Lach Arkadiusz (red.), Postępowanie karne po nowelizacji z dnia 11 marca 2016 roku
Postępowanie karne po nowelizacji z dnia 11 marca 2016 roku
WSTĘP
Niniejsze opracowanie jest owocem ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „Postępowanie karne po nowelizacji z dnia 11 marca 2016 r.”, która została zorganizowana na Wydziale Prawa i Administracji UMK przez Katedrę Postępowania Karnego w dniach 22–23.09.2016 r. Niewątpliwie zmiany w procedurze karnej dokonane ustawą z dnia 11.03.2016 r., która weszła w życie 15.04.2016 r., są daleko idące i wywołały duże emocje i różne oceny z uwagi na chociażby odejście od wprowadzonego od 1.07.2015 r. kontradyktoryjnego modelu postępowania sądowego. Różne oceny dokonanych zmian można dostrzec także w zaprezentowanych przez uczestników konferencji referatach. Trzeba też dodać, że nowelizacja wprowadziła instytucje dotychczas nieznane polskiej procedurze karnej, jak chociażby skargę na wyrok sądu odwoławczego.
Mam nadzieję, że niniejsza monografia okaże się przydatna zarówno dla przedstawicieli nauki, jak i praktyków.
Arkadiusz Lach
CzęśćtrzeciaŚRODKI ZASKARŻENIA I KOSZTY PROCESU
APELACJA PO NOWELIZACJI – ROZWAŻANIA MODELOWE*
Uwagi wstępne
W znakomitej większości publikacji poświęconych polskiemu modelowi postępowania odwoławczego, a w szczególności apelacyjnego, przyjmuje się, w zasadzie bezrefleksyjnie, że ukształtowany w roku 1949 (obowiązujący w zasadzie do reformy, która weszła w życie 1.07.2015 r.) polski model postępowania odwoławczego miał charakter hybrydowy, gdyż łączył w sobie elementy modelu apelacyjnego, kasacyjnego i rewizyjnego .
W doktrynie A. Kaftal wyróżniał następujące cechy modelu apelacyjnego :
kontrolę orzeczeń sądowych zarówno pod względem prawnym, jak i merytorycznym,
prawo sądu do przeprowadzania postępowania dowodowego oraz czynienia własnych ustaleń faktycznych,
prawo do wydawania własnego merytorycznego orzeczenia,
orzekanie w zasadzie w granicach zaskarżenia.
Z kolei do najważniejszych elementów modelu kasacyjnego Autor ten zaliczał :
podstawę kasacji mogą stanowić wyłącznie zarzuty obrazy prawa materialnego lub procesowego,
niedopuszczalna jest kontrola merytoryczna zaskarżonego orzeczenia, a co za tym idzie, przeprowadzanie tzw. dowodów ścisłych,
sąd kasacyjny sam nie orzeka merytorycznie, lecz albo kasację oddala albo zaskarżony wyrok uchyla i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania,
kasację rozpoznaje się w granicach zaskarżenia, a nawet w granicach zarzutów.
Natomiast wśród charakterystycznych cech modelu rewizyjnego można wyodrębnić :
kontrolę prawną i merytoryczną zaskarżonego orzeczenia,
uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
możliwość orzeczenia co do istoty sprawy, jednak wyłącznie na podstawie ustaleń faktycznych przyjętych w wyroku sądu pierwszej instancji, i to w zasadzie wyłącznie na korzyść oskarżonego, i w związku z tym niedopuszczalność przeprowadzania dowodów ścisłych oraz dokonywanie na ich podstawie ustaleń faktycznych,
orzekanie w granicach zaskarżenia.
Jednakże od opublikowania w roku 1972 klasycznej publikacji A. Kaftala System środków odwoławczych (rozważania modelowe) upłynęło nieco czasu, co spowodowało, m.in. wskutek obowiązywania EKPCz i opartego na tej Konwencji orzecznictwa ETPCz, ewolucję systemów karnoprocesowych stanowiących podwaliny do wyodrębnienia wskazanych wyżej modeli postępowania odwoławczego. W związku z powyższym zdaniem autora niniejszego opracowania konieczne staje się odniesienie do podstawowych elementów modeli postępowania odwoławczego obowiązujących w Anglii, Niemczech i Francji, postrzeganych także przez pryzmat modelu rzetelnego procesu stworzonego przez orzecznictwo ETPCz na podstawie art. 6 EKPCz. Rozważania prawnoporównawcze odniesiono następnie do modelu polskiej apelacji w kształcie nadanym przez nowelizację z 2013 r., która weszła w życie z dniem 1.07.2015 r., przy uwzględnieniu w niezbędnym zakresie zmian nadanych temu środkowi odwoławczemu przez nowelizację z 15.04.2016 r.
Dla potrzeb niniejszej analizy wyodrębniono następujące kryteria analizy:
wzajemne sprzężenia pomiędzy modelem rozprawy głównej a postępowaniem odwoławczym,
dopuszczalność i stopień formalizacji środka odwoławczego od wyroku sądu pierwszej instancji,
zakres postępowania dowodowego przed sądem odwoławczym i możliwość przedstawiania przed nim nowych dowodów,
rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego,
prawo do obrony w postępowaniu odwoławczym.
Część pierwsza ZAGADNIENIA OGÓLNE I POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
MODEL POLSKIEGO PROCESU KARNEGO PO 14 KWIETNIA 2016 R.
1. Nowelizacja procedury karnej wprowadzona ustawą z 11.03.2016 r. , obowiązującą od 15.04.2015 r., dokonała istotnych zmian w modelu procesu karnego, jaki zaczął funkcjonować w Polsce od 1.07.2015 r., w wyniku wejścia w życie zmian przyjętych w nowelizacjach z 27.09.2013 r. i z 20.02.2015 r. W uzasadnieniu rządowego projektu noweli marcowej 2016 r. wskazywano zresztą wyraźnie, że jej celem jest właśnie modyfikacja tego modelu, aby – jak podkreślano – przywrócić bardziej aktywną rolę sądu w jego toku, dla zapewnienia w maksymalnym stopniu zgodności ustaleń faktycznych z wymogami zasady prawdy, a także dla zwiększenia efektywności ścigania .
Była to reakcja na pojawiające się, zarówno jeszcze w odniesieniu do projektu nowelizacji z 27.09.2013 r. , jak i po jej uchwaleniu, a przed wejściem w życie , głosy krytyczne odnośnie do poszerzenia kontradyktoryjności procesu karnego, zawężenia w nim zadań postępowania przygotowawczego i ograniczenia oficjalności w sądowym jego stadium, a więc...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX