Grzybczyk Katarzyna, Prawo właściwe dla autorskoprawnej umowy licencyjnej

Problematyka umów licencyjnych nie jest zagadnieniem całkowicie nowym na obszarze praw na dobrach niematerialnych, do niedawna jednak uwaga doktryny skierowana była głównie na licencje patentowe, licencje na korzystanie z chronionego znaku towarowego lub know-how. Licencje prawnoautorskie pozostawały w cieniu tych rozważań, zapewne dlatego, że znajomość prawa autorskiego była dość nikła, a obrót prawami autorskimi, zwłaszcza międzynarodowy, niewielki i z różnych względów utrudniony.

Jednak różne zmiany, których jesteśmy uczestnikami, tak polityczne, społeczne, ekonomiczne, jak i technologiczne, spowodowały olbrzymie zmiany w funkcjonowaniu społeczeństwa. Zmiany, które znajdują swoje odbicie także w regulacjach prawnych, w tym zwłaszcza w prawie autorskim.

Umowy licencyjne stały się podstawowym instrumentem umożliwiającym eksploatację praw autorskich, również w obrocie międzynarodowym. Wraz ze wzrostem ich roli pojawiają się także pytania i wątpliwości dotyczące miejsca autorskoprawnych umów licencyjnych w prawie prywatnym międzynarodowym.

Początkowym zamierzeniem autorki było całościowe opracowanie tematu autorskoprawnych umów licencyjnych, okazało się to jednak niemożliwe ze względu na dynamikę prawa autorskiego oraz zmiany związane z rozwojem techniki, pociągające za sobą nowe sposoby eksploatacji utworów i nowe postaci umów licencyjnych. Stąd konieczne było zawężenie opracowania i pominięcie stosunków prawnych z organizacjami zbiorowego zarządzania, a także pewne uproszczenie, polegające na skonstruowaniu ogólnego modelu umowy licencyjnej, z pominięciem jej różnych postaci. Szczególny akcent położony został na pierwotne umowy, w których licencjodawcą jest twórca.

Prezentowana książka została podzielona na sześć rozdziałów. W pierwszym omówiono umowy z zakresu prawa autorskiego - licencję i umowę o przeniesienie prawa oraz wskazano różnice między ustawodawstwami różnych państw w uregulowaniu tych dwu konstrukcji.

Rozdział drugi dotyczy poszukiwania prawa właściwego dla zagadnień autorskoprawnych. Zadanie to nie jest łatwe ze względu na dużą liczbę międzynarodowych aktów prawnych, z których jednak żaden nie reguluje wszystkich kwestii związanych z prawem autorskim, a zwłaszcza z umowami. Wielość regulacji, a także brak jednomyślności w doktrynie, raczej utrudnia niż ułatwia poszukiwanie prawa właściwego.

Trzeci rozdział poświęcony jest najważniejszym, ale też najdelikatniejszym kwestiom objętym statutem autorskoprawnym, takim jak prawo właściwe do oceny podmiotu prawa autorskiego.

W rozdziale czwartym poruszona została problematyka prawa właściwego dla zobowiązań wynikających z umowy licencyjnej. Kilka słów poświęcono wyborowi prawa, natomiast większa część dotyczy poszukiwania prawa w braku wyboru dokonanego przez strony. Jest to zagadnienie kluczowe, i sporne zarazem, dla wskazania prawa właściwego dla stosunku licencyjnego.

W rozdziale piątym omówiono niektóre zagadnienia, o których rozstrzyga statut zobowiązaniowy.

Ostatni rozdział dotyczy instytucji stosowanych w wyjątkowych, uzasadnionych sytuacjach, czyli klauzuli porządku publicznego i przepisów wymuszających swoje zastosowanie. Dotychczas ich znaczenie i zastosowanie były stosunkowo niewielkie, jednak ze względu na coraz częściej pojawiające się postulaty ochrony twórcy jako słabszej strony umowy, ich rola w przyszłości może znacznie wzrosnąć.