Kruś Maciej, Leoński Zbigniew, Szewczyk Marek, Prawo zagospodarowania przestrzeni
Prawo zagospodarowania przestrzeni
Wstęp
Prawo zagospodarowania przestrzeni to gałąź prawa obejmująca uregulowania prawne, których istotą jest publicznoprawna ingerencja w prawo własności oraz inne prawa do nieruchomości. Trzon tak rozumianego prawa zagospodarowania przestrzeni zawierają przepisy trzech ustaw: o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Prawa budowlanego oraz o gospodarce nieruchomościami. Do wspomnianej gałęzi prawa przynależą jednak regulacje zawarte w innych jeszcze ustawach.
Publicznoprawna ingerencja w wykonywanie uprawnień właścicielskich względem nieruchomości przewidziana jest poza tymi trzema ustawami także w licznych przepisach poświęconych ochronie środowiska, a w szczególności w Prawie ochrony środowiska, w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, w ustawie o ochronie przyrody czy w Prawie wodnym.
Publicznoprawna ingerencja w wykonywanie uprawnień właścicielskich względem nieruchomości, i to progresywnie się rozwijająca, przewidziana jest także w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Przewidują taką ingerencję również, i to w szerokim oraz bardzo znaczącym zakresie, ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawa o lasach.
Wreszcie dokonywanie publicznoprawnej ingerencji w wykonywanie uprawnień właścicielskich przewidują także wszystkie uchwalone po 2000 r. tzw. specustawy. Z punktu widzenia roli, jaką tego rodzaju ustawy odgrywają, należałoby wymienić je w następującej kolejności: ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, ustawa o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, ustawa o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu, ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, rozdział 2b specustawy kolejowej i wreszcie uchwalona zdecydowanie „na wyrost” ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego.
W pracy zatytułowanej Prawo zagospodarowania przestrzeni wyeksponowane zostały regulacje zawarte w trzech pierwszych wcześniej wymienionych ustawach. Problematyka uregulowana w pozostałych ustawach jest ledwo wzmiankowana.
Przedkładane Czytelnikowi opracowanie stanowi kontynuację oraz istotne rozwinięcie dwóch wcześniejszych prac autorstwa prof. Zbigniewa Leońskiego oraz prof. Marka Szewczyka. Pierwsza z nich ukazała się po raz pierwszy w 1997 r. nakładem wydawnictwa Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu i nosiła tytuł Podstawowe instytucje planowania przestrzennego i prawa budowlanego. Jej drugie wydanie ukazało się w 1999 r. Druga ze wspomnianych prac tych samych autorów ukazała się w 2002 r. nakładem wydawnictwa Branta i nosiła tytuł Zasady prawa budowlanego i zagospodarowania przestrzennego.
W stosunku do wspomnianych wyżej nowe opracowanie szczególnie wiele uwagi poświęca zagadnieniom uregulowanym w dziale III u.g.n., omówionym w części czwartej niniejszej pracy. Ponadto rozbudowaniu uległy jej części pierwsza oraz druga. Z kolei część trzecia, autorstwa śp. prof. Zbigniewa Leońskiego, została nie tylko zaktualizowana, lecz także w sposób znaczący przeredagowana wspólnym wysiłkiem prof. Marka Szewczyka oraz dra Macieja Krusia w taki sposób, że uwzględnia bieżący stan nie tylko uregulowań prawnych, lecz także orzecznictwa, w szczególności sądów administracyjnych.
Przedkładana Czytelnikowi praca ma więc charakter monograficzny. Jej autorzy dedykują ją szerokiemu kręgowi zainteresowanych, zarówno profesjonalistów – prawników, urbanistów oraz architektów, pośredników w obrocie nieruchomościami, zarządców nieruchomości oraz rzeczoznawców majątkowych, jak i studentów.
Wstęp do wydania II
Po sześciu latach od ukazania się pierwszego wydania Prawa zagospodarowania przestrzeni postanowiliśmy przygotować wydanie drugie. Uwzględnia ono zmiany stanu prawnego, które w tym czasie dokonywały się bardzo dynamicznie. Nawiasem mówiąc, począwszy od 2012 r., ich zakres zapowiadał się niezwykle szeroko. W tym bowiem roku zostało wydane rozporządzenie Rady Ministrów z 10.07.2012 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego . Zadaniem powołanej Komisji było przygotowanie projektu kompleksowej regulacji w postaci Kodeksu urbanistyczno-budowlanego. Ustawa ta miała – w zamyśle Komisji – zastąpić ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Prawo budowlane, po części – w zakresie dotyczącym inwestycji budowlanych – ustawę o gospodarce nieruchomościami oraz wszystkie pozostające w systemie obowiązującego prawa tzw. specustawy. Jednak gremium to zostało rozwiązane jeszcze przed upływem swej pierwszej kadencji na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 10.03.2016 r. w sprawie zniesienia Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego .
W trakcie niespełna czterech lat Komisja Kodyfikacyjna Prawa Budowlanego przygotowała projekt wspomnianego dokumentu. Jednak do jego uchwalenia nie doszło. Zamiast tego rząd powołał własny zespół, złożony z urzędników ministerialnych, który przygotował nowy projekt. Jak dotąd do jego uchwalenia przez Sejm jednak nie doszło. Zamiast tego rząd forsuje częściowe zmiany w trzech wymienionych ustawach w formie mniej lub bardziej obszernych ich nowelizacji.
Scharakteryzowana wyżej sytuacja, polegająca na nieustannym wprowadzaniu nowelizacji trzech głównych ustaw składających się na prawo zagospodarowania przestrzeni, a także innych ustaw wchodzących w skład tej dziedziny materialnego prawa administracyjnego, nie sprzyjała podejmowaniu prac nad przygotowaniem nowego wydania tej monografii. Dość powiedzieć, że w samym 2015 r. ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym znowelizowano aż dziewięciokrotnie. Uznaliśmy zatem, że dłużej czekać nie można, pomimo świadomości zagrożenia, że nie zdążymy dokończyć aktualizacji tekstu, gdy pojawią się kolejne nowelizacje. W tym wydaniu zawarta została nowa część (druga), dotycząca oceny środowiskowej przedsięwzięcia. Fakt ten jest wyrazem coraz większego znaczenia, jakiego w procesie stanowienia reguł prawnych dotyczących gospodarowania przestrzenią nabierają sprawy środowiskowe, jak też wpływu na krajowy porządek prawny przepisów Unii Europejskiej.
Część pierwsza
RozdziałpierwszyGeneza planowania przestrzennego
Zamysł planowego zagospodarowania przestrzeni towarzyszył społeczności ludzkiej od zarania dziejów. Na udowodnienie powyższej tezy wystarczy powołać choćby powszechnie znane ilustracje z podręczników historii starożytnej przeznaczonych dla uczniów szkół średnich, w szczególności zaś rysunkowe rekonstrukcje zabudowy grodu biskupińskiego, obozów legionów rzymskich czy plan zabudowy Aleksandrii z czasów Ptolemeuszy. Nie ulega także wątpliwości, że efektem świadomej i zaplanowanej wcześniej działalności człowieka była sieć dróg. Od najdawniejszych czasów aż do kresu feudalizmu sterowanie rozwojem przestrzennego zagospodarowania obszarów – choć wpływało na publiczny wymiar życia społecznego i zależało od władzy o publicznym właśnie charakterze – nie mieściło się we współczesnym rozumieniu prawa publicznego. Rozstrzygnięcia dokonywane w interesującym nas przedmiocie miały bowiem charakter nie tylko jednostronnych (jak to jest również współcześnie), lecz także jednostronnie wiążących nakazów...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX