Gajda Agnieszka i in., Partie polityczne w Polsce. Wybrane zagadnienia

Monografie
Opublikowano: Wyd.UG 2017
Rodzaj:  monografia
Autorzy monografii:

Partie polityczne w Polsce. Wybrane zagadnienia

Autorzy fragmentu:

WSTĘP

Nie ulega wątpliwości, że współczesne państwa demokratyczne nie mogą istnieć bez partii politycznych. Wyjątkiem są tu jedynie niewielkie państwa Oceanii, gdzie brak partii wynika ze specyfiki funkcjonowania tamtejszych społeczeństw. Rola, którą partie polityczne pełnią w państwach demokratycznych, nie może być niedoceniana. Co prawda, w ostatnich kilkudziesięciu latach zauważalny jest spadek liczby członków partii politycznych, lecz nie zmienia to faktu, że to właśnie ugrupowania polityczne, a ściślej biorąc ich władze, w dużej mierze wyznaczają kierunek rozwoju państwa. Z reguły można dostrzec powiązanie funkcji partyjnych z najwyższymi funkcjami w państwie, gdyż lider lub liderzy ugrupowań rządzących pełnią również kluczowe role zarówno w organach egzekutywy, jak i legislatywy. Istnieją wszakże sytuacje odmienne, czego najlepszym przykładem jest przypadek polski, gdzie lider rządzącej partii pozostaje poza egzekutywą i nie pełni żadnej kierowniczej funkcji w organach władzy ustawodawczej, mając jednak znaczący wpływ na funkcjonowanie i jednej, i drugiej, w tym też na kierunek polityczny realizowany przez poszczególne człony władzy wykonawczej.

Problematyka partii politycznych jest przedmiotem wielu analiz na gruncie różnych obszarów nauki, przede wszystkim politologii, socjologii, historii czy też nauk prawnych. W tym ostatnim przypadku główne nurty badawcze koncentrują się przede wszystkim na kwestii związanej z wolnością tworzenia i działania stronnictw politycznych, a także na regulacjach prawnych dotyczących ich finansowania. Można stwierdzić, że oba te obszary zostały już w polskiej literaturze konstytucyjnoprawnej dokładnie przeanalizowane, choć nie zawsze wnioski płynące z tej analizy są tożsame. Jednakże inne kwestie dotyczące prawnych aspektów funkcjonowania ugrupowań politycznych, choć poruszane w literaturze, nie doczekały się pogłębionych analiz, co stanowi zachętę dla przedstawicieli doktryny prawa dla prowadzenia dalszych badań.

Częściową odpowiedzią na przedstawione wyzwania może być, jak się wydaje, niniejsza monografia. W założeniu autorów nie ma ona kompleksowego charakteru, gdyż z racji złożoności problematyki badawczej przygotowanie takiej pozycji byłoby praktycznie niemożliwe. Dlatego też skupiono się na kilku problemach, które wydają się szczególnie istotne dla oceny współczesnego funkcjonowania ugrupowań politycznych w Polsce i jednocześnie nie były przedmiotem pogłębionych analiz w ostatnich latach, a z racji zmieniającej się rzeczywistości warto było je podjąć. W konsekwencji pierwszy rozdział poświęcony został problematyce nabywania i utraty członkostwa w polskich partiach politycznych, a także prawom i obowiązkom ich członków. Analizie poddane zostały przede wszystkim regulacje statutowe, co pozwoliło na uwypuklenie różnic w unormowaniach tych kwestii. W rozdziale drugim, poświęconym roli partii politycznych w wyborach, przedstawiono podstawowe działania podejmowane przez partie polityczne w celu osiągnięcia sukcesu wyborczego, a w konsekwencji wpływu na kształtowanie polityki państwa. Z kolei w trzecim rozdziale skoncentrowano się na zagadnieniu funkcjonowania stronnictw politycznych na forum parlamentu. Poddano analizie przepisy regulaminów parlamentarnych dotyczące tworzenia i uprawnień frakcji, kwestię faktycznego wpływu stronnictw na prace parlamentu, problematykę relacji pomiędzy członkami frakcji a partią, a także projekt instytucjonalizacji opozycji parlamentarnej w postaci tzw. pakietu demokratycznego. Rozdział czwarty poświęcony został wykonywaniu przez partie polityczne funkcji rządzenia, która realizowana jest poprzez kształtowanie, podejmowanie i egzekwowanie istotnych dla państwa decyzji w drodze przewidzianych prawem procedur. W rozdziale tym poddano analizie również problematykę personalnej obsady stanowisk państwowych przez partię rządzącą, jak również wpływ partii opozycyjnych na rządzenie państwem. Ostatni, piąty rozdział nie traktuje wprost o partiach, ale o grupach interesów, które w Europie Zachodniej co najmniej od półwiecza z powodzeniem osłabiają artykulacyjną rolę partii politycznych. Proces ten zauważamy również w Polsce. Rozważania poświęcono różnym mechanizmom i instytucjom, którymi posługują się grupy interesów w Polsce w celu wywierania wpływu na proces decyzyjny w państwie.

