Dzienisiuk Dorota (red.), Supera-Markowska Maria (red.), Podatki i składki z tytułu zatrudnienia

Książka Podatki i składki z tytułu zatrudnienia przekrojowo przedstawia zagadnienia prawa podatkowego, ubezpieczeń społecznych i innych dziedzin związane z obciążeniami daninowymi wynikającymi z zatrudnienia. Rozwój regulacji prawnej oraz sytuacja na rynku pracy prowadzą do wyodrębnienia nowej dziedziny prawa – prawa zatrudnienia, szerszej niż prawo pracy i zapewniającej ochronę osobom świadczącym pracę innej osobie za wynagrodzeniem .

Wynagrodzenia (i inne świadczenia) dla osób zatrudnionych są obciążane daninami publicznymi, a na podmiot zatrudniający oraz na zatrudnionego prawo podatkowe i prawo ubezpieczeń społecznych nakłada szereg obowiązków publicznoprawnych. Ich przedstawieniu poświęcone jest niniejsze opracowanie.

Książka ma przybliżyć problematykę podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenia społeczne, składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Emerytur Pomostowych, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Solidarnościowy. Sygnalizuje kwestie związane z tworzeniem pracowniczych planów kapitałowych oraz pracowniczych programów emerytalnych. Omawia najważniejsze aspekty funkcjonowania administracji publicznej w zakresie danin publicznych związanych z zatrudnieniem. Publikacja uwzględnia też materię szczególnej sytuacji, zarówno podatkowej, jak i w zakresie zabezpieczenia społecznego, w przypadku pracy za granicą oraz cudzoziemców zatrudnionych w Polsce.

Pojęcie zatrudnienia jest rozumiane szeroko, stąd informacje, jakie Czytelnik znajdzie w książce w powyższym zakresie tematycznym, dotyczą nie tylko pracowników i pracodawców, ale też zleceniobiorców i zleceniodawców czy tzw. samozatrudnionych.

Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dzień 30.06.2020 r. wprawdzie wśród 15 851 569 ubezpieczonych to pracownicy stanowią największą liczbę (11 389 559 osób), ale bardzo istotnymi grupami są także osoby prowadzące pozarolniczą działalność (1 617 816 osób) oraz pracujące na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej (1 085 437 osób). Ubezpieczeniem zdrowotnym objętych było 16 563 405 osób .

Stąd też opracowanie dotyczy bardzo ważnych zagadnień praktycznych istotnych dla wszystkich zatrudniających (pracodawców, zleceniodawców, zlecających wykonanie umowy o dzieło) oraz zatrudnionych (pracowników, zleceniobiorców, wykonawców umów o dzieło), a nie tylko pracowników i pracodawców; koncentrując się na przedstawieniu zagadnień najistotniejszych w kontekście zatrudnienia (a nie na ogólnej i pełnej charakterystyce systemu danin, w tym podatków i składek). To węższe i praktyczne ujęcie ma odróżniać tę książkę od rozmaitych podręczników prawa podatkowego, prawa ubezpieczeń społecznych i prawa zabezpieczenia społecznego; natomiast próba ujęcia podręcznikowego, porządkującego i wyjaśniającego – od opracowań poradnikowych.

W publikacji skoncentrowano się na zarysowaniu najważniejszych problemów, a dla Czytelnika chcącego pogłębić swoją wiedzę w określnym temacie pomocne powinny być liczne odesłania do literatury szczegółowo omawiającej zasygnalizowane problemy.

W rozdziale I przedstawiono istotę podatków i składek jako danin publicznych, zwracając w szczególności uwagę na ich podobieństwa i różnice oraz przedstawiając źródła prawa i najważniejsze pojęcia.

Następnie w rozdziale II omówiono różne formy zatrudnienia w kontekście zagadnienia źródeł przychodów i tytułów ubezpieczeń. Prawidłowe ustalenie rodzaju zatrudnienia jest kluczowe dla odpowiedniego zakwalifikowania uzyskanych z tytułu zatrudnienia przychodów do jednego z możliwych źródeł przychodów, przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz dla prawidłowego ustalenia tytułu ubezpieczeń społecznych.

W rozdziale III przedstawiono zasady ustalania przychodów i kosztów ich uzyskania dla poszczególnych źródeł przychodów scharakteryzowanych w rozdziale II. Po zapoznaniu się z tym rozdziałem Czytelnik powinien móc prawidłowo ustalić dochód z tytułu różnych możliwych form zatrudnienia.

W rozdziale IV zaprezentowano zagadnienia składek na ubezpieczenia społeczne, które podlegają odliczeniu od dochodu w celu ustalenia podstawy obliczenia zaliczki na podatek lub podatku, pomniejszanych następnie o część stosownie ustalonej składki na ubezpieczenie zdrowotne, także scharakteryzowanej w tym rozdziale. Tematy dotyczące ustalania zaliczek na podatek i obowiązków z tym związanych przedstawiono w rozdziale V. Natomiast problematyki rozliczenia rocznego podatku dotyczy rozdział VIII.

Rozdział VI poświęcony jest omówieniu pozostałych danin publicznych i innych obciążeń finansowych wynikających z zatrudnienia, a najważniejsze kwestie związane z podatkowym ujęciem u zatrudniającego tych danin oraz wcześniej przedstawionych składek, a także wynagrodzeń i innych świadczeń dla zatrudnionych lub na ich rzecz, specyficzne dla tych kategorii, przedstawiono w rozdziale VII.

Rozdział IX dotyczy opodatkowania pracowników transgranicznych. Z pracą transgraniczną wiąże się koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, przedstawiona w rozdziale X.

W ostatnim rozdziale – XI omówiono najważniejsze kwestie związane z odpowiedzialnością za podatki i składki oraz scharakteryzowano administrację skarbową i Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z którymi może kontaktować się zatrudniony lub zatrudniający.

Książka, która została zainspirowana doświadczeniami z zajęć „Podatki i składki z tytułu zatrudnienia” prowadzonych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego od roku akademickiego 2019/2020, jest kierowana głównie do studentów, ale także do praktyków poszukujących przekrojowych informacji. Mamy nadzieję, że okaże się pomocnym przewodnikiem po zagadnieniach prawnopodatkowych i składkowych związanych z zatrudnieniem, przybliżając najważniejsze kwestie w tym zakresie studentom i osobom zajmującym się zawodowo rozliczeniami podatkowymi i składkowymi z tytułu zatrudnienia.

dr hab. D. Dzienisiuk, dr M. Supera-Markowska