Kędziora Renata, Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych

Książka jest poświęcona problematyce odpowiedzialności karnej lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych. Są to zagadnienia z pogranicza prawa i medycyny. Temat ten wart jest uwagi między innymi dlatego, że dotyka problemów, które nie tylko zajmują doktrynę prawniczą, ale budzą też szerokie zainteresowanie społeczne. Zakres tej problematyki ciągle się powiększa ze względu na nowatorskie technologie, które dają początek coraz to nowszym rodzajom interwencji medycznych. W odniesieniu do tych czynności niejednokrotnie brak jest regulacji ustawowych, co z kolei rodzi problemy z określeniem prawnych podstaw ich dopuszczalności. W polskim prawie wiele spraw wciąż czeka na uregulowanie, jest to więc temat przyszłościowy. Godne uwagi są także zagadnienia związane z zapewnieniem poszanowania praw pacjenta, które postaram się przybliżyć.

Sprawy karne przeciwko lekarzom obecnie coraz częściej występują w praktyce sądowej. Procesy lekarzy mają swoją specyfikę, odbywają się z udziałem biegłych i związane są z nimi niespotykane przy innych sprawach trudności. Sprawy takie są skomplikowane, ciągną się długo, a pociągnięcie lekarza do odpowiedzialności nie jest sprawą prostą. Procesy w takich sprawach nastręczają bowiem wyjątkowych trudności z przypisaniem skutku przestępnego i winy.

Celem pracy było przedstawienie uregulowań prawnych obowiązujących w odniesieniu do czynności medycznych oraz propozycji zmian ustawodawczych w tym zakresie, jak również przybliżenie poglądów polskiej doktryny na zagadnienia związane z problematyką czynności medycznych i odpowiedzialności karnej lekarza za ich przeprowadzanie. Jako wprowadzenie do tych zagadnień dokonuję prezentacji i systematyki obowiązujących w tym zakresie pojęć (tj. czynności medyczne, błąd medyczny). Zamierzeniem moim było ponadto określenie wyraźnych granic, w jakich działania lekarza, polegające na przeprowadzaniu czynności leczniczych lub pozaleczniczych, są zgodnie legalne z prawem polskim. Przedstawiając kwestię dochodzenia odpowiedzialności za niepowodzenie w leczeniu, zwracam uwagę na problemy związane z przypisaniem skutku przestępnego i udowodnieniem winy w procesach karnych przeciw lekarzom. W książce tej poruszone zostaną zwłaszcza tak kontrowersyjne tematy jak stwierdzenie błędu medycznego, przeprowadzenie czynności medycznych bez zgody pacjenta, zakres udzielanej mu informacji, jak też dopuszczalność transplantacji ex vivo czy sterylizacji na życzenie w polskim prawie.

Publikacja ta ma charakter monografii i stanowi kompleksowe studium zagadnień związanych z odpowiedzialnością karną lekarzy zarówno od strony teoretycznoprawnej, jak i praktyki sądowej. Zawiera analizę obowiązujących uregulowań prawnych z uwzględnieniem obszernego orzecznictwa (72 pozycje) oraz poglądów doktryny. Uwagi teoretycznoprawne zostały uzupełnione analizą spraw karnych przeciwko lekarzom, także opartych na własnym materiale badawczym, tj. orzecznictwie sądów rejonowych z okręgu świętokrzyskiego. Dopełnienie rozważań stanowi przedstawienie obowiązujących w tym zakresie uregulowań prawa międzynarodowego oraz perspektywy historycznej, przybliżającej poprzednio obowiązujące regulacje prawne.

Zakres publikacji obejmuje zespół zagadnień związanych z problematyką odpowiedzialności karnej lekarza w związku z wykonywanym zawodem. Ze względu na fakt, że jest to problematyka prawno-medyczna, wiele z omawianych kwestii wchodzić będzie w zakres tzw. prawa medycznego. Przedmiotem książki są także pozaterapeutyczne czynności medyczne, w szczególności eksperymenty medyczne, transplantacje, czynności kosmetyczne oraz sterylizacja. Zaprezentowane zostały w niej zagadnienia rodzajów czynności medycznych, podstaw prawnych i warunków legalności działalności lekarza (wykonywania czynności leczniczych i pozaleczniczych) oraz przesłanek odpowiedzialności karnej lekarza w związku z podejmowaniem tych czynności. Zagadnienia odpowiedzialności karnej lekarza w związku z wykonywanym zawodem dotyczyć będą naruszenia przesłanek legalności czynności leczniczych (tj. dokonywanie czynności lekarskich przez nieuprawniony podmiot, bez zgody pacjenta, niezgodnie z regułami wiedzy medycznej i innymi zasadami ostrożności), przestępnego nieudzielenia pomocy oraz niepowodzenia w leczeniu. Osobno zajmuję się odpowiedzialnością karną lekarza za błąd w sztuce medycznej. Zagadnienie to wymaga wyodrębnienia między innymi ze względu na konieczność przybliżenia samego pojęcia, charakteru prawnego, jak też rodzajów błędu medycznego.

Ostatnia część publikacji poświęcona jest odpowiedzialności karnej związanej z przeprowadzeniem pozaterapeutycznych czynności medycznych. W ramach tych zagadnień przedstawiam podstawy prawne legalności eksperymentów medycznych w Polsce, problematykę dopuszczalności przeprowadzania zabiegów transplantacji ex mortuo oraz ex vivo oraz odpowiedzialność karną lekarza związaną z przeprowadzeniem nieterapeutycznych czynności medycznych, w stosunku do których brak uregulowań prawnych, tj. zabiegów kosmetycznych i ubezpładniających.

Poza zakresem niniejszej pracy pozostawiam inne przypadki odpowiedzialności karnej lekarza w związku z wykonywaniem zawodu, niezwiązane bezpośrednio z samym przeprowadzaniem czynności medycznych, tj. w szczególności naruszenie tajemnicy lekarskiej, łapownictwo czy też poświadczenie nieprawdy.

Książka powstała na podstawie doktoratu przygotowanego w Katedrze Prawa Karnego i Kryminologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, stąd też chciałabym złożyć szczególne podziękowania mojemu Promotorowi - prof. dr. hab. Tadeuszowi Bojarskiemu za pełną życzliwości i wyrozumiałości opiekę naukową.

Pragnę także wyrazić swoją wdzięczność recenzentom - Panu prof. zw. dr hab. Andrzejowi J. Szwarcowi i Pani prof. dr hab. Eleonorze Zielińskiej, których cenne rady stanowiły dla mnie nieocenioną pomoc i przyczyniły się do powstania tej książki.