Rytwińska Magdalena, Przelew wierzytelności na zabezpieczenie

Celem niniejszej monografii jest próba przedstawienia zagadnień składających się na problematykę powierniczego przelewu wierzytelności na zabezpieczenie. Instytucja ta, powszechnie wykorzystywana w obrocie, nie doczekała się dotychczas obszerniejszego opracowania na gruncie prawa polskiego. Wypowiedzi piśmiennictwa ograniczają się z reguły tylko do pewnych jej aspektów. Wydaje się, że istnieje kilka powodów, dla których warto zająć się bliżej wspomnianymi zagadnieniami.

Po pierwsze, problematyka zabezpieczeń wierzytelności ma doniosłe znaczenie w obrocie gospodarczym, jest jego istotnym elementem, który służyć ma zapewnieniu jego pewności i stabilności. Pewność obrotu gospodarczego jest zaś wartością, której wagi nie sposób przecenić. Nie zawsze można w tym zakresie liczyć na solidność kontrahenta, stąd coraz większego znaczenia nabierają w praktyce różne sposoby zabezpieczania transakcji, a ściślej rzecz ujmując - zabezpieczania wierzytelności z transakcji tych wynikających.

Po drugie, przelew na zabezpieczenie, tak jak i inne powiernicze czynności prawne, nie jest w sposób szczególny regulowany przepisami obowiązującego prawa. Z tego też względu konieczne staje się udzielenie odpowiedzi na szereg pytań, wśród których zasadnicze znaczenie ma dopuszczalność stosowania przelewu na zabezpieczenie, a także jego konstrukcja oraz charakter prawny.

Po trzecie wreszcie, analizowana czynność prawna charakteryzuje się tym, że jej skutki prawne odczuwają osoby niebędące stronami umowy - dłużnik przelewanej na zabezpieczenie wierzytelności oraz osoby trzecie, w tym wierzyciele cedenta i cesjonariusza. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na sytuację prawną tych podmiotów i potrzebę ochrony ich praw.

Niniejsza praca została podzielona na trzy części, z których pierwsza - najobszerniejsza - poświęcona jest umowie przelewu zabezpieczającego, druga przedmiotowi przelewu, trzecia zaś jego skutkom prawnym.

W grupie zagadnień związanych z umową cesji zabezpieczającej na pierwszy plan wysuwają się kwestie dopuszczalności stosowania tej instytucji oraz jej miejsca wśród zabezpieczeń wierzytelności. Przyjęcie powszechnie akceptowanej tezy o dopuszczalności przelewu na zabezpieczenie otwiera zaś drogę do szczegółowych rozważań na temat jego konstrukcji i charakteru prawnego.

Część druga pracy poświęcona przedmiotowi przelewu zabezpieczającego obejmuje swym zakresem rozważania ogólne związane z warunkami, jakie powinna spełniać wierzytelność jako przedmiot cesji. Skomplikowane problemy powstają przy analizie zagadnienia oznaczalności wierzytelności, które nabiera szczególnej wagi w odniesieniu do przelewu wierzytelności przyszłych.

W trzeciej części pracy dokonano analizy skutków prawnych, które rodzi umowa przelewu na zabezpieczenie. W kolejnych rozdziałach omówione zostały następstwa umowy dla jej stron, dłużnika i osób trzecich. Wśród tych zagadnień kluczowe znaczenie ma analiza praw i obowiązków stron umowy powierniczej, które objęte są treścią tak zwanego zastrzeżenia powierniczego (pactum fiduciae).

Rozważania niniejszej pracy opierają się w przeważającej części na przepisach prawa polskiego oraz wypowiedziach rodzimej literatury i orzecznictwa. Dorobek literatury obcej, zwłaszcza niemieckiej i szwajcarskiej, jest wykorzystywany w zakresie niezbędnym dla zarysowania tła prawnoporównawczego oraz bliższego wyjaśnienia poruszanych zagadnień.