Daniłowicz Witold, Prawo polowania

Monografie
Opublikowano: WKP 2018
Rodzaj:  monografia
Autor monografii:

Prawo polowania

Autor fragmentu:

Wstęp

Prawo łowieckie zaczęło się wykształcać w okresie wczesnego średniowiecza i przez kilka stuleci było jednym z istotnych działów prawa. Wynikało to ze znaczącego wpływu, jaki łowiectwo miało na różnorodne dziedziny życia społecznego w tamtym okresie . Wraz z postępującymi przemianami społeczno-gospodarczymi inaczej kształtowała się też rola łowiectwa. Skutkowało to ewolucją prawa łowieckiego i zmianą jego znaczenia w systemie prawa .

Szczególnie istotną transformację prawa łowieckiego można zaobserwować na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Jest ona wynikiem przemian ustrojowych, które nastąpiły w wielu krajach europejskich, zmiany w podejściu do środowiska i jego ochrony, jak również rosnącej roli praw człowieka w regulacjach prawnych. Ten proces obserwujemy także w Polsce, gdzie pojawiają się głosy sugerujące konieczność dostosowania istniejącego modelu ustrojowego łowiectwa do obowiązujących norm konstytucyjnych.

Prawo łowieckie nie było dotychczas przedmiotem szerszego zainteresowania polskiej nauki. Monografii poświęconych tej tematyce jest bardzo niewiele, a te, które powstały, zajmują się zagadnieniami szczegółowymi. Ten stan rzeczy należy uznać za wysoce niezadowalający. Trudno też wskazać jego przyczynę. Można jedynie wspomnieć, że już na początku XX w. piszący w Prusach J. Bauer zwrócił uwagę, że prawo łowieckie jest traktowane przez naukę prawa po macoszemu . O ile jednak nauka niemiecka poczyniła od tego czasu znaczne postępy w tym zakresie, o tyle w nauce polskiej prawo łowieckie stoi nadal na uboczu głównego nurtu badań.

Celem monografii jest wypełnienie tej luki przez analizę podstawowej instytucji prawa łowieckiego – prawa polowania . Do 1952 r. polskie ustawodawstwo łowieckie jednoznacznie określało, do kogo należało polowanie (czyli, używając współczesnej terminologii, komu przysługiwało prawo polowania) i wiązało je z własnością gruntu . Związek ten został zerwany przez dekret z 29.10.1952 r. o prawie łowieckim, na mocy którego prawo polowania znacjonalizowano i wprowadzono nowy model ustrojowy łowiectwa. Od tego czasu określenie „prawo polowania” przestało być używane zarówno w ustawodawstwie, jak i w piśmiennictwie prawniczym.

Głównym zamierzeniem badawczym jest wykazanie, że mimo iż samo określenie nie jest już używane, to prawo polowania, jako instytucja prawa łowieckiego, nadal istnieje na gruncie obowiązującego ustawodawstwa. Bez niego nie da się zrozumieć istoty i charakteru prawnego innych kluczowych instytucji prawa łowieckiego – obwodu łowieckiego i dzierżawy łowieckiej. Konieczna jest też analiza konstrukcji tego prawa. Przydatne do jej przeprowadzenia wydaje się ogólne przedstawienie różnych modeli prawa polowania funkcjonujących współcześnie w Europie oraz bardziej szczegółowa analiza prawa polowania w Niemczech, Austrii i we Francji. Podejście prawnoporównawcze pozwala na lepsze zrozumienie badanych instytucji prawnych. Jak słusznie zauważył W.J. Wagner, „przez zaznajomienie się z prawem obcym lepiej poznaje się swój własny system” .

Dobór materiału porównawczego został oparty na kryterium określonym przez R. Tokarczyka jako „merytoryczne pokrewieństwo” . Z tego punktu widzenia jako podstawowy przedmiot analizy porównawczej wybrano Niemcy, Austrię i Francję. Ustawodawstwa łowieckie krajów niemieckiego obszaru językowego – przede wszystkim Austrii i Niemiec – opierają się na tym samym modelu konstrukcyjnym prawa polowania i prawa łowieckiego. Co więcej, taki właśnie model funkcjonował w Polsce do 1952 r., a pewne jego elementy są do dziś częścią polskiego modelu ustrojowego łowiectwa.

