Niżnik-Dobosz Iwona (red.), Przestrzeń i nieruchomości jako przedmiot prawa administracyjnego. Publiczne prawo rzeczowe

I. W kontynentalnym europejskim systemie prawa mamy do czynienia z koegzystencją prawa publicznego, w tym administracyjnego i prywatnego (cywilnego). Napisano całe tomy o relacjach pomiędzy tymi wzajemnie dopełniającymi się reżymami prawnymi tworzącymi w teoretycznym ujęciu jeden spójny, zupełny system prawa. Prawne formy ustroju korporacji publicznoprawnych, w tym międzynarodowo-publicznoprawnych nie stoją w miejscu. Wykształciła się Unia Europejska, która w systemach prawnych państw członkowskich wprowadziła pojęcie multicentrycznego porządku prawnego. W każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej, obok systemu prawa krajowego zbudowanego na zasadzie hierarchicznej, obowiązuje oparty na swoistych zasadach porządek prawny Unii Europejskiej pochodzący od upoważnionych organów i instytucji Unii Europejskiej, którym państwa członkowskie przekazały część swoich kompetencji państwowych, prawotwórczych.

W tej sytuacji wielowarstwowości i wielocentryczności porządku prawnego Autorzy monografii proponują refleksję teoretyczną i praktyczną nad administracyjnym prawem krajowym w obszarze regulacji dotyczących przestrzeni, nieruchomości, a także procesu inwestycyjnego, które obecnie stanowią wiodące części krajowego prawa administracyjnego.

Zasadniczy nurt rozważań mieści się w analizie pojęć i instytucji planowania i zagospodarowania przestrzennego, uproszczonego i przyspieszonego postępowania w sprawach inwestycji infrastrukturalnych, a także pojęć i instytucji charakterystycznych dla prawa budowlanego i gospodarowania nieruchomościami.

W obrębie planowania i zagospodarowania przestrzeni w centrum uwagi znajdują się administracyjnoprawne formy (studium, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, decyzje o warunkach zabudowy) kształtowania przestrzeni i związanego z nim ograniczania - w imię interesu publicznego, dobra wspólnego, celu publicznego, ładu przestrzennego, zasady zrównoważonego rozwoju - prawa własności, innych praw rzeczowych, a także obligacyjnych do nieruchomości.

Monografia rozwija problematykę wybranych zasad planowania i zagospodarowania przestrzeni postrzeganych jako skuteczny instrument prawidłowej wykładni prawa planowania i zagospodarowania przestrzeni.

Z uwagi na cały wachlarz problemów interpretacyjnych, a także brak powszechnej znajomości bytu prawnego i specyfiki tej instytucji (znaczenie społeczno-poznawcze) - odpowiednie miejsce i stopień rozwinięcia uzyskała w monografii problematyka publicznoprawnych niepodatkowych należności związanych z prawem rzeczowym do nieruchomości (renta planistyczna, opłaty adiacenckie), włącznie z interesującym pojęciem tzw. decyzji projektujących.

Duża część podjętych zagadnień związana jest z techniką legislacyjną i merytorycznym sposobem regulacji zagadnień materialnych, procesowych i ustrojowych w tzw. specustawach, wprowadzających skonsolidowane odrębne postępowania w sprawach realizacji kwalifikowanych, ważnych społecznie przedsięwzięć inwestycyjnych i ograniczających zarazem zakres kontroli sądów administracyjnych nad wydawanymi, w ramach tych postępowań skonsolidowanych, skonsolidowanymi decyzjami administracyjnymi. Specustawy powstały z uwagi na wymóg przyspieszenia administrowania procesami inwestycyjnymi. Ta forma prawnego przyspieszenia, generowana m.in. odpowiednim dużym tempem absorpcji i wykorzystania funduszy europejskich, dała w praktyce rozwiązania kontrowersyjne, nie do końca zgodne z standardami demokratycznego państwa prawnego. Autorzy celnie precyzują obszary regulacji, których konstytucyjność budzi poważne, uzasadnione prawnie i prawniczo wątpliwości.

Prawo budowlane i gospodarka nieruchomościami zostały zaprezentowane m.in. przez pryzmat: różnego typu decyzji rzeczowych (pozwoleń); następstwa prawnego w przedmiocie praw i obowiązków wynikających z tych decyzji; analizy istoty i genezy prawa do zagospodarowania nieruchomości, prawa zabudowy i pojęcia wolności budowlanej, a także dopuszczalnego stopnia ich konstytucyjnych ograniczeń. Rozwinięte zostało nowatorskie pojęcie kojurysdykcji w rozstrzyganiu wybranych spraw indywidualnych z zakresu publicznego prawa rzeczowego.

Jako szczególne, specyficzne pojęcia prawa budowlanego oraz prawa planowania i zagospodarowania przestrzeni zostały przedstawione pojęcia estetyki technicznej i nieruchomości zabytkowych.

Z uwagi na nieodłączny w prawie: planowania i zagospodarowania przestrzeni, budowlanym i gospodarki nieruchomościami; styk i zarazem funkcjonalne przenikanie się porządku administracyjnoprawnego z cywilnoprawnymi prawami rzeczowymi - proponujemy nawiązanie w tytule i treści monografii do mającego swoje miejsce w nauce prawa administracyjnego pojęcia administracyjnego prawa rzeczowego.

II. Monografia powstała w wyniku przyjęcia przez Administratywistów i po części Cywilistów zaproszenia do wspólnej książki i administracyjnoprawnej „burzy mózgów” wystosowanego przez Katedrę Prawa Administracyjnego WSIiZ w Rzeszowie. Okazuje się, że czynnikiem jednoczącym wszystkich administratywistów jest prawo administracyjne. Po drodze było Ogólnopolskie Seminarium (2 czerwca 2011 r.), które pozwoliło nam na sformatowanie poglądów do postaci monografii.

Z tego miejsca najserdeczniej dziękuję Wszystkim Współautorom za całkowicie honorowe przygotowanie swoich tekstów. Dziękuję także jak mogę najuprzejmiej Sędziom Sądów Administracyjnych, Adwokatom, Radcom Prawnym, Wszystkim Prezesom i Członkom Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, Pracownikom Administracji Rządowej i Samorządowej, Doktorantom, Studentom, którzy zechcieli włączyć się do dorobku w tym temacie z całym obszarem swojej wiedzy teoretycznej, praktycznej i ciekawości badawczej.

Szczególnie dziękuję Władzom Rektorskim WSIiZ w Rzeszowie za postawienie na rozwój prawa administracyjnego w dziedzinie działalności naukowej i dydaktycznej WSIiZ, Pani Prodziekan Wydziału Administracji i Nauk Społecznych dr Katarzynie Kurzępie-Dedo za inspirację i czuwanie nad stroną organizacyjną i naukową przedsięwzięcia.

Serdecznie dziękuję moim Koleżankom i Kolegom z Katedry Prawa Administracyjnego, Katedry Teorii Prawa, Katedry Prawa Konstytucyjnego WSIiZ odpowiednio: mgr Aleksandrze Kędzior, dr Kamilli Kurczewskiej, mgr Annie Wójtowicz-Dawid, dr Marianowi Liwo, mgr Dariuszowi Surówce, dr Andrzejowi Kiebale, mgr Arkadiuszowi Bazylko; dr hab. Pawłowi Chmielnickiemu, prof. WSIZ, dr Małgorzacie Paszkowskiej; prof. zw. dr hab. Halinie Ziębie-Załuckiej, mgr Marcie Berdel-Dudzińskiej za wszelkie postaci zaangażowania na rzecz idei powstania tej monografii.