Koślicki Krzysztof, Opodatkowanie budowli podatkiem od nieruchomości

Tematem pracy jest problematyka zasad opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości. Opracowanie przedstawia krytyczną ocenę sposobu opodatkowania tej kategorii nieruchomości w Polsce. Zastrzeżenia budzi przyjęta przez ustawodawcę koncepcja obłożenia budowli podatkiem od nieruchomości. Niewłaściwa wydaje się także zastosowana metoda opodatkowania. Ponadto szczegółowe rozwiązania w tym zakresie są nieprecyzyjne. Problem ma istotne znaczenie, ponieważ wpływy z podatku od nieruchomości stanowią istotne źródło dochodów gmin.

Podstawowym aktem prawnym określającym zasady opodatkowania podatkiem od nieruchomości jest ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych . Przedmiot opodatkowania tym podatkiem jest określony w art. 2 ust. 1 u.p.o.l. Jednym z nich są budowle bądź ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Z definicji zawartej we wskazanej ustawie wynika, że budowla to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Należy stwierdzić, że rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę nie jest właściwe. Niniejsza praca stanowi próbę udowodnienia, że definicja budowli w przepisach prawa nie jest poprawnie skonstruowana. Wynika z tego, że niewłaściwie zdefiniowano również przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Nie wiadomo zatem, które obiekty budowlane należy zaliczać do kategorii budowli, a także jak je opodatkowywać. Właściwym rozwiązaniem wydaje się stworzenie nowych zasad opodatkowania budowli bez konieczności odwoływania się do aktów prawnych innych gałęzi prawa. Teza ta wydaje się uzasadniona zwłaszcza w kontekście pięciu podstawowych kwestii dotyczących opodatkowania: przedmiotu opodatkowania, podmiotu opodatkowania, stawek podatkowych, ulg i zwolnień podatkowych. Krytyce należy także poddać przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie, z którego wynika, że podstawę opodatkowania budowli dla celów podatku od nieruchomości określa się w różny sposób, uzależniony od kwestii wynikających z przepisów innych ustaw. W praktyce wysokość podatku od nieruchomości zależy również od tego, czy dana budowla jest amortyzowana, była amortyzowana w przeszłości czy też w ogóle nie podlega odpisom amortyzacyjnym. Mankamentem obowiązujących obecnie przepisów jest także zasada, z której wynika, że podstawę opodatkowania budowli należy podwyższyć i płacić wyższy podatek, jeśli budowla została ulepszona. Prawo nie daje jednak możliwości obniżenia podstawy opodatkowania na skutek np. zużycia lub utraty wartości budowli. Rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę cechuje zatem istotny brak konsekwencji. Reguła ta pozostaje także w sprzeczności z zasadami prawa bilansowego, m.in. o utracie wartości budowli i umorzeniu.

Problem opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości ma istotne znaczenie dla podatników, a także w poszczególnych przypadkach – gmin jako beneficjentów tego podatku. Funkcjonujący w Polsce skomplikowany system podatkowy i konsekwencje prawno-finansowe błędnego zastosowania norm prawnych przez zobowiązanych do płacenia różnych danin na rzecz budżetu państwa podwyższają ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej . W rezultacie okazuje się też, że 44% firm w Polsce nadpłaca podatek od nieruchomości .

Należy zauważyć, że wpływy z tego tytułu zasilają w całości budżety gmin i stanowią jedno ze znaczących źródeł finansowania. Zasady opodatkowania podatkiem od nieruchomości definiowane są jednak na szczeblu centralnym. Minister Finansów ogłasza corocznie maksymalne stawki podatku od nieruchomości. Gmina w zakresie przysługującego jej władztwa podatkowego może m.in. je obniżać. Nie pozostaje to jednak bez wpływu na wysokość jej dochodów. Błędnie skonstruowane przepisy dotyczące opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości powodują, że planowanie finansowe gminy jest utrudnione.

Niniejsza praca składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym zaprezentowano regulacje opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Wskazano w nim, co i według jakich zasad podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Podatek od nieruchomości stanowi źródło dochodów gmin, dlatego istotne było przedstawienie danych, które potwierdzają, że wpływy z tego tytułu stanowią główne źródło finansowania gmin. Ponadto omówiono zasadę adekwatności środków do zadań w kontekście władztwa podatkowego gminy w zakresie podatku od nieruchomości. W tej części pracy podjęto także próbę porównania opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości w innych systemach prawa wybranych krajów europejskich.

Rozdział drugi pracy poświęcony jest problematyce budowli jako jednemu z przedmiotów opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Omówiono definicję budowli zawartą w przepisach ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz przepisach prawa budowlanego. Zaprezentowano zasady zaliczania poszczególnych obiektów do odpowiednej kategorii: budowli lub budynków. Ponadto przedstawiono kwestie pojęcia budowli i wątpliwości dotyczące opodatkowania budowli związanych z działalnością gospodarczą. Omówiono także zasady posługiwania się ewidencją gruntów i budynków na potrzeby podatkowe. Dokonano próby udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy ewidencja ta może mieć znaczenie dla prawidłowego opodatkowania podatkiem od nieruchomości budowli.

Rozdział trzeci zawiera z kolei omówienie głównych problemów prawnych z zaliczaniem obiektów budowlanych do kategorii budowli i przyczyn tych problemów. Zwrócono uwagę na konieczność odwoływania się do przepisów należących do innych gałęzi prawa, w tym m.in. regulacji prawa budowlanego w celu zdefiniowana pojęcia budowli na potrzeby podatkowe i definiowania pojęcia budowli na podstawie wyłączeń wynikających z definicji budynku. Przedstawiono przesłanki: trwałego powiązania z gruntem, wydzielenia z przestrzeni za pomocą przegród, dachu i fundamentów oraz kwestii całości użytkowo-technicznej budowli. Przeanalizowano również problem opodatkowania podatkiem od nieruchomości tymczasowych obiektów budowlanych oraz elementów budowlanych budowli. Wskazano także na problematykę opodatkowania budowli znajdującej się w budynku.

Rozdział czwarty dotyczy zróżnicowania zasad opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości. Omówiono w nim problemy wynikające z przyjętego przez ustawodawcę rozwiązania wprowadzającego odmienne zasady określania podstawy opodatkowania budowli amortyzowanych, całkowicie zamortyzowanych i tych, od których nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych. Ponadto przedstawiono zasady opodatkowania części budowli.

W rozdziale piątym regulacje dotyczące opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości zostały przeanalizowane z perspektywy najważniejszych zasad prawa podatkowego. Chodzi tu o zasady: legalizmu, autonomii prawa podatkowego, pewności prawa, niedziałania prawa wstecz i rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika (in dubio pro tributario).

Problematyka opodatkowania budowli od nieruchomości omówiona została na podstawie obowiązujących przepisów prawa, stanowiska doktryny i orzecznictwa. Analizie poddano obowiązujące wcześniej oraz obecnie przepisy prawa podatkowego. Przeprowadzone badania naukowe oparto na analizie wyroków sądów administracyjnych dotyczących opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości w latach 2010–2019. Dokonano również przeglądu danych dotyczących wpływów z podatku od nieruchomości, piśmiennictwa i poglądów doktryny w badanym zakresie.