Florek Ludwik (red.), Powszechne a szczególne prawo pracy

Przepisy szczególne regulujące sytuację niektórych grup pracowników są bardzo rozbudowane. Obejmują one nie tylko pragmatyki pracowników służby publicznej, lecz także osobne ustawy bądź ich części odnoszące się do innych grup zawodowych. Mają one różny zakres podmiotowy i przedmiotowy. W sumie są też bardziej obszerne niż przepisy powszechne, obejmujące ogół pracowników (kodeks pracy, ustawy i przepisy wykonawcze). W większości przypadków przepisy szczególne bądź odsyłają do prawa powszechnego, bądź pozostawiają pewne kwestie nieuregulowane. Dla oceny sytuacji prawnej danej kategorii pracowników niezbędne jest zastosowanie przepisów z obydwu grup. Relacja pomiędzy prawem powszechnym a prawem szczególnym jest zaś w wielu przypadkach niejasna. Sprawie tej nie poświęcano w literaturze dostatecznej uwagi. Nie ma zwłaszcza całościowych opracowań na ten temat. Niniejsza publikacja stara się tę lukę wypełnić.

Szczególne prawo pracy jest w dużej części prawem resortowym, nierzadko kształtowanym w oderwaniu od prawa powszechnego, co tym bardziej pogłębia wątpliwości dotyczące stosowania obydwu grup przepisów. Szczególne prawo pracy jest też podstawowym instrumentem różnicowania (dyferencjacji) prawa pracy. W szczególności kształtuje ono w odrębny sposób obowiązki i prawa, w tym przywileje danej grupy pracowników. Jego ocena wskazuje na to, że nie zawsze jest to dostatecznie uzasadnione charakterem danego zatrudnienia czy warunkami wykonywania pracy przez daną grupę pracowników.

Część opracowań w niniejszej publikacji ma charakter ogólny i przedstawia różne aspekty szczególnego prawa pracy oraz jego stosunek do prawa powszechnego. Inne dotyczą poszczególnych grup zawodowych, a zwłaszcza pracowników administracji czy nawet szerzej – służby publicznej (w tym sędziów), pracowników szkół wyższych i lotnictwa cywilnego. Zawierają one rozważania dotyczące całości ich statusu prawnego lub poszczególnych jego elementów, jak zwłaszcza nawiązanie i rozwiązanie stosunku pracy, czas pracy czy odpowiedzialność dyscyplinarna. Osobne opracowanie poświęcone jest zbiorowemu prawu pracy. W publikacji przedstawiono także świadczenia na rzecz szczególnych grup pracowników przechodzących na emeryturę lub rentę.

Część artykułów zawartych w niniejszej książce była dyskutowana podczas XV Regionalnej Konferencji Prawa Pracy w Jabłonnie w czerwcu 2015 r. Pozostałe zostały przygotowane na potrzeby tej publikacji.

Warszawa, październik 2015 r.

Ludwik Florek