Adamus Rafał, Oddłużenie w upadłości konsumenckiej i układzie konsumenckim

Nowelizacja przepisów o tzw. upadłości konsumenckiej dokonana nowelą z 2019 r. z pewnością będzie miała zasadniczy wpływ na istotne zwiększenie liczby spraw upadłościowych.

Przepisy są jednak bardzo mało czytelne dla ich głównych klientów – niewypłacalnych osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Upadłość konsumencka i układ konsumencki to – ujmując rzecz w pewnym uproszczeniu –postępowania odrębne, bazujące w dużym stopniu na odesłaniu do zwykłego postępowania upadłościowego, polegające na „odpowiednim” stosowaniu przepisów, jak również na odesłaniach piętrowych, prowadzących finalnie do odpowiedniego stosowania regulacji Kodeksu postępowania cywilnego czy Prawa restrukturyzacyjnego. Z kolei regulacja bazowa upadłości konsumenckiej, zmieniana w wyniku kolejnych nowelizacji, wprowadza trudną do opanowania pajęczynę numeracji. Ta ostatnia nie jest nawet tak wielkim problemem, jeżeli wziąć pod uwagę okoliczność, że ustawodawca posługuje się w treści przepisów homonimem dotyczącym kluczowego pojęcia, jakim jest „plan spłaty” – prowadzącym do poważnych konfliktów semantycznych. Można też odnieść wrażenie, że ustawodawca sam gubi się w swoich zmianach, skoro np. eliminuje z upadłości konsumenckiej instytucję sędziego-komisarza, ale nie usuwa kompetencji sędziego-komisarza z treści art. 491²² pr. upadł. Co więcej, nowela z 2019 r. dewaluuje pewne utarte kanony pojęciowe, zacierając – w warstwie werbalnej – różnice pomiędzy sumami uzyskanymi z likwidacji rzeczy, wierzytelności i praw obciążonych rzeczowo a funduszami masy upadłości (por. art. 336 i 491¹⁵ ust. 7 pr. upadł.).

Wreszcie wprowadzenie kilkunastu trybów oddłużenia dla osób fizycznych można odczytywać jako legislacyjną „klęskę urodzaju”.

Niemniej – pomimo pewnych usterek – nowela upadłości konsumenckiej czyni milowy krok w kierunku poszerzenia możliwości oddłużenia osób fizycznych.

Ponieważ oddłużenie, dokonywane w interesie dłużnika, znajduje się na kursie kolizyjnym z konstytucyjną zasadą ochrony prawa własności (co jest jednym z filarów prawa cywilnego), z której korzystają wierzyciele, to zagadnienie umorzenia długów ma swoją oczywistą doniosłość prawną.

Opole, 31 grudnia 2019 r.