego. Rozdział ten zawiera rozważania na temat charakteru prawnego umowy o hurtowy dostęp do usług roamingu. Analizowane są prawa i obowiązki stron tej umowy oraz kwestia, czy jest to umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej lub zastępstwo pośrednie, czy też wykonywanie usługi roamingu międzynarodowego przy pomocy osoby trzeciej. W rozdziale tym także wskazano, w jaki sposób umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych, w tym umowa świadczenia usług roamingu, uregulowana jest w pr. tel. z uwzględnieniem nowelizacji pr. tel. implementującej dyrektywy z 2009 r. oraz rozporządzenie 1211/2009 ustanawiające BEREC i rozporządzenie roamingowe 531/2012 z dnia 13 czerwca 2012 r. Nowelizacja pr. tel. z października 2012 r. (nowela unijna III) weszła w życie dnia 21 stycznia 2012 r. Wskazane jest w niej, iż implementuje rozporządzenie 531/2012.

Szczególną uwagę zwrócono w pracy w rozdziale III na złożoność stosunków cywilnoprawnych pomiędzy stronami uczestniczącymi w świadczeniu usługi roamingu, gdyż z jednej strony na poziomie hurtowym świadczenia usług roamingu zawierana jest pomiędzy operatorami umowa o dostęp do usług roamingu, a z drugiej strony w zakresie dostarczania detalicznych usług roamingu pomiędzy operatorem krajowym a użytkownikiem końcowym (abonentem) dochodzi do zawarcia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, w tym dotyczących usługi roamingu. Analizowane są szczegółowo relacje pomiędzy użytkownikiem końcowym, korzystającym z usług sieci odwiedzanej, a operatorem zagranicznym świadczącym te usługi na rzecz użytkownika końcowego. Użytkownika końcowego nie łączy z operatorem zagranicznym żaden stosunek umowny, gdyż umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawierana jest pomiędzy operatorem krajowym a użytkownikiem końcowym (abonentem). Relacje te analizowane są nie samodzielnie, ale w zestawieniu z prawami i obowiązkami operatora krajowego pełniącego niezwykle istotną rolę zarówno dla operatora zagranicznego, jak i użytkownika końcowego, który przebywając w państwie w ramach UE lub poza UE, otrzymuje usługę roamingu świadczoną na jego rzecz na podstawie umowy zawartej pomiędzy operatorem krajowym a operatorem zagranicznym.

W rozdziale IV przedstawione zostało wybrane orzecznictwo sądów polskich oraz orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w zakresie roamingu i poddany analizie został wpływ tych orzeczeń, regulacji i stanowisk BEREC na kształt usługi roamingu. Ponadto w rozdziale tym omówione zostało rozporządzenie 531/2012 i stanowiska BEREC. Zwrócona została szczególna uwaga na proces konsultacyjny przeprowadzany przez Komisję oraz BEREC w zakresie nowych regulacji, rozporządzenia wykonawczego 1203/2012 oraz opinii i wytycznych BEREC. Przedstawiono stanowiska stron biorących udział w konsultacjach, zestawiono opinie dużych i mniejszych operatorów, MNO oraz MVNO, wskazano także sygnalizowane problemy. Rozdział ten zawiera omówienie procesu konsultacji stanowisk BEREC zarówno w zakresie wytycznych BEREC do art. 3 odnośnie do hurtowego dostępu do usług roamingu, jak i opinii oraz wytycznych BEREC do art. 4 i 5 rozporządzenia 531/2012 co do odrębnej sprzedaży detalicznej usługi roamingu. Wskazane zagadnienia następnie zostały podsumowane.

W kolejnym rozdziale V została dokonana analiza regulacji roamingu międzynarodowego w ujęciu porównawczym w wybranych krajach. Zaczynając od podsumowania sytuacji w UE, przedstawione zostały kolejno sposoby i metody regulacji roamingu międzynarodowego w Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii oraz Rosji, ze wskazaniem różnic i podobieństw w stosunku do rozwiązań przyjętych w ramach Unii Europejskiej. Ponadto, jako kolejne rozwiązanie w zakresie usług roamingu, wskazane zostały tendencje zmierzające w kierunku zawierania różnego rodzaju porozumień dwustronnych, umów czy też deklaracji współpracy, także porozumień państw spoza UE z państwami w ramach UE w zakresie szukania wspólnego rozwiązania, dokonania zmian w świadczeniu usług roamingu międzynarodowego na danym obszarze czy pomiędzy określonymi państwami, a następnie podsumowanie tych zagadnień.

