Dajnowicz-Piesiecka Diana (red.), Jurgielewicz-Delegacz Emilia (red.), Pływaczewski Emil W. (red.), Prawo karne i kryminologia wobec kryzysów XXI wieku

Ogólnopolskie Forum Młodych Kryminologów (OFMK) to wydarzenie naukowe zainicjowane przez prof. dr. hab. dr. h.c. Emila W. Pływaczewskiego – kierownika Katedry Prawa Karnego i Kryminologii na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku i dyrektora Międzynarodowego Centrum Badań i Ekspertyz Kryminologicznych. Pomysł na tego rodzaju spotkania młodych naukowców był podyktowany chęcią stworzenia przez białostocki ośrodek kryminologiczny wydarzenia, które stałoby się platformą dającą możliwość wymiany doświadczeń i prezentowania wyników badań młodych naukowców. Przez lata jednak idea OFMK ewoluowała i do udziału w obradach zostali zaproszeni także eksperci oraz praktycy zainteresowani i zawodowo związani z kryminologią.

Pierwsza edycja OFMK miała miejsce w Białymstoku w 2016 r. , odbyła się pod hasłem „Współczesna przestępczość i patologie społeczne z perspektywy interdyscyplinarnych badań kryminologicznych”. Pokłosiem rozważań podjętych podczas obrad OFMK jest monografia, która ukazała się pod tym samym tytułem w 2017 r. Druga miała miejsce w 2018 r. , a hasło przewodnie obrad brzmiało „Przestępczość XXI wieku – szanse i wyzwania dla kryminologii”. Po raz kolejny efektem rozważań naukowych podjętych podczas konferencji stała się monografia naukowa, wydana w 2019 r. Hasło wiodące trzeciej edycji OFMK z 2020 r. to „Badania kryminologiczne a praktyka – perspektywa krajowa i międzynarodowa” . Zorganizowane wówczas spotkanie naukowe było wyjątkowe, ponieważ zarówno przygotowania do konferencji, jak i same jej obrady odbywały się w trakcie pandemii COVID-19. Mimo wielu trudności związanych z tym szczególnym czasem zainteresowanie OFMK pozostało duże, co przełożyło się na liczbę uczestników, wygłoszonych przez nich referatów oraz przedłożonych do druku tekstów. Efektem podjętych podczas obrad rozważań jest monografia – już po raz trzeci – wydana przez wydawnictwo Wolters Kluwer .

Trzecie OFMK było inne niż wcześniejsze edycje, nie tylko ze względu na pandemiczne okoliczności – konferencja, jako pierwsza w historii wydarzeń tego rodzaju organizowanych na Uniwersytecie w Białymstoku, została wyróżniona Honorowym Patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy . Ponadto wspomniana edycja Forum została doceniona przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, efektem czego było dofinansowanie wydarzenia z programu „Doskonała Nauka”.

Na maj 2022 r. zaplanowano czwartą edycję OFMK. Będzie to kolejna konferencja, która zostanie zrealizowana podczas trwania pandemii COVID-19. Należy mieć jednak nadzieję, że zachowując środki ostrożności, bezpieczeństwo higieniczno-sanitarne i przestrzegając wszelkich wytycznych związanych z organizacją tego rodzaju spotkań, uda się przeprowadzić obrady stacjonarnie w Białymstoku. Hasło przewodnie czwartego OFMK to „Prawo karne i kryminologia wobec kryzysów XXI w.”. Inspiracją do zakreślenia w ten sposób wiodącego zagadnienia obrad była trwająca już od ponad dwóch lat pandemia, która wpłynęła na wiele aspektów życia, w tym również na prawo i przestępczość. Wziąwszy pod uwagę fakt, że XXI w. przyniósł jeszcze wiele innych kryzysów, organizatorzy OFMK postanowili, by stały się one punktem wyjścia do wygłaszanych referatów, a tym samym tekstów zamieszczonych w przedkładanej Państwu monografii.

