Daniłowicz Witold, Prawo łowieckie

Pomysł napisania prezentowanej książki zrodził się w trakcie pisania monografii Prawo polowania . Zdałem sobie wówczas sprawę, że powstało pięć komentarzy do ustawy – Prawo łowieckie , ale nie ma ani jednej pracy kompleksowo prezentującej ten dział prawa z problemowego punktu widzenia. Co więcej, monografii poświęconych prawu łowieckiemu jest bardzo niewiele, a istniejące zajmują się zagadnieniami szczegółowymi. Celem książki jest właśnie wypełnienie tej luki.

W przeciwieństwie do Prawa polowania prezentowana książka nie jest pomyślana jako monografia naukowa. Jest ona jednak oparta o poczynione tam ustalenia i zgłoszone tezy. Z natury rzeczy więc niektóre rozdziały książki są zmodyfikowaną wersją odpowiednich rozdziałów monografii. Znacznie szerszy jest jednak jej zakres przedmiotowy, ponieważ obejmuje całość podstawowych instytucji i zagadnień prawa łowieckiego.

Celem książki jest prezentacja problematyki prawa łowieckiego w sposób zrozumiały dla każdego Czytelnika, a więc także tego, który nie jest prawnikiem. Jest ona adresowana do wszystkich zainteresowanych prawem łowieckim – myśliwych, leśników, prawników czy pracowników administracji publicznej. Mam nadzieję, że będzie mogła być też wykorzystana jako pomoc dla studentów i uczestników różnego rodzaju kursów czy szkoleń.

Taki krąg adresatów zdeterminował kształt książki. Do minimum ograniczone zostały odesłania do literatury i orzecznictwa. Pojawiają się one przede wszystkim tam, gdzie potrzebne jest wskazanie podstawy dla wysuniętej tezy czy źródła dodatkowych informacji na omawiany temat. Z tego samego powodu książka koncentruje się na prezentacji aktualnego stanu prawnego, a nie na jego krytyce czy prezentacji alternatywnych rozwiązań. Częste odesłania do konkretnych przepisów ustawy – Prawo łowieckie mają ułatwić Czytelnikom weryfikację prezentowanych tez z zapisami ustawowymi.

Jednym z celów książki jest uporządkowanie terminologii używanej w dyskusji na temat prawa łowieckiego. Ta, którą posługuje się ustawodawca, jest często myląca i nieprecyzyjna, a co więcej, nie jest używana konsekwentnie. Niewątpliwie utrudnia to interpretację przepisów ustawowych i ich stosowanie. Dlatego tak ważne jest stworzenie jednolitej i logicznej siatki pojęciowej dla prawa łowieckiego.

W dyskusjach na temat polskiego łowiectwa coraz częściej pojawiają się głosy o konieczności wprowadzenia zmian w jego modelu ustrojowym. W niedalekiej przyszłości zapewne powstanie potrzeba opracowania nowej ustawy łowieckiej. Mam nadzieję, że usystematyzowane przedstawienie problematyki prawa łowieckiego, które jest celem tej książki, będzie pomocą w tych pracach.

Odpowiedź na pytanie, czym jest współczesne łowiectwo, nie jest zadaniem prostym. Łowiectwo jest działalnością wielowymiarową, a samo pojęcie może być różnie rozumiane. Co więcej, postrzeganie łowiectwa jest zróżnicowane geograficznie, historycznie i kulturowo.

Rozważania na temat istoty współczesnego łowiectwa należy rozpocząć od zidentyfikowania funkcji, jakie pełni ono w społeczeństwie. Można wyróżnić ich kilka. Historycznie pierwszą była niewątpliwie funkcja gospodarcza, początkowo zapewniająca myśliwemu i jego społeczności pożywienie, skóry i inne produkty, z czasem także chroniąca pola przed zwierzyną. Kolejna funkcja, która wykształciła się nieco później, funkcja rekreacyjna –zapewniała myśliwemu i jego towarzyszom łowów rozrywkę. Równolegle wykształciła się także funkcja kulturowa, tworząca dobra kultury (materialne i niematerialne) związane z łowiectwem. Funkcja ochronna łowiectwa wykształciła się najpóźniej. Początkowo obejmowała ochronę, a później także gospodarowanie populacjami zwierząt łownych i zapewnianie im warunków prawidłowego rozwoju. Dzisiejsze łowiectwo realizuje wszystkie wskazane wyżej funkcje, aczkolwiek waga poszczególnych z nich jest inna w różnych społecznościach.

