Bladowski Bogdan, Pisma sądowe w sprawach cywilnych

Istotę działalności sędziego stanowi stosowanie prawa, przy czym cały swój wysiłek i wszystkie umiejętności w rozpoznawaniu sprawy poświęca on na zbieranie materiału procesowego (czynności przygotowawcze) oraz na rozstrzygnięcie sprawy, polegające na zastosowaniu obowiązujących przepisów prawnych do ustalonego stanu faktycznego i określeniu mających stąd wynikać skutków prawnych (czynności orzekania). Pomiędzy tymi dwoma rodzajami czynności istnieje korelacja – ponieważ prawidłowość i skuteczność pierwszych czynności implikuje z reguły prawidłowość (trafność) tych drugich.

Według zasady umiarkowanego formalizmu procesowego czynności sądowe w postępowaniu cywilnym mają być dokonywane w oznaczonej formie, określonym miejscu i czasie; przy czym na potrzeby praktyki sądowej jest ona ograniczona do racjonalnych wymagań określonych względami celowości. Czynności decyzyjne mogą być zmieniane lub uchylane z reguły w toku instancji, a wyjątkowo przez sąd, który je podjął.

Z formą czynności sądowych powiązana jest zasada pisemności. Ich udokumentowanie umożliwia kontrolę sądowi wyższej instancji, ogólnie przy tym daje możliwość skutecznego działania nawet po uprawomocnieniu się orzeczenia (np. przy wznowieniu postępowania). Ma ona szersze zastosowanie i większe znaczenie w postępowaniu odwoławczym, a także w postępowaniu egzekucyjnym.

Czynności sądowe znajdują wyraz w różnego rodzaju pismach sądowych, które powinny być sporządzone w odpowiednim układzie graficznym, w sposób jasny, poprawny językowo oraz zgodny z przewidzianymi wymaganiami formalnymi. Braki i wady pism sądowych w powyższym zakresie mogą ujemnie wpływać na skutki czynności sądowych, powodując dodatkowe koszty i zwłokę w postępowaniu.

Praca ta jest kontynuacją wcześniejszych publikacji podręcznika Czynności sądowe w sprawach cywilnych. Wzory i komentarz (1991, Wydawnictwo Prawnicze; 1995, Wydawnictwo ZPP; 1999 Kantor Wydawniczy Zakamycze), Pisma sądowe w sprawach cywilnych (2006, Wolters Kluwer), które były przychylnie przyjmowane przez czytelników. Jego treść została w tym wydaniu zmieniona i zaktualizowana (uzupełnione o nowe instytucje procesowe) w związku z nowelizacjami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) oraz ustaw: z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.) i z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.), a także aktów wykonawczych do kodeksu postępowania cywilnego.

Przedstawiam wzory pism sądowych z krótkimi komentarzami, ilustrujące podstawowe czynności sędziowskie w sprawach rozpoznawanych w procesie, w postępowaniu nieprocesowym i w postępowaniu egzekucyjnym oraz o wznowienie postępowania i o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – w sądach powszechnych pierwszej i drugiej instancji; czynności przy tym o charakterze procesowym i techniczno-procesowym (np. zarządzenia przewodniczącego dotyczące toku sprawy), z pominięciem natomiast czynności wyłącznie technicznych (np. zarządzenie przewodniczącego przedłożenia akt w odpowiednim terminie).

W komentarzach do poszczególnych pism sądowych preferuję pragmatyczne ujęcie tematyki zamiast teoretycznych rozważań czy polemik z kontrowersyjnymi poglądami doktryny i judykatury. Przyjąłem poglądy już utrwalone oraz te, które w mojej ocenie nie budzą uzasadnionych wątpliwości.

Poprawne co do wymagań procesowych i form językowych redagowanie pism sądowych może zwiększać sprawność i szybkość postępowania sądowego, podnosić ogólny poziom orzecznictwa w sprawach cywilnych.

Wzory pism sądowych z objaśnieniami mogą być także przydatne przy opracowywaniu przez profesjonalnych pełnomocników pism procesowych w sprawach cywilnych, ponieważ należyte sformułowanie i uzasadnienie pozwu (wniosku), a zwłaszcza środka odwoławczego, ma przecież w założeniu antycypować orzeczenie sądu.

W tematycznym związku z Pismami sądowymi pozostaje Metodyka pracy sędziego cywilisty mojego autorstwa, wydana wcześniej (2005, Kantor Wydawniczy Zakamycze).