Ogólnopolskie Forum Młodych Kryminologów po raz kolejny zostanie zorganizowane przez Katedrę Prawa Karnego i Kryminologii Wydziału Prawa UwB, jednakże dążąc do rozwoju interdyscyplinarności OFMK , połączono siły z Instytutem Studiów Kobiecych (ISK) . Instytut ten jest organizacją od lat współpracującą ze środowiskiem naukowym Uniwersytetu w Białymstoku. Prowadzi i upowszechnia badania naukowe dotyczące zwłaszcza tematyki kobiecej, jak też prawnej, edukacyjnej czy z obszaru kultury i sztuki. Inicjatywy ISK kierowane są do społeczności uniwersyteckiej oraz pozaakademickiej, zainteresowanej w szczególności szeroko rozumianą problematyką miejsca kobiet w społeczeństwie, zarówno w dziejach, jak i współczesności.

Konferencja, mimo swej nazwy, jest adresowana do wszystkich, którzy zajmują się prawem karnym, kryminologią, przestępczością i patologiami społecznymi, oczywiście ze szczególnym uwzględnieniem specjalizujących się w tym polu młodych naukowców. Organizatorzy nie wprowadzają ograniczeń wiekowych – do udziału w OFMK zapraszani są zarówno doświadczeni i uznani naukowcy posiadający stopnie i tytuły naukowe (występujący głównie w panelach eksperckich), praktycy, jak i doktoranci oraz studenci ostatnich lat studiów, wiążący swoją przyszłość z prowadzeniem badań naukowych w obszarze prawa karnego i kryminologii. Trzydniowe obrady pozwalają na takie opracowanie harmonogramu, by każda zainteresowana osoba, która przeszła pozytywnie etap rejestracji, mogła wziąć udział w OFMK.

Wzorem poprzedniej edycji Forum również w przypadku OFMK planowanego na maj 2022 r. organizatorzy podejmą starania, by konferencja miała charakter międzynarodowy i dlatego możliwe będzie wygłaszanie referatów w dwóch językach – polskim i angielskim. OFMK to szansa na poszerzenie wiedzy o badaniach prowadzonych przez kryminologów z całego świata, którzy będą uczestniczyli w obradach konferencyjnych. Czwartą edycję OFMK uświetnią – jak we wcześniejszych edycjach – panele eksperckie, podczas których doświadczeni kryminolodzy zarówno z polskich, jak i zagranicznych uczelni przedstawią wyniki swoich analiz, badań, które dotyczą związków między kryzysami XXI w. a prawem karnym i kryminologią. Jeden z paneli eksperckich odbędzie się po raz kolejny pod hasłem „Aktualne problemy prawa karnego i kryminologii. Current Problems of the Penal Law and Criminology”. Inspiracją dla nazwy i tematyki tego panelu jest seria wydawnicza „Current Problems of the Penal Law and Criminology. Aktuelle Probleme des Strafrechsund und der Kriminologie” , publikowana od lat z inicjatywy prof. dr. hab. dr. h.c. Emila W. Pływaczewskiego – pomysłodawcy i twórcy idei OFMK oraz założyciela Białostockiej Szkoły Kryminologii.

Pisząc o OFMK, warto także podkreślić, że z inicjatywą od samego początku związani są: prof. dr hab. Ewa M. Guzik-Makaruk, prof. dr hab. Katarzyna Laskowska i dr hab. Wojciech Filipkowski, prof. UwB – wchodzący w skład komitetu naukowego konferencji na czele z prof. dr. hab. dr. h.c. Emilem W. Pływaczewskim. Z uwagi na podjętą przy czwartej edycji OFMK współpracę z ISK do wspomnianego komitetu dołączyła prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz – prezes Zarządu Stowarzyszenia. Koordynatorkami są: dr Diana Dajnowicz-Piesiecka (ds. konferencji) i dr Emilia Jurgielewicz-Delegacz (ds. monografii), zaś mgr Aleksandra Stachelska jest od kilku edycji sekretarzem OFMK. Prace organizacyjno-administracyjne wspierają doktoranci z Katedry Prawa Karnego i Kryminologii Wydziału Prawa UwB, a także studenci, będący głównie członkami Koła Naukowego Prawa Karnego i Kryminologii, i doktoranci Wydziału Prawa UwB. Dzięki współpracy członków Białostockiej Szkoły Kryminologii od kilku lat kryminologiczne środowisko naukowe ma możliwość prowadzenia kilkudniowych dyskusji o współczesnych wyzwaniach i potrzebach badawczych w obszarze kryminologii oraz innych nauk z nią powiązanych.

