Hass-Symotiuk Maria (red.), Rachunkowość. System informacji finansowej Zakładów Opieki Zdrowotnej

Maria Hass-Symotiuk

Dokonywane zmiany w ochronie zdrowia, a w szczególności zwiększenie uprawnień decyzyjnych kierownictwa zakładów opieki zdrowotnej, ograniczoność środków finansowych, modyfikacja zasad kontraktowania świadczeń zdrowotnych, wzrost kosztów świadczonych usług medycznych, a także nacisk na efektywność działania powodują zwiększone zainteresowanie menedżerów tych jednostek informacjami ekonomiczno-finansowymi. Są one niezbędne do podejmowania poprawnych decyzji oraz kontroli ich realizacji na wszystkich szczeblach zarządzania zakładem opieki zdrowotnej. Informacje te są także potrzebne użytkownikom zewnętrznym (np. organom założycielskim, płatnikom, kontrahentom, bankom) do oceny działalności zakładów opieki zdrowotnej i do rozliczenia ich kierownictwa z dokonań (osiągniętych rezultatów) i efektywnego wykorzystania powierzonych im składników majątkowych.

Sprawne zarządzanie nie jest możliwe bez dostępu do informacji o posiadanych zasobach czynników produkcji, o źródłach ich finansowania, o realizowanych procesach i ich kosztach, uzyskiwanych przychodach oraz o osiągniętych rezultatach (efektach) działalności. Zasadniczym źródłem tych informacji jest rachunkowość. Stanowi ona system pomiaru i identyfikacji zdarzeń i procesów gospodarczych oraz generowania przydatnych różnym użytkownikom informacji ekonomiczno-finansowych o działalności jednostki wykorzystywanych do podejmowania różnorakich decyzji, i to zarówno przez kierownictwo jednostki, jak i odbiorców zewnętrznych..

W zależności od zakresu tych informacji, ich charakteru oraz stosowanych procedur przetwarzania danych wyróżnia się dwa obszary rachunkowości: rachunkowość finansową i rachunkowość zarządczą. Ta pierwsza jest ukierunkowana przede wszystkim na zaspokojenie potrzeb odbiorców zewnętrznych (czyli potrzeb powtarzalnych). Z kolei rachunkowość zarządcza opracowuje informacje zindywidualizowane, dostosowane do rozwiązywanych przez kierownictwo problemów decyzyjnych.

Przygotowana książka stanowi kompendium wiedzy o systemie informacyjnym rachunkowości zakładów opieki zdrowotnej publicznych i niepublicznych. Prezentowane w niej treści są dostosowane do specyfiki działalności, zasad gospodarki finansowej oraz potrzeb informacyjnych różnych odbiorców (kierownictwa i odbiorców zewnętrznych) tych jednostek. Uwzględniono w niej także wymagania szczegółowe określone w rozporządzeniu ministra zdrowia, dotyczące zasad ewidencji, rozliczania i kalkulacji kosztów świadczeń zdrowotnych w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194).

Treść pracy ujęto w dwóch częściach, które harmonijnie łączą problemy ogólne z praktycznymi występującymi w tych jednostkach.

Część pierwsza „Rachunkowość jako system generowania informacji ekonomiczno-finansowych na potrzeby zarządzania w zakładzie opieki zdrowotnej" ukazuje rolę i rangę rachunkowości jako instrumentu zarządzania (języka biznesu).

Dlatego, na tle rodzajów decyzji podejmowanych w zakładzie opieki zdrowotnej i ich atrybutów, przedstawiono rolę rachunkowości w tych jednostkach oraz odpowiedzialność kierownika za jej prawidłowe funkcjonowanie, elementy polityki rachunkowości, metody jej prowadzenia, zasady wyceny aktywów i pasywów oraz pomiaru kosztów i przychodów, jak też ustalanie wyniku finansowego, a także zbiory generowanych informacji finansowych oraz zasady ich analizy i interpretacji.

W części drugiej opracowania: „Plan kont jako podstawa funkcjonowania rachunkowości w zakładzie opieki zdrowotnej (publicznym i niepublicznym)", ukazano zasady i metody budowy zakładowego planu kont zabezpieczającego potrzeby informacyjne zarządzania, a także przedstawiono wzorcowy plan kont wraz z komentarzem dla tych jednostek. Zawiera on rozbudowany wykaz kont syntetycznych i analitycznych, który umożliwia ujęcie zdarzeń i procesów gospodarczych, sporządzenie obowiązującej sprawozdawczości finansowej w kształcie wymaganym przez ustawę o rachunkowości oraz przepisy GUS, jak też zapewnia pozyskiwanie istotnych informacji na potrzeby podejmowania decyzji przez kierownictwo zakładu opieki zdrowotnej.

Wzorcowy plan kont może być wykorzystany w całości jako zakładowy plan kont (ZPK) zakładu lub też stanowić podstawę do opracowania własnego ZPK.

Każdy zespół kont zawiera komentarz, który obejmuje: wprowadzenie do poszczególnych kont z uwzględnieniem ich funkcji, omówienie zasad funkcjonowania poszczególnych kont, aktualnych rozwiązań ewidencyjnych typowych operacji gospodarczych, zasad prowadzenia kont ksiąg pomocniczych i ksiąg pozabilansowych, a także wzór zarządzenia dotyczący wprowadzenia do dokumentacji przyjętych zasad (polityki) rachunkowości. W końcowej części pracy ukazano powiązanie planu kont ze sprawozdawczością finansową zakładu opieki zdrowotnej, które będzie przydatne do sporządzenia sprawozdania finansowego.

Zaletą opracowania jest przede wszystkim wszechstronne i wieloaspektowe przedstawienie rachunkowości zakładu opieki zdrowotnej (publicznego i niepublicznego) jako kompleksowego i elastycznego systemu informacji finansowych. System ten cechuje bezpośrednia przydatność generowanych zbiorów informacji w prowadzonej działalności.

Jednakże wykorzystanie tych informacji w zarządzaniu wymaga znajomości zasad ich interpretacji. Warto podkreślić, że w opracowaniu przedstawiono zagadnienia najbardziej aktualne, istotne i kluczowe z uwzględnieniem możliwości różnych rozwiązań oraz wykorzystaniem obowiązujących regulacji prawnych (a w szczególności: prawa bilansowego, Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, prawa podatkowego, kodeksu spółek handlowych itp.).

Opracowanie jest przeznaczone dla zakładów opieki zdrowotnej zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych, bez względu na formę prawną (publiczne, niepubliczne). Jego adresatem jest przede wszystkim kierownictwo zakładów opieki zdrowotnej, w tym także przedstawiciele rad społecznych czy rad nadzorczych (dotyczy to w szczególności części pierwszej), odpowiedzialne za kształt systemu informacyjnego rachunkowości oraz przyjętą politykę w tym zakresie, oraz osoby zajmujące się profesjonalnie prowadzeniem ksiąg rachunkowych – główni księgowi, pracownicy pionów finansowo-ekonomicznych, jak też kontrolerzy i audytorzy wewnętrzni. Z uwagi na całościowe omówienie zagadnień pozyskiwania i wykorzystania informacji finansowych, książka może stanowić pomoc dla organów założycielskich tych jednostek w sprawowaniu funkcji nadzoru i kontroli. Może być ona także wykorzystana przez słuchaczy różnych form kształcenia zawodowego (słuchaczy studiów podyplomowych z zarządzania placówkami opieki zdrowotnej, studentów studiów ekonomicznych, a także przez biegłych rewidentów badających księgi rachunkowe zakładów opieki zdrowotnej.

Maria Hass-Symotiuk