Gil Izabella, Postępowanie zabezpieczające na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości

Niniejsze opracowanie zawiera omówienie, analizę i charakterystykę zagadnień dotyczących postępowania zabezpieczającego, ale przeprowadzanego w związku z wszczęciem postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Problematyka ta nie była do tej pory przedmiotem odrębnego opracowania monograficznego, mimo że w praktyce zabezpieczenie w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłościowym służy istotnym celom. Wprawdzie można spotkać wiele opracowań zarówno z zakresu postępowania zabezpieczającego, jak i upadłościowego, ale żadne z nich nie zawiera kompleksowego omówienia postępowania zabezpieczającego przeprowadzanego w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Zagadnienia związane z instytucjami regulującymi funkcję tymczasowej ochrony prawnej udzielanej na etapie postępowania poprzedzającego ogłoszenie upadłości wzbudzają wątpliwości o charakterze doktrynalnym, a w praktyce powodują wiele problemów związanych z ich stosowaniem. Przy omawianiu problematyki dotyczącej zabezpieczenia majątku dłużnika w postępowaniu prowadzonym w przedmiocie ogłoszenia upadłości niejednokrotnie należy odwołać się do instytucji już omówionych w literaturze, ale z uwzględnieniem specyfiki i odrębności postępowania prowadzonego w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika.

Z uwagi na to, że znaczenie postępowania zabezpieczającego ściśle się wiąże z możliwością osiągnięcia celu postępowania rozpoznawczego, jest coraz bardziej doceniane. Obecna regulacja postępowania zabezpieczającego w ramach postępowania upadłościowego jest jedynie fragmentaryczna, a w sprawach nieuregulowanych odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania zabezpieczającego. Takie rozwiązanie wykazuje pewien niedostatek, a w związku z tym w ramach wniosków de lege ferenda niezbędna jest szczegółowa regulacja co do wszczęcia, przebiegu postępowania zabezpieczającego, sposobów zabezpieczenia, a także skutków związanych z upadkiem zabezpieczenia. Na zwiększenie znaczenia postępowania zabezpieczającego wskazuje też jego wyodrębnienie w systematyce tego Kodeksu jako osobnej części. Natomiast na zwiększenie roli instytucji procesowych umożliwiających zabezpieczenie majątku dłużnika w aspekcie osiągnięcia celów poszczególnych postępowań rozpoznawczych wskazują także liczne nowelizacje przepisów regulujących postępowanie zabezpieczające. Wprowadzane zmiany przepisów służą nie tylko usprawnieniu przebiegu postępowania zabezpieczającego, ale przede wszystkim jak najpełniejszemu zabezpieczeniu interesów wierzycieli.

Przedmiotem niniejszej rozprawy jest postępowanie zabezpieczające prowadzone w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, które zostało omówione w ramach szeroko rozumianego postępowania cywilnego, obejmującego swym zakresem także postępowanie upadłościowe. W tym postępowaniu jego uczestnikom jest udzielana również ochrona prawna, choć odmienna w zależności od etapu tego postępowania. Etapem poprzedzającym ogłoszenie upadłości jest postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, którego uczestnikom należy zapewnić stosowną ochronę prawną.

W ustawie - Prawo upadłościowe i naprawcze postępowanie zabezpieczające nie zostało uregulowane całościowo, lecz poprzez odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu zabezpieczającym, zamieszczonych w części drugiej Kodeksu, powoduje wątpliwości interpretacyjne w związku z instytucjami nieprzewidzianymi w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, a także w odniesieniu do celu i funkcji postępowania zabezpieczającego prowadzonego w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Omówienie postępowania zabezpieczającego na etapie ogłoszenia upadłości, z racji zastosowanego przez ustawodawcę systemu wielokrotnych odesłań, wymaga omówienia tych instytucji, które nie zostały uregulowane w przepisach ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, a mają zastosowanie w tym postępowaniu. Przyjęty układ pracy podyktowany jest tym, że prowadzenie postępowania zabezpieczającego w ramach postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości wiąże się z nałożeniem się dwóch postępowań, powiązanych ze sobą funkcjonalnie. Niejednokrotnie zaniechanie przeprowadzenia postępowania zabezpieczającego w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości może unicestwić sens dalszego prowadzenia postępowania upadłościowego. Z powyższych względów postępowanie zabezpieczające i związana z nim problematyka ochrony prawnej niewątpliwie wymagają znacznie szerszej analizy niż ta prezentowana w komentarzach, które przede wszystkim zwracają uwagę na jej aspekt praktyczny, poświęcając mniej uwagi zagadnieniom teoretycznym, choć właśnie dzięki podbudowie teoretycznej można wytłumaczyć specyfikę tego postępowania i niejasności, a przy zastosowaniu właściwej wykładni przepisów prawidłowo zastosować odpowiednie normy prawne.

W opracowaniu wiele instytucji z zakresu prawa materialnego, jak też procesowego - ze względu na tematykę i niewielkie rozmiary opracowania - zostało, niestety, jedynie zasygnalizowanych bądź zaprezentowanych w formie skróconej ze względu na ich złożoność i wielowątkowość. Przy omawianiu zasadniczej tematyki pracy niektóre zagadnienia zostały jednakże przedstawione, gdyż bez ich prezentacji nie byłaby możliwa analiza tematu. W związku z tym, aby możliwe było pogłębienie wiedzy dotyczącej pozostałych instytucji prawnych, co do których występuje odwołanie w pracy, w przypisach odesłano do podstawowych pozycji literatury w tym zakresie.

Zabezpieczenie - niezależnie od tego, w jakim postępowaniu jest udzielane (cywilnym, karnym czy administracyjnym) - służy zapewnieniu ochrony prawnej, choć zaznaczyć należy, że ochrona ta ma charakter tymczasowy. Pojęcie tymczasowej ochrony prawnej nie jest ustawowe, lecz jedynie doktrynalne, dlatego nadal, mimo coraz większej liczby opracowań związanych z tą problematyką , nie jest jednolicie rozumiane. W literaturze przedmiotu pojęcie tymczasowej ochrony prawnej jest używane nie tylko w odniesieniu do ochrony prawnej udzielanej w postępowaniu zabezpieczającym, ale także w stosunku do innych instytucji prawnych służących tymczasowemu uregulowaniu sytuacji prawnej podmiotów, jak też zabezpieczeniu składników majątkowych , a więc instytucji z zakresu prawa procesowego, ale także materialnego. Na gruncie polskiego postępowania cywilnego szczegółowa analiza znaczenia samego pojęcia tymczasowej ochrony prawnej na podstawie jego elementów składowych i cech działalności organów ochrony prawnej była przedmiotem opracowania monograficznego , w związku z tym definiowanie tego terminu na potrzeby niniejszego opracowania nie jest konieczne.

Należy podkreślić, że niniejsza praca jest poświęcona przede wszystkim zagadnieniom procesowym, dotyczącym postępowania zabezpieczającego związanego ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, ale w zarysie zostały przedstawione także te instytucje prawa materialnego, które mogą służyć udzieleniu tymczasowej ochrony prawnej, a więc temu samemu celowi, co instytucje procesowe.

W rozdziale I pracy, w celu wykazania znaczenia postępowania zabezpieczającego (przeprowadzanego zwłaszcza w przypadku złej sytuacji majątkowej dłużnika), przedstawiono historyczny rozwój instytucji służących zabezpieczeniu majątku wierzycieli takiego dłużnika. Analiza instytucji procesowych służących zabezpieczeniu interesów wierzycieli została poprzedzone opisem ich rozwoju w aspekcie historycznym. Przed omówieniem zagadnień szczegółowych związanych z przebiegiem postępowania zabezpieczającego prowadzonego w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości należało przedstawić regulacje dotyczące zabezpieczenia wierzycieli w ujęciu historyczno-prawnym. Obecne regulacje prawne stanowią bowiem odzwierciedlenie przeobrażeń w zakresie podejścia do sposobów zaspokajania usprawiedliwionych roszczeń wierzycieli. W związku z tym w rozdziale I zostały opisane te rodzaje zabezpieczeń, które wiązały się z zabezpieczeniem majątku należącego do dłużnika, a także działania podejmowane wobec dłużnika w celu zaspokojenia wierzycieli w przypadku jego niewypłacalności. Dokonanie krótkiego rysu historycznego pozwala przybliżyć kwestię, jak zagadnienia związane z zabezpieczeniem majątku dłużnika były regulowane w zależności od warunków społeczno-gospodarczych oraz obowiązującego ustroju prawnego. Prezentacja procesu kształtowania się instytucji prawnych służących zabezpieczeniu majątku dłużnika przed jego zniszczeniem lub utratą przez dłużnika bądź też osoby trzecie pozwala na dokonanie oceny, jak należałoby uregulować system prawnych zabezpieczeń, aby działały one stymulująco na zachowania dłużnika, które uniemożliwiałyby zaspokojenie usprawiedliwionych roszczeń wierzycieli. Opisano regulacje prawne uwzględniające zachowania wierzyciela chroniące go przed niekorzystnymi dla niego działaniami dłużnika. Takie ujęcie tematu umożliwiło także wyprowadzenie wniosków co do tego, jaki należy zastosować system zabezpieczeń wierzycieli przed działaniami dłużnika i jak duży wpływ na system prawny miały również czynniki kulturowe. W rozdziale I została poruszona także problematyka zabezpieczenia majątku dłużnika w prawie i postępowaniu karnym oraz administracyjnym (w tym podatkowym) oraz została dokonana krótka prezentacja obowiązujących regulacji prawnych w tym zakresie.

W celu omówienia charakteru prawnego postępowania zabezpieczającego prowadzonego w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości należało najpierw przedstawić postępowanie, które powoduje dopuszczalność wszczęcia postępowania zabezpieczającego, i umiejscowić to zagadnienie w ramach systematyki ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze. Z powyższych względów rozdział II opisuje przebieg postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Jednak przed kwestiami dotyczącymi przebiegu postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości niezbędne było wskazanie etapów postępowania upadłościowego, aby następnie dokonać ustalenia, w jakiej fazie postępowania możliwe jest udzielenie zabezpieczenia oraz kiedy zostaną osiągnięte cele związane z udzielonym zabezpieczeniem. Szczegółowo omówiono kwestię, które podmioty są legitymowane do zainicjowania wszczęcia postępowania upadłościowego. Zagadnienie to jest ściśle związane z zakresem podmiotów legitymowanych do złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości. Następnie opisane zostały wymogi formalne, które musi spełnić wniosek o ogłoszenie upadłości, oraz skutki niedochowania tych wymogów. Analiza tych zagadnień była konieczna, gdyż postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości jest uważane za rodzaj sądowego postępowania rozpoznawczego, co oznacza, że wniosek o ogłoszenie upadłości stanowi szczególnego rodzaju pismo procesowe i podlega reżimom związanym z niedopełnieniem wymogów formalnych, określonych przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. W rozdziale tym zostały opisane także jurysdykcja i właściwość sądów rozpoznających wniosek o ogłoszenie upadłości. Poddany analizie został skład sądu w postępowaniu zabezpieczającym na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości. Poddano pod rozwagę dopuszczalność zastosowania art. 149 ust. 2 p.u.n., a więc podjęto kwestię, czy sądy upadłościowe są uprawnione do równoległego prowadzenia postępowań związanych z zabezpieczeniem majątku dłużnika w kontekście możliwości równoległego ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego i zarządcy przymusowego. Ustawa - Prawo upadłościowe i naprawcze nie reguluje bowiem zbiegu różnych sposobów zabezpieczenia w odróżnieniu od przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Jednym z istotniejszych zagadnień jest ustalenie celu i funkcji, jaką pełni postępowanie zabezpieczające przeprowadzane na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości. Zagadnieniom tym poświęcony został rozdział III opracowania. W wyniku dokonanej oceny celów i funkcji postępowania zabezpieczającego w ogólności stwierdziłam, że postępowanie to jest postępowaniem samodzielnym strukturalnie i funkcjonalnie. Powoduje to, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie - Prawo upadłościowe i naprawcze przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu rozpoznawczym mogą być stosowane jedynie pomocniczo, przy uwzględnieniu specyfiki tego postępowania. W związku z tym, że do postępowania zabezpieczającego prowadzonego w ramach postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości będą miały zastosowanie odpowiednio przepisy o postępowaniu zabezpieczającym, uregulowanym w części drugiej Kodeksu postępowania cywilnego, prezentację tematu należało rozpocząć od analizy celu i funkcji postępowania zabezpieczającego w ogólności. W ramach tego rozdziału dokonano ustalenia, czy celem postępowania zabezpieczającego jest tylko zapewnienie wykonalności orzeczenia czy także zabezpieczenie skuteczności orzeczenia. Poddano także analizie, czy postępowanie zabezpieczające, wszczynane w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, pełni funkcję ochronną w obu aspektach, tj. poprzez ochronę interesu indywidualnego i ochronę interesu ogólnego.

Podkreślając pomocniczy charakter postępowania zabezpieczającego, dokonałam także oceny, czy służy ono osiągnięciu tylko celu podstawowego, jakim jest udzielenie ochrony prawnej podmiotowi wnioskującemu o ogłoszenie upadłości, czy także osiągnięciu celów pośrednich, związanych z zapewnieniem ochrony prawnej innym podmiotom. Analiza celów i funkcji postępowania zabezpieczającego przeprowadzona została z uwzględnieniem wykładni celowościowej i historycznej przepisów regulujących przebieg postępowania zabezpieczającego. Określenie celów i funkcji postępowania zabezpieczającego w ogólności pozwoliło na ich ustalenie w odniesieniu do postępowania zabezpieczającego prowadzonego na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości. Stwierdziłam, że regulacja postępowania zabezpieczającego prowadzonego w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości uwzględnia szczególny cel tego postępowania, jakim jest doprowadzenie po ogłoszeniu upadłości do jak najpełniejszego zaspokojenia wierzycieli upadłego dłużnika, przy zachowaniu jego przedsiębiorstwa, o ile racjonalne względy na to pozwolą. Celem postępowania zabezpieczającego przeprowadzanego na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości jest w związku z tym nie tylko zapewnienie ochrony prawnej podmiotom wnioskującym o ogłoszenie upadłości, ale także udzielenie pośrednio ochrony prawnej podmiotom, których dotyczyć będą skutki związane z ogłoszeniem upadłości dłużnika. Celem tego postępowania nie jest bowiem zabezpieczenie roszczenia czy zbiorowych roszczeń wierzycieli, lecz przede wszystkim zabezpieczenie majątku dłużnika, pozwalającego na osiągnięcie celów postępowania upadłościowego (zarówno obejmującego likwidację majątku dłużnika, jak i z możliwością zawarcia układu). Z powyższych względów funkcje postępowania zabezpieczającego porównane zostały do poszczególnych funkcji postępowania upadłościowego.

Następnie w rozdziale IV podjęto próbę oceny istoty i charakteru prawnego postępowania zabezpieczającego prowadzonego na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości. Dokonanie takiej oceny wymagało przeanalizowania przedmiotu tego postępowania i przedmiotu zabezpieczenia w aspekcie prawnoporównawczym z postępowaniem zabezpieczającym uregulowanym w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego oraz postępowaniem upadłościowym. Na podstawie przeprowadzonej analizy przepisów i stanowisk wyrażanych dotychczas w literaturze stwierdziłam, że przedmiotem zabezpieczenia może być nie tylko roszczenie (stanowiące przedmiot rozpoznania w postępowaniu zwykłym, nieprocesowym czy innym przez sąd powszechny lub polubowny), ale zabezpieczenie może służyć zabezpieczeniu wykonania lub zapewnieniu skuteczności przyszłych orzeczeń, jak też mieć charakter samodzielnego zabezpieczenia. Przedmiot postępowania zabezpieczającego prowadzonego na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości powinien być zgodny z celem tego postępowania, jak również postępowania upadłościowego. Wobec tego uznałam, że przedmiotem tego postępowania jest realizacja zabezpieczenia majątku dłużnika, którego zabezpieczenie może polegać na czynnościach zachowawczych bądź czynnościach związanych z zapewnieniem prawidłowego zarządu nad majątkiem dłużnika.