Rozważania na temat prawa łowieckiego, a zwłaszcza prawa polowania, dały asumpt do uporządkowania kwestii terminologicznych i wysunięcia pewnych propozycji w tym zakresie. Aby ułatwić Czytelnikowi dalszą lekturę, celowe wydaje się zaprezentowanie podstawowych pojęć używanych w niniejszej monografii już we wstępie.

Kluczowym określeniem jest „prawo polowania” oznaczające, najogólniej rzecz biorąc, wyłączne uprawnienie do pozyskiwania zwierzyny na określonym obszarze. Na gruncie prawa polskiego prawo to przysługuje Skarbowi Państwa, który nim rozporządza przez wydzierżawianie bądź oddawanie w zarząd. Prawo polowania jest wykonywane przez dzierżawców bądź zarządców obwodów łowieckich, zwanych dalej łącznie „podmiotami prowadzącymi gospodarkę łowiecką”. „Wykonywanie prawa polowania” polega na prowadzeniu gospodarki łowieckiej, w tym także na wykonywaniu polowań (pozyskiwaniu zwierzyny).

W dyskusjach na temat polskiego łowiectwa coraz częściej pojawiają się głosy o konieczności wprowadzenia zmian w jego modelu ustrojowym. Opinie takie wyrażają przede wszystkim rolnicy i inni właściciele nieruchomości gruntowych, przeciwnicy łowiectwa ze względów ideologicznych oraz niektórzy politycy. Zgadzają się z nimi także niektórzy myśliwi . Toczące się dyskusje na temat regulacji łowieckich są wynikiem konfliktów powstających między myśliwymi a rolnikami i innymi właścicielami nieruchomości gruntowych z jednej strony oraz przeciwnikami polowań z powodów ideologicznych – z drugiej. Nie ulega wątpliwości, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat wszystkie te konflikty znacznie się nasiliły. Również wśród myśliwych pojawiło się zróżnicowanie poglądów na temat organizacji polskiego łowiectwa.

Podstawowym źródłem tych konfliktów jest niedostosowanie modelu ustrojowego polskiego łowiectwa do współczesnych warunków społeczno-gospodarczych, a zwłaszcza do obowiązujących zasad konstytucyjnych. Model ten został wypracowany w początkach lat 50. ubiegłego wieku, w zupełnie innych warunkach społeczno-ustrojowych. Nie może więc dziwić, że jego utrzymywanie w obecnych warunkach rodzi problemy.

Parlament zakończył niedawno prace nad nowelizacją Prawa łowieckiego. Nie doprowadziły one do stworzenia nowego modelu ustrojowego polskiego łowiectwa, a tym samym nie rozwiązały jego podstawowych problemów. Należy oczekiwać, że w niedalekiej przyszłości wypracowanie nowego modelu będzie konieczne. Zamierzeniem autora jest nie tylko analiza teoretyczna postawionego problemu, lecz także dostarczenie materiału, który będzie mógł być wykorzystany w tych pracach.

Monografia uwzględnia stan prawny na dzień 30.06.2018 r.

Autor fragmentu:

Rozdział1
Miejsce prawa łowieckiego w systemie prawa

1.1.Systematyzacja norm prawnych

Jednym z podstawowych problemów w teorii prawa jest kwestia systematyzacji norm prawnych. Można jej dokonywać na rozmaite sposoby. Zasadniczo polega ona na wyróżnianiu w ramach zbioru norm, jakim jest system prawa, uporządkowanych wewnętrznie podzbiorów .

Tradycyjnie w ramach systemu prawa wydziela się dwa podzbiory – prawo publiczne i prawo prywatne. Jest to najstarsze zróżnicowanie norm prawnych, wywodzące się jeszcze z prawa rzymskiego . Niektórzy autorzy nazywają te dwa podzbiory „wielkimi »ponadgałęziowymi« działami prawa” .

Teorii doktrynalnych tłumaczących i uzasadniających wyodrębnienie tych dwóch podstawowych podzbiorów jest wiele . Według jednej z nich – teorii interesu – o tym, co publiczne i prywatne przesądza podział interesów czy korzyści. W rezultacie do prawa publicznego zalicza się normy prawne, które służą realizacji interesów ogółu, czyli interesów państwowych, a do prawa prywatnego – normy, które służą do zaspokajania interesów jednostek . Myśl tę dobrze oddaje...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX