Wiśniewski Tadeusz, Przebieg procesu cywilnego

Opracowanie, będące w polskiej literaturze prawniczej pierwszą próbą monograficznego przedstawienia przebiegu procesu cywilnego, jest przeznaczone dla szeroko rozumianego kręgu osób zainteresowanych stosowaniem przepisów kodeksu postępowania cywilnego w praktyce. Ma ono ze swego założenia stanowić także uzupełniającą lekturę, przydatną studentom wydziałów prawa i administracji, aplikantom sądowym, prokuratorskim, adwokackim i radcowskim.

Kierując się tym głównym celem, autor uwzględnił również problematykę teoretyczną w stopniu niezbędnym do zrozumienia opisywanych stadiów postępowania sądowego oraz omawianych szczegółowo zasadniczych dla toku procesu czynności sądowych i procesowych. W opracowaniu scharakteryzowano więc w zarysie niektóre najistotniejsze z punktu widzenia przebiegu procesu ogólne zasady postępowania cywilnego, zazwyczaj zwane zasadami naczelnymi tego postępowania, przybliżono też podstawowe założenia instytucji procesowych rzutujących na konstrukcję procesu cywilnego (pozew, wyrok, apelacja itp.). W niektórych wypadkach przy omawianiu poszczególnych wątków tematycznych wyjaśniano natomiast istotę i treść elementarnych pojęć procesowych, które się w nich pojawiały (np. droga sądowa, jurysdykcja krajowa, immunitet parlamentarny, zdolność sądowa i procesowa, zdolność postulacyjna, legitymacja procesowa i inne). W rezultacie tytułowy zakres opracowania został nieco poszerzony. W przekonaniu autora ma się to jednak przyczynić do wszechstronniejszego wyjaśnienia podstawowej problematyki. Trudno byłoby zresztą przedstawić strukturę dynamiczną procesu z całkowitym pominięciem struktury statycznej.

Co się tyczy samej konstrukcji opracowania, to przedstawiono stadialną strukturę procesu cywilnego w jej ujęciu tradycyjnym. Omówiono kolejne, nieraz tylko prawdopodobne i ewentualne, etapy oraz podetapy postępowania przed sądem pierwszej i drugiej instancji wraz z ich wersjami pobocznymi, a także dwa zasadnicze postępowania prowadzone już po prawomocnym zakończeniu procesu: postępowanie kasacyjne i postępowanie ze skargi o wznowienie. W opracowaniu wskazano wiele orzeczeń Sądu Najwyższego, wychodząc z założenia, że znajomość judykatury jest konieczna nawet w sporach teoretycznych. Nie można poza tym bagatelizować znaczenia pojmowania danych przepisów prawa oraz poszczególnych rozwiązań i instytucji w praktyce.

W oferowanym Czytelnikom drugim wydaniu Przebiegu procesu cywilnego uwzględniono najistotniejsze – z punktu widzenia przedstawionej problematyki – zmiany wprowadzone do kodeksu postępowania cywilnego po ukazaniu się pierwszego opracowania. Chodzi m.in. o obszerne nowele procesowe z 5 grudnia 2008 r. (zmiany w zakresie międzynarodowego postępowania cywilnego i inne) oraz z 16 września 2011 r. (nowa regulacja koncentracji materiału procesowego przed sądem pierwszej instancji, zniesienie odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych, zmiany w przepisach dotyczących instytucji zażalenia i inne). Wykorzystano również najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego. W niektórych miejscach dokonano poszerzenia i korekty rozważań merytorycznych (np. w odniesieniu do immunitetu parlamentarnego, zasady koncentracji materiału procesowego). Wprowadzono też nowe wątki, przykładowo, omówiono zasadę rzetelnego procesu.

Redagując niniejsze opracowanie, autor czerpał wiele materiału ze swego doświadczenia zawodowego i dydaktycznego. Mimo wszystko opracowanie, chociażby ze względu na jego pionierski charakter, niewątpliwie nie jest bezbłędne. Autor będzie więc wdzięczny za krytyczne spostrzeżenia i uwagi dotyczące wszelkiego rodzaju usterek.

Warszawa, 15 lutego 2013 r.