Rozdział V zawiera przedstawienie regulacji postępowania zabezpieczającego majątek dłużnika w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w prawie unijnym oraz w systemach prawnych wybranych państw. Omówienie problematyki związanej z zabezpieczeniem majątku dłużnika na etapie postępowania poprzedzającego ogłoszenie upadłości dotyczy bowiem także upadłości transgranicznej, która występuje w przypadku, gdy majątek dłużnika jest położony w różnych państwach, bądź gdy występują roszczenia zagranicznych wierzycieli.

Przedstawione zostały także uregulowane w rozporządzeniu 1346/2000 środki zabezpieczające, jakie można zastosować zarówno przed rozpoczęciem, jak i po wszczęciu postępowania upadłościowego w celu zapewnienia jego skuteczności. Opisane zostały uregulowane w prawie unijnym sposoby zachowania majątku dłużnika w celu zaspokojenia jego wierzycieli oraz służące zapewnieniu ochrony wierzycielom przed działaniem dłużnika związanym z usuwaniem składników majątkowych pozwalających na zaspokojenie wierzycieli. Natomiast aby wskazać specyfikę polskiej regulacji związanej z zabezpieczeniem majątku dłużnika w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, opisane zostały niektóre regulacje odnoszące się do tej problematyki w wybranych systemach państw obcych. W związku z tym, że praca nie ma charakteru prawnoporówawczego, dokonane prezentacje regulacji w wybranych systemach prawnych państw obcych miały jedynie charakter sygnalizacyjny, jakiego rodzaju instrumenty prawne służą ochronie majątku dłużnika w takich przypadkach w celu zapewnienia ochrony jego wierzycieli.

W rozdziale VI zostały omówione podstawy uzasadniające udzielenie zabezpieczenia jako immanentnie związane z celem i funkcją postępowania zabezpieczającego. Przedstawienie podstaw zabezpieczenia uregulowanych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego (takich jak uprawdopodobnienie roszczenia, interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia) służyło porównaniu, czy analogiczne podstawy decydują o udzieleniu zabezpieczenia na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości, a także w jakim zakresie możliwe jest odpowiednie stosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

W rozdziale VII zostały szczegółowo przedstawione sposoby zabezpieczenia majątku dłużnika, które mogą zostać zastosowane na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości. Zostały także opisane dopuszczalne sposoby zabezpieczeń o charakterze procesowym i materialnoprawnym. Stosowane sposoby zabezpieczeń powinny być bowiem dostosowane do przedmiotu ochrony prawnej udzielanej w postępowaniu rozpoznawczym. Zasygnalizowana została kwestia tzw. prawa odrębności w postępowaniu upadłościowym, a także to, czy wierzyciel zabezpieczony przez powiernicze czynności prawne ma interes prawny w złożeniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Ponadto omówiono zabezpieczenie wierzytelności przez przeniesienie wierzytelności dłużnika na nabywcę. Szczegółowo przedstawiono także zabezpieczenie udzielone przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego (w tym zakres czynności podejmowanych przez tymczasowego nadzorcę sądowego, wymogi formalne związane z pełnieniem tej funkcji, jego prawa i obowiązki w związku z wykonywaniem czynności), zarządcy przymusowego (tj. zakres czynności oraz jego prawa i obowiązki, składniki majątkowe dłużnika objęte zarządem przymusowym, sposób wprowadzenia w posiadanie majątku dłużnika oraz następstwo procesowe), a także inne sposoby zabezpieczenia. Przedmiotem oceny było także to, czy sąd upadłościowy powinien posiadać uprawnienie do określenia sposobu zabezpieczenia stosownego do okoliczności danej sprawy, czy tylko stosować zabezpieczenia dla roszczeń o charakterze pieniężnym i niepieniężnym, czy powinien posiadać uprawnienie do uregulowania stosunków prawnych i faktycznych do czasu rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości, czyli na czas trwania postępowania zabezpieczającego.

W rozdziale VIII został opisany przebieg postępowania zabezpieczającego na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości od wszczęcia postępowania (wraz z analizą, jakie podmioty są uprawnione do złożenia wniosku) przez wskazanie, jaki organ rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia, tryb związany z rozpoznaniem wniosku, wykonalnością i skutecznością postanowień w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia.

Decydującym kryterium w ustaleniu, czy wszczęcie postępowania zabezpieczającego na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości następuje z urzędu czy na wniosek, jest kryterium podmiotowe, a nie rodzaj sprawy. Natomiast legitymację do złożenia wniosku o zabezpieczenie majątku dłużnika posiadają jedynie podmioty uprawnione do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Rozpoznanie wniosku o udzielenie zabezpieczenia zostało omówione w kontekście poszczególnych etapów związanych z udzieleniem zabezpieczenia, a więc zarówno na etapie rozpoznawczym, jak i wykonawczym, z uwzględnieniem rodzaju wydawanych orzeczeń na poszczególnych etapach tego postępowania. Podjęta została także kwestia zbiegu zabezpieczenia udzielanego w związku z rozpoznawaniem wniosku o ogłoszenie upadłości z innymi postępowaniami zabezpieczającymi i egzekucyjnymi. Odrębnie została także przedstawiona problematyka wykonalności postanowień w przedmiocie zabezpieczenia.

W rozdziale IX przedstawiono procedurę związaną z uchyleniem lub zmianą prawomocnego postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia. Potrzeba odrębnego omówienia tego trybu wynikała z tego, iż podstawą uchylenia lub zmiany postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia mogą być nie tylko wadliwości postępowania lub orzeczenia, ale także inne okoliczności, których nie można zakwalifikować do kategorii uchybień sądu orzekającego, polegające na zmianie okoliczności faktycznych po wydaniu orzeczenia, nieuzasadniające już zastosowania zabezpieczenia lub danego sposobu zabezpieczenia. Wskazano także skutki upadku zabezpieczenia w zależności od zastosowanego sposobu zabezpieczenia.

Następnie w kolejnym, X rozdziale, omówiono środki prawne służące weryfikacji rozstrzygnięć wydawanych w przedmiocie zabezpieczenia na etapie postępowania związanego z rozpoznaniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Środki prawne służące kontroli prawidłowości rozstrzygnięć obejmują swym zakresem zarówno środki zaskarżenia (odwoławcze), jak i pozostałe środki prawne, takie jak: skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz skarga na czynności komornika. Środki prawne służące weryfikacji rozstrzygnięć wydawanych w przedmiocie zabezpieczenia na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości wymagały odrębnego przedstawienia w stosunku do sposobów zmierzających jedynie do uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia.

Rozdział XI poświęcony został problematyce kosztów ponoszonych w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym na etapie poprzedzającym ogłoszenie upadłości. Każdego rodzaju postępowanie wiąże się bowiem z koniecznością ponoszenia kosztów, czy to przez strony postępowania czy uczestników danego postępowania. W związku z powyższym właśnie tej problematyce należało również poświecić miejsce, zwłaszcza że zagadnienia z tym związane (np. zasady orzekania o kosztach, tryb orzekania lub zwolnienie od kosztów) zostały uregulowane w ustawie - Prawo upadłościowe i naprawcze tylko fragmentarycznie, co wymagało odwołania się w zakresie przedstawiania tej problematyki do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W ostatnim rozdziale przedstawione zostały zasady odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody powstałe w związku z wykonaniem postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia w kontekście regulacji prawnych określających powstanie obowiązku naprawienia szkody obowiązanemu i osobom trzecim. Szczegółowo przedstawiono podstawy i warunki odpowiedzialności zarządcy przymusowego, tymczasowego nadzorcy sądowego oraz wierzyciela wnioskującego o udzielenie zabezpieczenia.

