Chruściak Ryszard (red.), Problemy zmiany Konstytucji

Niemal dwudziestoletni okres, jaki upłynął od uchwalenia w 1997 r. nowej ustawy zasadniczej do zakończenia VII kadencji Sejmu (2015 r.) można określić jako stosunkowo bogaty w podejmowanie kwestii zmian w Konstytucji RP. Złożyły się na to zarówno formalnie wniesione inicjatywy ustawodawcze, których było 20, jak i propozycje niemające formalnego charakteru, ale zawierające skonkretyzowane regulacje konstytucyjne. Wśród propozycji zmian obok regulacji cząstkowych uwagę zwracają zwłaszcza propozycje całościowych regulacji konstytucyjnych określane przez ich inicjatorów jako nowe konstytucje. Można mówić o co najmniej 10 tego rodzaju propozycjach.

Na tle przedstawionych projektów i propozycji za celowe i uzasadnione uznano podjęcie trzech zagadnień. Pierwsze z nich to swego rodzaju przegląd formalnie wniesionych projektów nowelizacji ustawy zasadniczej, jak i propozycji zmian, a także próba ich klasyfikacji. Kwestie te znalazły się w dwóch początkowych opracowaniach stanowiących pierwszą cześć publikacji. Wobec znacznej różnorodności, szczególnie propozycji zmian, na uwagę zasługuje zwłaszcza podjęcie próby ich klasyfikacji.

Część druga to trzy opracowania dotyczące systemu rządów. Należy przypomnieć, że kwestia ta była obecna, wręcz dominująca, w niedawnych debatach konstytucyjnych. W szczególności podejmowane było zagadnienie podziału władzy w łonie egzekutywy, znajdujące wyraz zwłaszcza w relacjach między prezydentem a premierem i rządem. Na tym tle w projektach i propozycjach postulowano zarówno ograniczenie kompetencji głowy państwa, jak i wzmocnienie pozycji ustrojowej prezydenta.

Zgłaszane projekty i propozycje zmian stawiały na porządku dziennym kwestię relacji między proponowanymi zmianami a stabilnością ustawy zasadniczej. Zagadnienie to znalazło odzwierciedlenie w opracowaniach wchodzących w skład trzeciej części publikacji. Stabilność została ujęta zarówno jako kwestia dotycząca bezpośrednio treści ustawy zasadniczej, ale także jako zagadnienie natury ogólniejszej czy też teoretycznej. Podjęta została także kwestia trybu zmiany konstytucji.

Wszystkie opracowania składające się na niniejszą publikację powstały przed rozpoczęciem VIII kadencji Sejmu.

Ryszard Chruściak

Spośród dziewięciu ogłoszonych przez siły polityczne i podmioty konstytucyjne w latach 2004–2005 oraz 2009–2013 całościowych pozaparlamentarnych projektów nowych konstytucji RP lub projektów jednolitych tekstów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. uwzględniających postulaty dokonania w niej daleko idących zmian, autorzy trzech z nich deklarowali wprost, że ich celem jest wprowadzenie w Polsce prezydenckiego systemu rządów. Dotyczyło to następujących projektów:

Rozwiązania zawarte w wymienionych pięciu projektach konstytucji RP, zmierzające, chociaż w niejednakowym stopniu, w kierunku prezydenckiego systemu rządów, będą przedmiotem rozważań w opracowaniu, przy czym z dwóch projektów PiS będą nas interesować głównie propozycje zawarte w proj. PiS2, ponieważ stanowiły one nie tylko kontynuację tych z proj. PiS1, ale także ich rozwinięcie i uzupełnienie. Do propozycji zawartych w proj. PiS1 będziemy odwoływali się przede wszystkim dla ukazania stabilności lub ewolucji koncepcji tej partii w analizowanych kwestiach. W odniesieniu do wszystkich projektów skupimy się na propozycjach zmian o istotnym znaczeniu ustrojowym.