Kondratiewa-Bryzik Jelena, Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w świetle standardów międzynarodowych

Problem początku ochrony życia ludzkiego stał się jednym z ważniejszych tematów debat publicznych w Polsce szczególnie w ciągu ostatnich kilku lat. Stanowi on przedmiot sporów na płaszczyźnie filozoficznej, etycznej i prawnej. Założeniem podstawowym niniejszej pracy było przedstawienie uniwersalnego oraz europejskiego standardu prawnej ochrony embrionu lub płodu ludzkiego oraz próba odpowiedzi na pytanie, czy przepisy, tworzące te standardy, chronią prawo do życia również przed urodzeniem, i jeżeli tak, to w jakim zakresie.

Badania nie zostały ograniczone do analizy standardów międzynarodowych. Przeprowadzona została również analiza stosownych przepisów prawnych Polski i Rosji pod kątem ich zgodności ze standardami międzynarodowymi, omówionymi w poprzednich rozdziałach. Badania porównawcze miały pozwolić na bardziej wszechstronne i pogłębione spojrzenie na rolę tych standardów i ich odzwierciedlenie w ustawodawstwie krajowym.

Praca składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale I są przedstawione koncepcje filozoficzno-etyczne i kryteria biologiczne dotyczące początku życia ludzkiego. Przedmiot wykładni stanowią przede wszystkim koncepcje, które są najczęściej spotykane w pracach współczesnych naukowców zajmujących się filozofią prawa i wywołują znaczny wpływ na rozwiązania prawne. Wybrano poglądy, które reprezentują europejską myśl filozoficzną. Uwzględniono przy tym te prace współczesnych autorów pochodzących ze Stanów Zjednoczonych, które są oparte na wspólnych z europejskimi przesłankach kulturowych.

W rozdziale II dokonano analizy problemu prawnej ochrony płodu ludzkiego w świetle standardów wyznaczonych w traktatach ONZ. Celem rozważań podjętych w tej części pracy jest próba odpowiedzi na pytanie, czy przepisy zawarte w traktatach ONZ chronią prawo do życia również przed urodzeniem, i jeżeli tak, to w jakim zakresie.

Rozdział III składa się z dwóch części. Rozważania zawarte w części pierwszej mają na celu przeprowadzenie analizy stosownych europejskich standardów międzynarodowych, z uwzględnieniem jednego z systemów funkcjonujących w Europie - systemu Rady Europy. Drugi system, tzn. system Unii Europejskiej, stanowi przedmiot analizy drugiej części rozdziału III. Niniejsza praca skupia się wyłącznie na analizie europejskiego standardu ochrony początku życia ludzkiego, pomijając systemy regionalne innych kontynentów (np. amerykańskiego czy też afrykańskiego).

W rozdziale IV została przeprowadzona analiza stosownych przepisów prawnych Polski i Rosji pod kątem ich zgodności ze standardami międzynarodowymi, omówionymi w poprzednich rozdziałach rozprawy. W badaniach zgodności regulacji krajowych z międzynarodowymi zostały wzięte pod uwagę ustawy zasadnicze oraz prawne regulacje dotyczące ochrony zdrowia.

Monografia zawiera badania i materiały zgromadzone na podstawie moich wizyt w Rosji (2003, 2004, 2005, 2006, 2007). Podczas pisania pracy korzystałam również bezpośrednio z pomocy i zasobów Ośrodka Informacji Rady Europy w Warszawie, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny oraz Centrum Praw Reprodukcyjnych z siedzibą w Nowym Jorku (Center for Reproductive Rights, USA).

Praca uwzględnia stan prawny na dzień 15 kwietnia 2009 r.

Pragnę podziękować tym wszystkim, których wsparcie i cenne rady przyczyniły się do powstania tej książki. W szczególności dziękuję promotorowi mojej pracy doktorskiej Profesorowi Romanowi Wieruszewskiemu, ktory przez cały czas służył mi swoją nieocenioną pomocą. Dziękuję moim recenzentom - Profesor Eleonorze Zielińskiej i Profesorowi Leszkowi Wiśniewskiemu za poświęcenie swego czasu na przeanalizowanie mojej pracy i za cenne uwagi, które uwzględniłam podczas przygotowania materiału do publikacji. Wyrazy wdzięczności składam Profesor Ewie Łętowskiej, Profesorowi Andrzejowi Wróblowi, Profesor Irenie Rzeplińskiej, Profesorowi Andrzejowi Bierciowi i Profesor Helenie Żakowskiej-Henzler za okazaną mi życzliwość oraz za udzielenie mi bardzo ważnych dla mnie wskazówek. W grupie adresatów podziękowań nie może zabraknąć również przedwcześnie zmarłego Profesora Adama Łopatki, u którego rozpoczynałam swoją pracę i który zachęcił mnie do podjęcia tej tematyki. Na koniec dziękuje mojej rodzinie, za ich zrozumienie i pomoc: moim rodzicom, mojej cioci Natalii oraz mojemu mężowi Przemysławowi, który był pierwszym czytelnikiem tej książki.