Rozdział VI określa skutki regulacji i dalsze działania organów regulacyjnych. Następuje w nim także ostateczne ustosunkowanie się do tez rozważanych w całej pracy i ich weryfikacja. Rozdział ten kończy rozważania na temat roamingu międzynarodowego i dociekań, czy regulacja roamingu była konieczna, czy nie wystarczyło przyjąć jedynie tymczasowych środków i rozwiązań, a następnie pozostawić ten obszar walce konkurencyjnej pomiędzy operatorami, czy trzeba było sięgać aż po rozwiązana strukturalne, których przyjęcie generuje koszty i po stronie administracji krajowej i UE w zakresie chociażby monitoringu, a przede wszystkim po stronie operatorów. Czy rzeczywiście konsument w rezultacie zastosowania wprowadzonych mechanizmów osiągnie spodziewane korzyści płynące z regulacji. Ponadto podsumowany został także wpływ regulacji na stosunki cywilnoprawne i kwestie wykonywania zobowiązania przez podmiot trzeci (operatora zagranicznego) w zakresie pierwotnego zobowiązania operatora krajowego względem jego użytkownika końcowego, abonenta. Wzięta została także pod uwagę zmiana tych relacji, która ma nastąpić od dnia 1 lipca 2014 r. na skutek wprowadzenia odrębnej sprzedaży detalicznej usług roamingu regulowanego. Rozdział VI zawiera analizę skutków regulacji oraz rozważania w zakresie innej drogi rozwiązania zagadnienia usług roamingu. Przedstawiane są w nim dalsze działania Komisji oraz postulaty de lege lata oraz de lege ferenda.

W pracy analizowane są cztery podstawowe tezy dotyczące roamingu ogólnounijnego oraz międzynarodowego:

Poniższe rozważania nie mają na celu dokonania ekonomicznej analizy cen roamingu oraz ich zmian w czasie ani też nie są w książce analizowane kwestie podatkowych rozliczeń odnoszących się do świadczenia usługi roamingu. Opłaty i limity cenowe uregulowane w rozporządzeniach roamingowych podane zostały w celu stworzenia tła dla zasadniczych rozważań dotyczących regulacyjnych i cywilnoprawnych aspektów roamingu międzynarodowego, w tym wewnątrzunijnego. Ponadto publikacja nie dotyczy roamingu krajowego, tylko międzynarodowego, w tym ogólnounijnego.

Niewątpliwie globalna konkurencja i Internet stanowią coraz większe wyzwanie dla krajowych regulatorów rynku komunikacji elektronicznej. Powstanie jednolitego i dynamicznego rynku elektronicznego ma usunąć bariery mające wpływ na dostęp nie tylko do paneuropejskich usług telekomunikacyjnych, ale także do globalnych usług i treści internetowych. Stworzenie warunków dla swobodnego przepływu w UE oraz poza nią informacji i treści oraz świadczenia usług elektronicznych jest niezbędne do pobudzenia popytu na korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych. W strategii Europa 2020 potwierdzono cel – zapewnienie wszystkim Europejczykom dostępu do szerokopasmowego Internetu do 2013 r. Ważnym kierunkiem strategii jest, aby do 2020 r. wszyscy Europejczycy mieli dostęp do szybkiego Internetu, o przepustowości przekraczającej 30 Mb/s, a przynajmniej połowa europejskich gospodarstw domowych miała dostęp do połączeń o przepustowości przekraczającej 100 Mb/s. Unijna komisarz postuluje zniesienie usług roamingu i stworzenie jednego, wspólnego rynku telekomunikacyjnego, na którym nie będzie barier. Jednakże, aby osiągnąć określone powyżej cele agendy cyfrowej, operatorzy muszą mieć możliwość i chęć dokonywania inwestycji, a jednym z istotnych czynników ku temu jest zapewnienie odpowiedniej elastyczności cenowej i rozwoju innowacyjnych rozwiązań. Z kolejną propozycją mającą na celu eliminację barier rynkowych będzie można zapoznać się już niedługo. Parlament Europejski dnia 4 lipca 2013 r. przyjął rezolucję w sprawie stworzenia jednolitego rynku cyfrowego , w której odniósł się pozytywnie do zamiaru Komisji dotyczącego przedstawienia nowego pakietu telekomunikacyjnego w celu rozwiązania problemu rozczłonkowania rynku telekomunikacyjnego, w tym środków na rzecz zniesienia w najbliższej przyszłości taryf roamingowych. Parlament w rezolucji podkreślił potrzebę przyjęcia proaktywnego podejścia do opłat roamingowych w celu stworzenia prawdziwego jednolitego rynku cyfrowego, który obejmowałby również urządzenia przenośne. Parlament Europejski wezwał Komisję do przedstawienia wniosku ustawodawczego najszybciej, jak to możliwe, aby jeszcze bardziej ograniczyć opłaty roamingowe w telefonii komórkowej w UE.