Podstawową metodą badawczą, którą przyjęli autorzy przedkładanego Czytelnikom opracowania, była metoda dogmatyczno-prawna. W niezbędnym zakresie została ona uzupełniona o elementy innych metod, przede wszystkim analizy funkcjonalnej. Incydentalnie wykorzystane zostały również metody komparatystyczne i historycznoprawne, a także analiza orzecznictwa, przede wszystkim Trybunału Konstytucyjnego. Pozwoliło to na bardziej dogłębną ocenę obowiązujących regulacji oraz wskazanie ich pozytywów i negatywów, a w konsekwencji również sformułowanie wniosków de lege ferenda. Istotne znaczenie miała koncentracja części badań na regulacjach wewnątrzpartyjnych. Ich analiza jest zazwyczaj niezbędna do wyjaśnienia zasad funkcjonowania stronnictw politycznych w otoczeniu zewnętrznym. Już w tym miejscu warto zasygnalizować, że wspomniane regulacje mogą niekiedy budzić wątpliwości z perspektywy oceny ich demokratyczności.

Powstanie niniejszej monografii jest efektem badań nad problematyką ugrupowań politycznych i ich otoczenia podjętych w Katedrze Prawa Konstytucyjnego i Instytucji Politycznych Uniwersytetu Gdańskiego, które były prowadzone przede wszystkim w 2016 r. Badania te wpisały się w czas, w którym zmieniała się nie tylko polska scena polityczna i sposób funkcjonowania ugrupowań politycznych, ale także niektóre zasady funkcjonowania całego systemu politycznego, co w praktyce wiązało się ze wzmocnieniem faktycznej roli partyjnych organów decyzyjnych. Dlatego też autorzy mają nadzieję, że lektura książki pozwoli na zrozumienie choć w części istoty tych przeobrażeń.

* * *

Autorzy pragną serdecznie podziękować Pani dr hab. Annie Rakowskiej-Treli za sformułowanie wielu cennych i wnikliwych komentarzy do niniejszego opracowania w recenzji wydawniczej. Nie ulega wątpliwości, że uwagi i sugestie Recenzentki w znacznym stopniu wpłynęły na ostateczny kształt monografii.

Autor fragmentu:

ROZDZIAŁ1
CZŁONKOSTWO W POLSKICH PARTIACH POLITYCZNYCH W ICH REGULACJACH STATUTOWYCH

Truizmem jest stwierdzenie, że we współczesnych państwach demokratycznych role, które odgrywają partie polityczne w rządzeniu państwem, są znacząco bardziej istotne, niż wynika to z treści norm prawnych . W praktyce ustrojowej często to właśnie struktury wewnątrzpartyjne wyznaczają kierunek aktywności legislatyw czy egzekutyw. Badanie tych zależności nie należy jednak do sfery badań prawnych. Pomimo tego nauki prawne mają w tej mierze swoje zadanie, którym, w mojej ocenie, jest skoncentrowanie się na wewnętrznych regulacjach przyjmowanych przez stronnictwa polityczne i ich analiza pod kątem demokratyczności rozwiązań w nich zawartych . Transparentność takich reguł i realizowanie przez nie standardów demokratycznych wpływa wszakże na funkcjonowanie całego państwa. Znając partyjne procedury, można ocenić, czy są one akceptowane z punktu widzenia wartości leżących u podstaw wspomnianych państw demokratycznych. Dlatego też w niniejszym opracowaniu zamierzam skupić się na zbadaniu...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX