Filipiak Patryk, Podstawy wszczęcia wtórnego postępowania upadłościowego zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) Nr 1346/2000

1. Od czasu akcesji Polski do Unii Europejskiej, obok znaczących korzyści wynikających z ułatwionej współpracy z unijnymi partnerami, krajowych uczestników rynku w większym stopniu dotyczą także zagrożenia gospodarcze. Wielość inwestycji zewnętrznych w Polsce, duża skala wymiany handlowej, w tym także dobrze funkcjonujący eksport towarów i usług, sprawiają, że ryzyko upadłości partnera zagranicznego musi zostać uwzględnione. Ryzyko to jest tym większe, im poważniejsza jest niejasność sytuacji prawnej związanej z kryzysem w danym stosunku prawnym.

Z momentem wejścia w życie rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz. Urz. UE L 160 z 30.06.2000, s. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 1, s. 191, z późn. zm.) ryzyko to znacznie się zmniejszyło. Pomimo wielu niejasności interpretacyjnych oraz braku pełnej świadomości w zakresie konieczności stosowania norm Rozporządzenia, stało się ono filarem podtrzymującym system unijnego postępowania upadłościowego. Pamiętać trzeba przy tym, że twórcy Rozporządzenia nie zdołali wprowadzić jednolitego, uniwersalnego i w pełni zharmonizowanego europejskiego postępowania upadłościowego. Przyjęto metodę odwołania się do przepisów państw członkowskich regulujących postępowania upadłościowe, objęte zakresem zastosowania i wymienione w załączniku do Rozporządzenia. Pomimo prowadzonych prac legislacyjnych obecnie brak jest również unijnego rejestru toczących się spraw upadłościowych. Mimo to wiele kwestii procesowych, kolizyjnoprawnych, a nawet zagadnień merytorycznych normowanych jest jednolicie na terenie całej Unii Europejskiej.

2. W systemie europejskim wyróżnić można główne postępowanie upadłościowe oraz uboczne postępowanie upadłościowe. Wprowadzenie modelu wielości postępowań upadłościowych oraz współistnienia prowadzonych równolegle postępowań, łagodzi mankamenty braku unijnego postępowania upadłościowego.

Ogłoszenie upadłości głównej ma skutek uniwersalny i rozciąga się na cały majątek dłużnika położony na obszarze Unii Europejskiej. Do wszczęcia tego postępowania właściwe międzynarodowo są sądy państwa położenia głównego ośrodka podstawowej działalności. Ogłoszenie upadłości głównej, bez potrzeby dopełniania jakichkolwiek formalności, wywołuje w innych państwach skutki, które wynikają z prawa państwa wszczęcia postępowania.

Ogłoszenie upadłości ubocznej ma, co do zasady, skutek ograniczony do majątku położonego na terytorium państwa wydania orzeczenia. Postępowanie uboczne obejmuje dwa rodzaje postępowań. Po pierwsze, wyróżnia się postępowanie wtórne, czyli postępowanie wszczynane po otwarciu postępowania głównego. Po drugie, wyróżnia się niezależne postępowanie uboczne, czyli postępowanie uboczne wszczynane przed otwarciem postępowania głównego. Ogłoszenie upadłości ubocznej następuje w państwie położenia oddziału dłużnika, czyli miejsca wykonywania działalności gospodarczej niemającej charakteru tymczasowego, przy wykorzystaniu zasobów ludzkich i majątkowych.

3. Zasadniczym przedmiotem rozprawy jest analiza podstaw wszczęcia postępowania wtórnego zgodnie z rozporządzeniem nr 1346/2000. Przez podstawy wszczęcia postępowania wtórnego rozumie się okoliczności warunkujące dopuszczalność merytorycznego zbadania wniosku o wszczęcie postępowania oraz okoliczności warunkujące jego pozytywne rozpatrzenie. Zaproponowano przy tym podejście syntetyczne, które pozwala na omówienie warunków wszczęcia postępowania zarówno o charakterze procesowym, jak i merytorycznym. Przedmiotem pracy są więc wszystkie okoliczności, które muszą zostać zweryfikowane przez sąd upadłościowy w ramach rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości wtórnej. Pozytywna weryfikacja tych okoliczności będzie skutkowała wszczęciem postępowania upadłościowego wobec dłużnika.

Podstawy te są jednolite i obowiązują na terenie całej Unii Europejskiej, z wyłączeniem Danii. Za optymalną badawczo uznano więc metodę formalno-dogmatyczną. Pomimo że rozporządzenie nr 1346/2000 odwołuje się do poszczególnych regulacji krajowych jako przepisów merytorycznych, to zrezygnowano z posłużenia się metodą komparatystyczną w szerszym zakresie. Porównanie rozwiązań prawnych poszczególnych państw posiadających minimum istotnych cech wspólnych prowadzono wyłącznie, gdy służyło to lepszemu i pełniejszemu omówieniu danej instytucji lub też, gdy było to przydatne w procesie interpretacji przepisów rozporządzenia nr 1346/2000.

Jedynie pobocznie i syntetycznie omówione zostały podstawy wszczęcia postępowania wtórnego określone w prawie krajowym. Ograniczono się przy tym do prawa polskiego. Wprowadzenie tej materii do obszaru badawczego uzasadnia się koniecznością zaprezentowania pełnego spektrum okoliczności rozpatrywanych przez sąd, do którego trafia wniosek o ogłoszenie upadłości.

4. Prawidłowa analiza przepisów rozporządzenia nr 1346/2000 musiała być wsparta stosownym doborem literatury polskiej oraz zagranicznej, jak również orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał do tej pory wydał dziesięć orzeczeń w sprawach upadłościowych, rozstrzygając wnioski złożone w trybie prejudycjalnym przez sądy państw członkowskich. Większość z tych orzeczeń dotyczy przedmiotu niniejszej pracy dlatego została w niej omówiona. W czterech przypadkach złożone zostały opinie rzeczników generalnych działających przy TSUE. Judykaty te wraz z opiniami dostępne są na oficjalnej stronie Trybunału (www.curia.europa.eu), również w języku polskim.

Na koniec autor pragnie wyrazić swoją wdzięczność Panu Profesorowi Feliksowi Zedlerowi za wiele serdeczności okazanej podczas kilku lat opieki naukowej oraz za nieocenione, krytyczne wsparcie merytoryczne przy pracy nad rozprawą doktorską.