Chałubińska-Jentkiewicz Katarzyna, Kakareko Ksenia, Sobczak Jacek, Prawo filmowe

W ciągu ostatniej dekady kinematografia stała się obszarem wielu przemian związanych z nowymi potrzebami odbiorcy oraz postępem technologicznym. Różne gałęzie prawa regulują zagadnienia z zakresu kinematografii. Ustalone dawno zasady funkcjonowania rynku filmowego – przyjęte zarówno przez realizatorów filmów, producentów, dystrybutorów, jak i ostatecznie przez ich odbiorców – diametralnie się zmieniły. Współczesne wzorce i normy regulujące zarówno proces twórczy, jak i dystrybucję filmową znacznie odbiegają od tych, dawno ustalonych w poszczególnych aktach prawnych. W komunikacji umożliwiającej zrozumienie nowych znaczeń w dziedzinie kinematografii niezbędna jest redefinicja także pojęć prawnych. Dlatego jednym z kluczowych elementów naszych rozważań jest kwestia przybliżenia polityki regulacyjnej dotyczącej zagadnień związanych z filmem – jako przedmiotem regulacji oraz jego producentem – jako podmiotem regulacji. Przedmiotem szczególnej uwagi nadal są kwestie autorskoprawne, w tym kwestia rekonstrukcji cyfrowej dzieła filmowego. Dodać tu należy, że do systemu prawa zalicza się także normy generalno-abstrakcyjne, które nie muszą być wyrażone w treści aktu prawnego, a stanowią logiczne i aksjologiczne uzasadnienie czy też konsekwencję norm wyrażonych w tekstach normatywnych. Dlatego tak ważne jest określenie zarówno podstaw aksjologicznych określonych regulacji, jak ich konsekwencji będących wynikiem logicznej dedukcji. W ten sposób wielokrotnie odwołujemy się do podstaw regulacji wyrażonych w strategiach, uzasadnieniach regulacji czy akcie o randze podstawowej, czyli Konstytucji RP, jednocześnie zawsze nawiązując do podstaw regulacyjnych zawartych w prawie europejskim (z racji członkostwa Polski w Unii Europejskiej) czy do umów międzynarodowych. Zdarza się też, że poszukiwana przez nas aksjologia może mieć źródło w aktach nieobowiązujących bądź znowelizowanych, co zasadniczo nie wpływa na ustalenie podstaw danej regulacji oraz poznanie istoty określonej treści prawa, która mimo zmian pozostała aktualna. Takie podejście wydaje się uzasadnione z uwagi na cel przeprowadzanych rozważań, które zmierzają do ustalenia podstawowych wartości chronionych w systemie regulacji w dziedzinie kinematografii. Niezbędne w analizie poszczególnych zagadnień jest nawiązanie do szerokiego orzecznictwa sądów krajowych oraz Trybunału Sprawiedliwości.

Jednym z kluczowych zagadnień poruszonych w niniejszej pracy jest rola i znaczenie władzy publicznej jako mecenasa kinematografii, zobowiązanej do ochrony i zabezpieczenia dziedzictwa filmowego w warunkach cyfryzacji podyktowanej rozwojem nowych technologii. Internet to obecnie główna przestrzeń działań człowieka. Dotyczy to wymiany gospodarczej, wymiany treści różnego typu, w tym dzieł sztuki filmowej. Z taką eksploatacją wiążą się nowe zagrożenia, związane chociażby z piractwem. Podkreślić tu należy, że zmienił się również sposób eksploatacji filmu w mediach tradycyjnych (lokowanie produktu, transmedia), a renesans przeżywa produkcja seriali telewizyjnych. Konwergencja technologiczna, której towarzyszy konwergencja prawna i administracyjna, powoduje, że sieć jest nieodłącznym atrybutem działań ludzkich i w oczywisty sposób wpływa na rozwój kinematografii. Wydaje się, że za tym rozwojem musi podążać prawo. Proponowana pozycja jest analizą regulacji prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku filmowego, jakiej nie ma w obecnej literaturze przedmiotu. Stanowi także studium zawierające odniesienie do wszystkich aspektów prawnych sztuki filmowej, które charakteryzują ten obszar działalności jako przede wszystkim przestrzeń funkcjonowania ważnej gałęzi gospodarki.

Katarzyna Chałubińska-Jentkiewicz