Gil Damian, Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego w polskim procesie karnym

Niniejsza monografia wypełnia dużą lukę wydawniczą w zakresie postępowania z oskarżenia prywatnego. Praca ma na celu podtrzymanie tezy, że postępowanie prywatnoskargowe było, jest i musi być częścią procesu karnego. W kolejnych rozdziałach staram się podkreślić szczególne miejsce postępowania z oskarżenia prywatnego, które nie może być puste w polskim procesie karnym. Oprócz gruntownej analizy, ujmującej rozwiązania minionych kodyfikacji, dorobek doktryny i wykładnię judykatury, przedstawiam oceny krytyczne obowiązujących i poprzednich regulacji w tym zakresie oraz formułuję wnioski de lege ferenda.

Tryb prywatnoskargowy jako drugi tryb ścigania ostatnimi czasy spotkał się z dużą powściągliwością ze strony przedstawicieli doktryny. Jedyne całościowe (na ówczesne czasy) opracowanie niniejszej problematyki ukazało się pod rządami k.p.k. z 1969 r. – monografia autorstwa Pani prof. Marii Lipczyńskiej z Uniwersytetu Wrocławskiego – Oskarżenie prywatne, wydana w roku 1977. Upływ czasu, dezaktualizacja niektórych instytucji oraz wprowadzenie nowych skłoniły mnie do ponownego spojrzenia na to postępowanie szczególne. Nie można również pominąć dwóch publikacji traktujących o ingerencji prokuratora w sprawach z oskarżenia prywatnego. Pierwsza, autorstwa Pana prof. Wiesława Daszkiewicza – Ingerencja prokuratora w sprawy o przestępstwa prywatno-skargowe w polskim procesie karnym, ukazała się jeszcze pod rządami k.p.k. z 1928 r. (Warszawa 1956). Druga, autorstwa Pana prof. Kazimierza Marszała – Ingerencja prokuratora w ściganie przestępstw prywatnoskargowych w polskim procesie karnym, została wydana w 1980 r. Wypada podkreślić, że instytucja ingerencji prokuratora (art. 60 k.p.k.), wysoce problemowa, diametralnie zmienia obraz niniejszego postępowania.

Starałem się ukazać nowe instytucje, które nie były znane minionym kodyfikacjom. Jedna z nich – skarga wzajemna – została recypowana wzorem prawa niemieckiego. Ustawodawca stworzył również możliwość skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego. W książce nie brak ocen krytycznych, które pozwolą de lege ferenda na wypracowanie koniecznych zmian legislacyjnych.

Refleksje mają charakter rozważań teoretycznych; opierają się na analizie regulacji prawnych, poglądów doktryny oraz orzecznictwa (głównie Sądu Najwyższego). Przygotowując opracowanie, miałem na uwadze to, aby nadać mu również walor praktyczny. Temu właśnie służą liczne uwagi, pokazujące skutki zastosowania konkretnych regulacji lub przyjęcia zaproponowanej wykładni. Pragmatycznym aspektem są także wnioski de lege ferenda, których teoretyczną i praktyczną potrzebę starałem się podkreślić.

Monografia stanowi wydanie rozprawy doktorskiej (poszerzone i uaktualnione), obronionej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II.

Dziękuję Panu prof. zw. dr. hab. Edwardowi Skrętowiczowi za wielką życzliwość i pomoc przy przygotowaniu niniejszego opracowania. Słowa wdzięczności kieruję także w stronę recenzentów rozprawy – Pani prof. dr hab. Hanny Paluszkiewicz (UAM) oraz Pana prof. dr. hab. Jerzego Migdała (KUL, UJ). Wydawnictwu Wolters Kluwer dziękuję za umożliwienie publikacji.