Bieluk Jerzy (red.), Marciniak Andrzej (red.), Postępowanie i prawo cywilne w dobie informatyzacji

Z dniem 8 września 2016 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw . Obok zmian dotyczących informatyzacji postępowania cywilnego, w szczególności postępowania egzekucyjnego, wprowadza ona również nowe regulacje w prawie cywilnym. Dotyczą one nowych form szczególnych czynności prawnych w postaci formy dokumentowej oraz formy elektronicznej. Bezpośrednim powodem tych zmian była konieczność dostosowania polskich przepisów do prawa Unii Europejskiej, w szczególności do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylającego dyrektywę 1999/93/WE (eIDAS). Rozporządzenie to wchodzi w życie we wszystkich państwach członkowskich z dniem 1 lipca 2016 r.

Wśród najistotniejszych zmian w zakresie prawa cywilnego wprowadzanych wskazaną ustawą nowelizującą, która dostosowuje przepisy prawa regulujące formę czynności prawnych do zmieniającej się rzeczywistości, należałoby w szczególności wskazać nową, szczególną formę czynności prawnych – formę dokumentową. Do jej zachowania wystarczające będzie złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu – rozumianego jako dowolny nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią – w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. W praktyce jej wprowadzenie będzie oznaczało znaczne odformalizowanie i uproszczenie dokumentowania czynności prawnych, jako że złożenie podpisu na dokumencie będzie elementem irrelewantnym dla zachowania tej formy czynności prawnej.

W zakresie informatyzacji sądowego postępowania egzekucyjnego zmiany dokonane ustawą nowelizującą z dnia 10 lipca 2015 r. polegają w szczególności na nałożeniu na komorników sądowych ciężaru dokonywania niektórych doręczeń wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej, możliwości wnoszenia wniosków i oświadczeń za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, dalszej informatyzacji postępowania klauzulowego, wprowadzeniu egzekucyjnej sprzedaży w drodze licytacji elektronicznej oraz elektronicznej egzekucji z rachunku bankowego.

Potrzeba wprowadzania nowych regulacji jest oczywista. Aktywność ludzka przenosi się w przestrzeń wirtualną. Internet to integralny składnik otaczającej nas rzeczywistości, coraz ważniejszy element naszego życia. E-usługi, e-handel to nieodłączna część naszego życia. W Internecie działają osoby fizyczne, przedsiębiorcy, organizacje społeczne, ale również organy administracji publicznej i samorządowej, sądownictwo itd. Wprowadzenie nowych form czynności prawnych i procesowych jest próbą dogonienia rzeczywistości, odpowiedzią na potrzeby praktyki.

Zmiany te spotykają się ze zrozumiałym dużym zainteresowaniem zarówno przedstawicieli doktryny, jak i praktyki, czego wyrazem jest niniejsza publikacja. Stanowi ona pokłosie ogólnopolskiej konferencji naukowej poświęconej zmianom Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego przewidzianym we wspomnianej wyżej ustawie nowelizującej. Konferencja ta, zorganizowana wspólnie przez Radę Izby Komorniczej w Białymstoku, Ośrodek Naukowo-Szkoleniowy przy Krajowej Radzie Komorniczej oraz Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu w Białymstoku, odbyła się 20 listopada 2015 r. w Białymstoku.

Dr hab. Jerzy Bieluk (Uniwersytet w Białymstoku)

Prof. dr hab. Andrzej Marciniak (Uniwersytet Łódzki)