Godnym podkreślenia faktem związanym z Ogólnopolskim Forum Młodych Kryminologów jest to, że po raz drugi konferencja i podejmowane podczas niej naukowe, a jednocześnie doniosłe społecznie zagadnienia zostały docenione również przez Ministra Edukacji i Nauki. W związku z tym konferencję dofinansowano z programu „Doskonała Nauka”, wspierającego jednostki organizacyjne działające na rzecz upowszechniania nauki w realizacji projektów, jakie mają na celu prezentację osiągnięć naukowych, w tym najnowszych wyników badań naukowych lub prac rozwojowych, poprzez organizację konferencji naukowych oraz wydawanie monografii naukowych .

Od początku OFMK pozyskuje patronaty honorowe oraz medialne, jest także wspierane przez licznych partnerów. Wszystkim w tym miejscu serdecznie dziękujemy za udzielone zaufanie i współpracę.

Wydawane dotychczas monografie będące pokłosiem OFMK były przygotowywane po obradach konferencyjnych. Natomiast niniejsze opracowanie po raz pierwszy zostało przygotowane przed obradami, planowanymi na maj 2022 r. W związku z tym w monografii oddawanej w Państwa ręce znajdują się artykuły naukowe autorstwa czynnych uczestników, którzy wystąpią podczas czwartej edycji Ogólnopolskiego Forum Młodych Kryminologów. Celem powstania niniejszej książki było poszerzenie wiedzy naukowej dotyczącej prawnych i kryminologicznych aspektów kryzysów XXI w.

Artykuły opublikowane w monografii prezentują wyniki różnorodnych badań i mają charakter bardzo często interdyscyplinarny. Zamieszczone w opracowaniu teksty odnoszą się do kryzysów, które miały/mają miejsce w XXI w. Mowa tutaj m.in. o kryzysie migracyjnym, gospodarczym, aksjologicznym związanym z kryzysem rodziny, a także kryzysach dotyczących poczucia bezpieczeństwa, moralności czy tożsamości człowieka i społeczeństwa. W ocenie redaktorów naukowych w tej zbiorowej monografii pojawiło się wiele ciekawych tekstów, dotyczących m.in. przemocy położniczej, tzw. zjawiska insider threat, problemu migracyjnego, błędów medycznych, prawnokarnych aspektów przerwania ciąży, tzw. ustaw covidowych, wpływu nowych technologii na czynności operacyjno-rozpoznawcze, patologii społecznych, przestępczości w dobie pandemii COVID-19, przestępczości przeciwko zwierzętom czy w internecie, zaginięć osób w Polsce, zielonej przestępczości, przestępczości seniorów.

Przedkładając Państwu niniejszą monografię, jako redaktorzy naukowi liczymy na życzliwe jej przyjęcie. Pokładamy głębokie nadzieje, że okaże się ona interesująca i przydatna zarówno przedstawicielom świata nauki, jak i praktyki. Liczymy, że będzie stanowiła po raz kolejny nowatorski wkład w rozwój i popularyzowanie wiedzy z zakresu kryminologii, prawa karnego, socjologii, pedagogiki, a także innych nauk pokrewnych i funkcjonalnie związanych z problematyką przestępczości oraz patologii społecznych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że opracowanie jest przykładem międzypokoleniowej współpracy naukowej, ponieważ powstało dzięki młodym naukowcom oraz badaczom reprezentującym bardziej doświadczone pokolenie kryminologów i karnistów.

W tym miejscu pragniemy podziękować Naszemu Przyjacielowi, Panu Profesorowi Jerzemu Sarneckiemu, reprezentującemu Uniwersytet w Sztokholmie, wybitnemu kryminologowi i socjologowi, który zgodził się zrecenzować prace opublikowane w niniejszym tomie. Jego cenne rady oraz wskazówki wywarły wpływ na ostateczny kształt i charakter monografii.

Emil W. Pływaczewski

Diana Dajnowicz-Piesiecka

Emilia Jurgielewicz-Delegacz