Współcześnie wyróżnia się trzy rodzaje łowiectwa: 1) łowiectwo rekreacyjne, 2) łowiectwo mające na celu zdobycie podstawowego pożywienia (np. polowania wykonywane przez Jakutów czy Eskimosów) oraz 3) łowiectwo zawodowe (w rozumieniu myśliwych zawodowo trudniących się pozyskiwaniem zwierzyny dla skór czy futer). W każdym przypadku celem łowcy jest pozyskanie zwierzyny. Różna jest natomiast jego motywacja.

W Europie mamy do czynienia przede wszystkim z łowiectwem rekreacyjnym . Pojęcie łowiectwa rekreacyjnego odnosi się do takiego rodzaju myślistwa, w którym myśliwy stara się pozyskać zdobycz dla przyjemności, w ramach rekreacji. Przyjemność, o której tu mowa, polega nie na uśmiercaniu zwierzyny, ale na samym braniu udziału w polowaniu. Wynika ona z postępowania według określonych zasad odnoszących się do wykonywania polowania oraz ze współzawodnictwa pomiędzy łowcą i zwierzyną, które wcale nie musi kończyć się jej ubiciem.

O ile określenie „łowiectwo rekreacyjne” jest powszechnie używane za granicą , o tyle w naszym kraju budzi wiele kontrowersji. Nikogo nie dziwi, że opisując czasy historyczne, wspomina się o łowiectwie jako o rozrywce klas posiadających. Natomiast używanie tego samego określenia (lub określeń pokrewnych znaczeniowo, jak np. „hobby”) w odniesieniu do czasów współczesnych budzi u wielu osób opór. Ta niechęć zdaje się wynikać z poglądu, zgodnie z którym łowiectwo, jeżeli ma być uznawane (a przynajmniej tolerowane), powinno służyć jakimś wyższym, szlachetniejszym celom niż tylko rozrywce . Dlatego też jest ono często prezentowane jako działalność mająca na celu ochronę środowiska.

Łowiectwo niewątpliwie odgrywa istotną rolę w ochronie środowiska, zwłaszcza jeśli dotyczy gospodarowania populacjami dzikich zwierząt. Na tym polega właśnie jego funkcja ochronna. Nie można jednak redukować łowiectwa wyłącznie do tej jednej funkcji. Gdyby tak było, gospodarowaniem zwierzyną powinna zajmować się służba państwowa, finansowana z budżetu państwa. Tymczasem łowiectwem zajmują się przede wszystkim myśliwi, którzy sami ponoszą koszty tej działalności. Ich motywacją nie jest chęć realizowania zadań z zakresu ochrony środowiska. Dlatego też regulacja łowiectwa musi uwzględniać obie jego funkcje – ochronną (realizującą interes państwa) i rekreacyjną (realizującą interes myśliwych). Łowiectwo musi być tak zorganizowane przez państwo, aby umożliwiać myśliwym wykonywanie polowań, a jednocześnie przyczyniać się do utrzymania równowagi w środowisku .

Przyjęcie, że łowiectwo pełni zarówno funkcję rekreacyjną, jak i ochronną, determinuje jego kształt ustrojowy. Umożliwiając myśliwym wykonywanie polowań, ustawodawca zobowiązał ich jednocześnie do prowadzenia prawidłowej gospodarki łowieckiej, mającej na celu zachowanie równowagi w środowisku. Innymi słowy, państwo powierzyło realizację funkcji ochronnej podmiotom prywatnym – osobom uprawnionym do polowania, które realizują ją w ramach rekreacji. Gospodarowanie populacjami dzikich zwierząt przez myśliwych można więc określić mianem swego rodzaju partnerstwa państwowo-prywatnego. Dla jego prawidłowego funkcjonowania konieczne jest stworzenie przez państwo odpowiednich ram prawnych. Ramy te zakreśla prawo łowieckie, rozumiane jako ogół norm prawnych regulujących kwestie związane bezpośrednio i pośrednio z łowiectwem. Omówienie tych norm jest przedmiotem niniejszej książki.