Regulacja prawna, poglądy orzecznictwa i doktryny zostały przedstawione nie tylko na tle obowiązującego stanu prawnego (tj. na dzień 30 czerwca 2012 r.), ale także na podstawie dotychczasowych stanowisk wyrażanych w literaturze i orzecznictwie, ponieważ większość poglądów wyrażanych we wcześniejszym okresie, dotyczących omawianych instytucji, nie utraciła aktualności - w związku z tym powinny być wykorzystywane przy dokonywaniu wykładni. Oprócz analizy znacznego dorobku literatury w opracowaniu wykorzystano także orzecznictwo sądów (nie tylko Sądu Najwyższego), które nie zawsze jest zgodne z założeniami teoretycznymi, a bywa nawet polemiczne z poglądami wyrażonymi w doktrynie, co powoduje konieczność dalszej, bardziej dogłębnej analizy tematyki zabezpieczeń. Być może wyrażone w pracy poglądy nie tylko usystematyzują wyrażane na tym tle rozbieżne stanowiska, ale przyczynią się również do zbliżenia ocen dotyczących charakteru, celu i przebiegu postępowania w przedmiocie zabezpieczenia roszczeń w postępowaniu poprzedzającym ogłoszenie upadłości.

***

Podziękowania

Inspiracją do podjęcia się analizy regulacji prawnych dotyczących celu, funkcji i przebiegu postępowania zabezpieczającego prowadzonego w związku ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika były spostrzeżenia Pani Profesor Elwiry Marszałkowskiej-Krześ, że ta problematyka nie była dotychczas przedmiotem odrębnego opracowania monograficznego, a wzbudza w praktyce duże wątpliwości interpretacyjne. W związku z tym chciałabym niniejszym serdecznie podziękować zarówno za inspirację w zakresie wyboru tematyki, jak i wieloletnią pomoc i opiekę naukową.

Podziękowania chciałabym także złożyć Panu Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, który zawsze służył pomocą i wsparciem naukowym, niejednokrotnie dając cenne wskazówki umożliwiające pełne omówienie zagadnień związanych z tematem rozprawy.

Wyrazy podziękowania chciałaby skierować także do Pana Profesora Andrzeja Jakubeckiego, Pana Profesora Janusza Jankowskiego, Pana Profesora Sławomira Cieślaka, Pana Profesora Jerzego Jacyszyna, Pana Profesora Józefa Frąckowiaka, Pana Profesora Jacka Gołaczyńskiego za udzielane wsparcie naukowe i okazywaną życzliwość.

Podziękowania należą się także moim współpracownikom z zakładu Postępowania Cywilnego na Uniwersytecie Wrocławskim: Pani dr Ewie Rudkowskiej-Ząbczyk, Panu dr. hab. Łukaszowi Błaszczakowi oraz wszystkim koleżankom i kolegom, których nie sposób wymienić, a którzy zawsze chętnie służyli radą i pomocą.

Opublikowanie niniejszej rozprawy nie byłoby też możliwe bez zaangażowania osób z wydawnictwa LexisNexis Polska Sp. z o.o., tj. Pani Klaudii Szawłowskiej-Milczarek, dzięki której możliwa była publikacja niniejszej rozprawy, oraz Pani redaktor Agnieszki Zagozdy, która mobilizowała do dochowania terminów wydawniczych.

Szczególne podziękowania chciałabym złożyć moim Najbliższym i Rodzinie za ich wyrozumiałość dla mojego zaangażowania w pracę naukową, wszystkim przyjaciołom za okazywaną sympatię oraz wszystkim tym, dzięki życzliwości których napisanie niniejszej rozprawy było możliwe.