Machowska Aleksandra (red.), Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. Zagadnienia praktyczne

Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. poz. 978), czyli z dniem 1 stycznia 2016 r., zmienił się radykalnie obraz polskiego prawa dotyczącego podmiotów niewypłacalnych, dotychczas regulowanego ustawą z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 233). Od tej pory nie tylko zmieniły się znacznie przepisy tej ostatniej ustawy (nie wspominając, że sama ustawa zmieniła nazwę, co jest zdarzeniem nieczęstym w historii stanowienia prawa polskiego), lecz także pojawiły się w polskim prawie nowe postępowania, dotychczas nieznane – postępowania restrukturyzacyjne. Co więcej – dotychczasowe przepisy zachowały moc obowiązującą w odniesieniu nie tylko do już toczących się na ich podstawie postępowań, lecz także do postępowań wszczętych na skutek złożenia stosownego wniosku do dnia 31 grudnia 2015 r. Jest to sytuacja niezmiernie trudna zarówno dla praktyków, którzy na co dzień zajmują się tą dziedziną prawa – sędziów, syndyków – obecnych doradców restrukturyzacyjnych – pełnomocników świadczących usługi prawne w tym zakresie, jak i dla tych, którzy dopiero uczą się praktyki stosowania prawa – studentów, aplikantów, kandydatów na doradców restrukturyzacyjnych. Właściwie można powiedzieć, że sytuacja nas wszystkich jest obecnie zbliżona: wszyscy uczymy się nowego prawa, oswajamy z przepisami, których funkcjonowania w praktyce w wielu wypadkach nikt jeszcze nie przećwiczył, staramy się znaleźć rozwiązania „kazusów", które niesie życie i obrót gospodarczy. W zakresie działalności przedsiębiorców wyzwaniem są przede wszystkim przepisy prawa restrukturyzacyjnego i możliwość ich odpowiedniego zastosowania do wielu rozmaitych sytuacji, ale także w sprawach tzw. konsumentów i prowadzonego w stosunku do nich postępowania upadłościowego pojawiają się zagadnienia i problemy dotychczas nieznane. Dzieje się tak dlatego, że – mimo stosunkowo długiego czasu obowiązywania przepisów umożliwiających ogłoszenie upadłości osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej – dopiero od niedawna szeroko otwarto „konsumentom" możliwość oddłużenia i okazało się, z jak ogromnym spectrum różnorodnych sytuacji spotykamy się w praktyce, przy równoczesnym milczeniu przepisów w tym zakresie. Wiele nieścisłości bądź problemów interpretacyjnych pojawiło się właśnie dopiero teraz.

Tym bardziej zatem w przypadku przepisów wprowadzających i regulujących postępowania całkowicie nowe, wobec krótkiego czasu, który został przewidziany dla oswojenia się z nowym stanem prawnym, wiele sytuacji wymaga rozstrzygnięcia w najdrobniejszych szczegółach, istotnych w praktyce, ale nierozwiązanych w nowych przepisach. Nie jest to nic dziwnego. Życie i praktyka piszą tak różnorodne scenariusze, że nie sposób przewidzieć wszystkich sytuacji, a tym bardziej nie sposób każdą z nich uregulować w sposób kazuistyczny.

Nowe prawo nie było jeszcze przedmiotem rozstrzygnięć, które mogłyby stać się zbiorem wytycznych przy jego interpretacji i stosowaniu. Praktyka dopiero się tworzy. Pojawiają się pytania, wątpliwości, różne interpretacje, zaczynają być dostrzegalne pewne luki i nieścisłości nowego prawa, rzecz w takich przypadkach nieunikniona.

Publikacja, którą trzymają Państwo w rękach, nie jest komentarzem. Nie ma ambicji bycia monografią naukową. Cel, któremu ma ona służyć, jest znacznie bardziej, by tak rzec, utylitarny. Zamierzeniem, które przyświecało jej powstawaniu, było umożliwienie usystematyzowania wiedzy o nowym prawie oraz ułatwienie przyswojenia zmian, przez przedstawienie nowych regulacji nie w ujęciach klasycznych, czyli artykuł po artykule, jak w komentarzu, ale przez zestawienie problemów i zagadnień, które pojawiają się w powstałym w ten sposób systemie prawa insolwencyjnego, co powoduje, że staje się ona swoistym podręcznikiem czy kompendium. Opracowanie niniejsze nie jest kompletne. Nie ma w nim omówienia przepisów dotyczących orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej ani też – co do zasady – postępowań odrębnych (wobec emitentów obligacji, banków, deweloperów itd.). Jest natomiast część bardzo istotnie wiążąca się z postępowaniami restrukturyzacyjnymi i upadłościowym, a chyba niebędąca dotychczas przedmiotem kompleksowego omówienia: zagadnienia związane z postępowaniem rejestrowym i depozytowym. Uznaliśmy, że dla praktyki insolwencyjnej kwestie te mają doniosłe znaczenie. Uzupełnieniem całości jest część dotycząca etyki, jakże istotnej we wszystkich aspektach prawa insolwencyjnego, a także – omówienie problematyki przepisów prawnokarnych.

Z pewnością niniejsza publikacja nie odpowiada na wszystkie pytania, jakie pojawiają się – czy też pojawią się w najbliższym czasie: w chwili jej powstawania nie znaliśmy ich jeszcze – jak zresztą wszyscy, którzy z nowymi przepisami mają do czynienia w praktyce. Jednak staraliśmy się przybliżyć zespół tych całkowicie nowych oraz znacznie znowelizowanych przepisów tak, aby można było zestawić poprzednio obowiązujące z nowymi, usystematyzować poszczególne zagadnienia i ułatwić pierwszy kontakt z nowym stanem prawnym.

Autorzy tej publikacji zajmują się w codziennej pracy różnymi aspektami działalności regulowanej przepisami prawa restrukturyzacyjnego i upadłościowego. W praktyce zawodowej zajmowali się lub zajmują równocześnie innymi zagadnieniami (jak np. Krajowy Rejestr Sądowy). Dzięki temu Polskie prawo insolwencyjne – prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe zyskało, mamy nadzieję, dodatkowy atut: spojrzenie z różnych stron i, co za tym idzie, komentarz wynikający z różnych punktów widzenia. Chciałam w tym miejscu podziękować moim Współautorom, których zaangażowanie sprawiło, że powstanie tej publikacji stało się faktem. W szczególności dziękuję pani sędzi Anetcie Malmuk-Cieplak – bez jej determinacji być może nie byłoby dzisiaj tej książki.

Chciałabym również bardzo podziękować moim Koleżankom i Kolegom, sędziom z Wydziału VIII Gospodarczego dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie. Wspólne rozmowy i próby interpretacji nowych przepisów w kontekście problemów orzeczniczych, pojawiających się na gruncie nowej ustawy, niejednokrotnie znalazły odbicie w rozważaniach prowadzonych na kartach niniejszej publikacji.

Mamy nadzieję, że książka ta dobrze spełni swoją rolę i bezkolizyjnie przeprowadzi Czytelników przez pierwszy, niewątpliwie trudny okres obowiązywania nowych (i równocześnie starych) przepisów, a wszystkim dopiero poznającym skomplikowany świat tej interesującej dziedziny prawa ułatwi jej poznanie i oswojenie się z nią.

Aleksandra Machowska