Franczak Agnieszka (red.), Kaźmierczyk Aneta (red.), Prawo podatkowe w systemie prawa. Międzygałęziowe związki norm i instytucji prawnych

Pojęcie systemu prawa rozumiane jest zazwyczaj jako pewien zbiór (całość) norm prawnych, powiązanych ze sobą i uporządkowanych według pewnych reguł. System ten charakteryzuje się cechami, takimi jak koherentność czy też zupełność. Najistotniejszą jednak jego cechę stanowią relacje pomiędzy jego elementami (normami prawnymi) . Jednym z kryteriów więzi zachodzących pomiędzy normami prawnymi jest ich treść, pozwalająca wyodrębnić więzi statyczne łączące normy prawne ze względu na przedmiot ich regulacji. Na tej podstawie przyjmuje się, że system prawa danego państwa składa się z gałęzi prawa stanowiących zbiór norm, które regulują daną dziedzinę życia społecznego. Relacje zachodzące pomiędzy normami prawa obowiązującymi w danym systemie nie ograniczają się jednak tylko do wewnętrznego grupowania norm określanych jako gałęzie prawa, ale zachodzą też pomiędzy normami kształtującymi poszczególne gałęzie.

Prawo podatkowe tworzące odrębną gałąź prawa funkcjonuje na pograniczu prawa publicznego i prawa prywatnego. Przy zachowaniu swej formalnej i materialnej odrębności prawo to charakteryzują silne związki z innymi dziedzinami prawa. Związki te, posiadając zróżnicowany charakter, wyznaczane są w znacznej mierze przez metodę i przedmiot regulacji w prawie podatkowym. Nie mają też one charakteru stałego, w tym znaczeniu, że pojawiające się wciąż nowe formy życia społecznego, w tym gospodarczego, wymuszają powstawanie nowych powiązań lub modyfikacje uprzednio istniejących. Dodatkowo też zmienność stosunków społecznych oddziałuje na płynność granic w zakreśleniu tradycyjnie pojmowanych gałęzi prawa. Z tej perspektywy identyfikacja związków zachodzących pomiędzy prawem podatkowym a innymi dziedzinami prawa może być dokonywana również w szerszym ujęciu, przykładowo w kontekście związków prawa podatkowego z prawem własności intelektualnej czy też prawem nowych technologii.

Zważywszy na różnorodny charakter powiązań prawa podatkowego z innymi dziedzinami prawa, badania tych związków mogą zostać przeprowadzane zarówno w sferze strukturalnych, ustrojowych relacji zachodzących pomiędzy prawem podatkowym a innymi dziedzinami prawa, jak też dotyczyć powiązań kształtujących się w zakresie przedmiotu regulacji prawa podatkowego. Z uwagi też na to, że związki te oddziałują na sferę życia społecznego, mogą być oceniane i analizowane z perspektywy zarówno teorii nauki prawa, ale też innych nauk, np. filozofii. Taki też, szeroko zakreślony przedmiot analiz znalazł odbicie w zebranych w niniejszej monografii pracach.

Część pierwsza publikacji poświęcona została refleksjom dotyczącym związków prawa podatkowego z innymi dziedzinami prawa, czynionych w kontekście teorii prawa, jak też filozofii moralnej (etyki) oraz filozofii języka (pragmatyki). Kolejne części monografii zawierają analizy dotyczące związków prawa podatkowego odpowiednio z prawem: konstytucyjnym, cywilnym, własności intelektualnej, administracyjnym, finansowym, gospodarczym, spółek, jak też międzynarodowym i Unii Europejskiej.

Szczególnie istotne wydaje się podkreślenie, że badania czynione przez autorów nie stanowią opracowań mających na celu jedynie identyfikacji związków zachodzących pomiędzy prawem podatkowym a innymi dziedzinami prawa. Zamieszczone w monografii prace uwzględniają bowiem szerszą płaszczyznę badania wspomnianych związków, zawierając ich analizy czynione zarówno przez pryzmat procesu stanowienia, jak i stosowania prawa. W wielu wypadkach rozważania autorów czynione są w kontekście zasady racjonalnego ustawodawcy oraz problemów interpretacyjnych pojawiających się na etapie stosowania prawa. Proces stanowienia prawa powinien bowiem uwzględniać znamienite znaczenie budowy tekstu prawnego w procesie zmierzającym do ustalenia znaczenia przepisów i treści zawartych w nim norm prawnych.

Opracowania ujęte w niniejszej monografii zainteresować powinny zatem nie tylko prawników teoretyków i praktyków, lecz także podmioty stosujące przepisy prawa podatkowego oraz członków instytucji mających wpływ na tworzenie tego prawa. Przedstawione w książce rozważania umożliwiły bowiem nie tylko zdiagnozowanie relacji zachodzących pomiędzy prawem podatkowym i innymi dziedzinami prawa, ale stały się też kanwą dla sformułowania szeregu postulatów de lege ferenda.

Aneta Kaźmierczyk

Agnieszka Franczak