Marcinkowski Bartosz (red.), Przewodnik po transakcjach fuzji i przejęć

M&A – Mergers and Acquisitions – stanowią siłę napędową czy może raczej „koło zamachowe” wielu gospodarek. M&A pozwalają bowiem na skokowy rozwój przedsiębiorstw, zwiększając ich konkurencyjność na rynkach regionalnych czy globalnych.

Jednocześnie M&A – jako szczególnie silny segment usług obejmujących doradztwo prawne, podatkowe i biznesowe – nie są objęte kompleksowym programem nauczania akademickiego czy np. podczas aplikacji prawniczych. Pewne aspekty transakcji M&A są przedmiotem sesji programów MBA .

Problem zapewne wynika z faktu, że M&A nie wpisują się w tradycyjny podział na dziedziny i gałęzie prawa.

Przeciwnie, cechą M&A jest przekrojowość i multidyscyplinarność, w tym z fundamentalnymi elementami finansowymi i podatkowymi. Ponadto bardzo duże znaczenie w procesach M&A mają aspekty zarządcze, project management i organizacja wieloelementowego i wielowątkowego procesu, niekoniecznie przebiegającego w sposób linearny.

Nie sposób w końcu pominąć umiejętności negocjacyjnych i strategicznych – M&A to nie tylko zawodowe umiejętności merytoryczne (prawne, ekonomiczne, biznesowe), ale też sfera miękka – zdolność przekonywania, zarządzania sytuacjami kryzysowymi czy szukania kompromisu. To także wytrzymałość fizyczna – wielotygodniowe procesy due diligence (na ich temat zob. niżej) czy wielogodzinne negocjacje stanowią codzienność w praktyce M&A.

Tak pojmowane M&A to nieustanne uczenie się nowych elementów – niekiedy wykraczających poza obszar kompetencji oczywistych dla prawnika czy ekonomisty – i przełamywanie własnych barier i ograniczeń.

Jednak absolwenci prawa czy ekonomii w większości wypadków zapoznają się ze specyfiką M&A dopiero w praktyce, nierzadko poprzez bezpośrednie zaangażowanie w skomplikowane i złożone procesy transakcyjne.

Mając świadomość owych uwarunkowań i potrzeb, autorzy niniejszego opracowania podjęli trud możliwie przekrojowego przedstawienia problematyki M&A z perspektywy polskiego prawa i praktyki jego stosowania.

Należy przy tym zastrzec, że zgodnie z tytułem jest to „przewodnik”, i to po wybranych zagadnieniach prawnych problematyki M&A, a nie pełne kompendium wiedzy w tym obszarze. Autorzy dołożyli jednak starań, aby każda z części – za którą każdy z autorów odpowiada samodzielnie – w dostatecznym stopniu prezentowała ich wieloletnie, bogate doświadczenia transakcyjne, jak również, tam gdzie okazuje się to niezbędne, refleksję teoretycznoprawną. Niemniej wzajemne przenikanie zagadnień i obszarów skutkuje pewnymi powtórzeniami i wzajemnymi zapożyczeniami treściowymi.

I jeszcze tytułem wyjaśnienia kilka uwag na temat zagadnień terminologicznych (o których obszerniej mowa w dalszej części książki). Obecnie M&A czerpie i wzoruje się na dorobku anglosaskim. Wynika to przede wszystkim z bogactwa brytyjskich i amerykańskich doświadczeń w dziedzinie budowania korporacji o międzynarodowym (globalnym) zasięgu i głębokości rynków. Między innymi dzięki anglosaskim wpływom gospodarczym język angielski to biznesowa lingua franca. Stąd tak wiele zapożyczeń i zwrotów pochodzących wprost z języka angielskiego. Kierując się potrzebami praktycznymi, zwroty angielskie stosowane są w książce zamiennie z ich (niekoniecznie bardzo licznymi i niekoniecznie dostatecznie precyzyjnymi i jednoznacznymi) polskimi odpowiednikami. Zakładamy bowiem, że Czytelnicy naszej książki prędzej czy później zetkną się w praktyce z transakcją M&A, której uczestnicy będą posługiwać się angielską (anglosaską) aparaturą pojęciową.

Jednocześnie zwracamy uwagę, że proste przekładanie (wtłaczanie) pojęć angielskich na polski język prawniczy czy prawny może prowadzić do błędnych wniosków, gdyż stosując taką metodę, dokonuje się przeniesienia pojęć mających niekiedy precyzyjne znaczenie w języku prawniczym anglosaskiego systemu common law na grunt kontynentalnego prawa cywilnego i handlowego. Zabieg taki może prowadzić do licznych nieporozumień – nie tylko na linii pomiędzy prawnikami prezentującymi jeden z kontynentalnych systemów prawnych (w tym polski) a prawnikami wywodzącymi się z systemu common law (nawet po jego europeizacji). Nieporozumienia mogą powstawać także wówczas, gdy przy jednej transakcji M&A pracują prawnicy wywodzący się z kilku systemów kontynentalnej Europy – określone anglosaskie pojęcia mogą być inaczej interpretowane np. przez prawnika polskiego, a inaczej przez Włocha. Ów szczególny aspekt międzynarodowych transakcji M&A wymaga zatem szczególnego baczenia z uwagi na ryzyko zamieszania nomenklaturowego (efekt lost in stranslation).

Jednocześnie pragniemy zwrócić uwagę, że pandemia koronawirusa niewątpliwie wpływa i wpłynie na przyszły kształt procesów M&A, a także na treść niektórych regulacji oddziałujących na działalność spółek, w tym na działania w sferze Mergers and Acquisitions. Nasze prognozy i oceny w tym zakresie sygnalizujemy w zakończeniu niniejszego opracowania.

dr Bartosz Marcinkowski

Partner DZP

Praktyka Prawa Spółek, Fuzji i Przejęć