Na odpowiedź nie trzeba było długo czekać. Komisarz Kroes ogłosiła dnia 17 czerwca 2013 r., że we wrześniu tego roku zaprezentuje nową propozycję regulacji rynku komunikacji elektronicznej albo propozycję wspólnego rynku telekomunikacyjnego. Obecnie propozycja ta znajduje się na etapie uzgodnień wewnętrznych Komisji. Projekt rozporządzenia wprowadza m.in.: zasadę paszportu europejskiego dla dostawców europejskich działających w obszarze komunikacji elektronicznej; dalsze ujednolicenie warunków regulacyjnych w zakresie środków zaradczych, które mogą być narzucone przez krajowe organy regulacyjne na europejskich dostawców; ujednolicenie warunków produktów hurtowych dla sieci szerokopasmowych składających się z hurtowego wirtualnego dostępu i zapewnienia jakości usługi połączenia; koordynację w zakresie sharmonizowanego przydzielania spektrum w usługach bezprzewodowej szerokopasmowej telekomunikacji; ujednolicenie zasad odnoszących się do praw użytkowników końcowych i zwiększenie efektywnej konkurencji na rynku detalicznym.

Dokument zawiera propozycję eliminacji dopłat (opłat dodatkowych) za ruch międzynarodowy oraz roaming nieuzasadnionych kosztowo. W art. 33 projektu rozporządzenia wprowadza się zmiany do rozporządzenia 531/2012, m.in. przez wprowadzenie definicji sojuszy roamingowych, tj. handlowych lub technicznych porozumień pomiędzy dostawcami roamingu, które pozwalają na wirtualne rozszerzenie pokrycia siecią macierzystą, aby każdy z członków tego sojuszu mógł dostarczać usługi detaliczne roamingu regulowanego w tej samej cenie, jaką pobiera za te usługi, świadcząc je lokalnie. Dalsze zmiany do rozporządzenia 531/2012 wynikają z wprowadzenia tej definicji oraz związane są ze zmianą hurtowych opłat regulowanych za połączenia, SMS i transmisję danych w zakresie także opłat detalicznych. BEREC do dnia 31 grudnia 2014 r. ma opracować wytyczne dotyczące zasad współpracy członków sojuszy roamingowych.

Propozycja rozporządzenia nie wprowadza dodatkowych zasad w zakresie prawa międzynarodowego prywatnego ani nie odnosi się do jurysdykcji sądowej. Ponadto nie zawiera regulacji ułatwiających i zachęcających podmioty do dodatkowych inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną. Ostateczny kształt projektu rozporządzenia zostanie ustalony prawdopodobnie we wrześniu 2013 r., a samo rozporządzenie, zgodnie z jego art. 36, ma obowiązywać od dnia 1 lipca 2014 r., zatem w terminie wyborów do Parlamentu Europejskiego, które odbędą się w maju 2014 r.

Odpowiednim wstępem do analizy będzie kolejny cytat z wypowiedzi Neelie Kroes, wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej, komisarz unijnej ds. telekomunikacji, niewątpliwie bardzo znamienny dla dalszych rozważań: „W większości przypadków stosowane obecnie przepisy są szkodliwe dla konkurencyjności Europy (...) . Każdy powinien mieć dostęp do szybkich sieci szerokopasmowych. Zależy mi na tym, aby usunąć przeszkody biurokratyczne uniemożliwiające osiągnięcie tego celu (...)” .