Mojak Jan, Obrót wierzytelnościami
Obrót wierzytelnościami
Wprowadzenie
Efektywna transformacja gospodarki nakazowo-rozdzielczej w gospodarkę rynkową uwarunkowana jest m.in. odbudowaniem instytucji prawnych obsługujących obrót towarowo-pieniężny. Wśród wielu mechanizmów umożliwiających szybki, bezpieczny i efektywny obrót majątkowy w gospodarce na szczególną uwagę zasługują instytucje obrotu wierzytelnościami.
Pojęcie „obrót” nie jest kategorią prawną, jest natomiast powszechnie używane w języku ekonomicznym i prawniczym. W niniejszym opracowaniu określenie „obrót wierzytelnościami” występuje w bardzo szerokim znaczeniu - obejmuje ono bowiem, zgodnie z założeniem autora, środki prawne, powodujące:
umowne przejście wierzytelności na osobę trzecią (przeniesienie wierzytelności);
przejście wierzytelności na określoną osobę ipso iure albo na podstawie czynności prawnych innych niż umowy;
obciążenie wierzytelności.
Poza zakresem rozważań pozostaje natomiast problematyka przejścia wierzytelności mortis causae, regulowana przez prawo spadkowe.
Opracowanie składa się z siedmiu rozdziałów. Dwa pierwsze zostały poświęcone omówieniu pojęcia wierzytelności i roszczeń oraz analizie różnorodnych postaci ograniczeń obrotu wierzytelnościami. Rozdział trzeci dotyczy przelewu wierzytelności (cesji), w rozdziale czwartym zaś Czytelnik znajduje krótką prezentację szczególnych rodzajów cesji, występujących w polskim prawie cywilnym i handlowym, w tym również factoringu i forfaitingu. Rozdział piąty dotyczy przenoszenia wierzytelności wynikających z papierów wartościowych (weksli, czeków, obligacji, listów zastawnych, bonów skarbowych etc.). Rozdział szósty zawiera analizę obrotu wierzytelnościami, w związku z ustanowieniem na nich prawa zastawu. W końcu rozdział siódmy poświęcony jest omówieniu skutków niewypłacalności dłużnika zbywanej wierzytelności.
Podstawowym zamierzeniem autora jest przedstawienie w możliwie prosty, usystematyzowany sposób instytucji prawnych obsługujących obrót wierzytelnościami. Bardziej szczegółowa analiza tych instytucji wymagałaby przygotowania dzieła znacznie obszerniejszego.
W pracy zrezygnowano w zasadzie z rozważań prawnoporównawych. Każdy rozdział opatrzony został wykazem polskiej literatury prawniczej, a niekiedy też ekonomicznej, co umożliwi Czytelnikowi pogłębienie wiedzy na interesujący go temat.
Obecna praca stanowi rozszerzoną i zaktualizowaną wersję opracowania, które ukazało się - jako wydanie I - w 2001 r. Uwzględniono stan prawny, literaturę i podstawowe orzecznictwo na dzień 1 września 2004 r.
ROZDZIAŁIZbywalność wierzytelności i roszczeń
1.1.Wierzytelność i roszczenia w strukturze zobowiązaniowego stosunku prawnego
1.1.1.Definiowanie wierzytelności.
Przepisy kodeksu cywilnego nie formułują definicji wierzytelności; identyfikacja tego pojęcia jest zadaniem doktryny.
W literaturze przyjmuje się powszechnie, że wierzytelność jest prawem podmiotowym. Według R. Longchampsa de Berier wierzytelność jest prawem wierzyciela do zaspokojenia oznaczonego interesu przez odpowiednie zachowanie się dłużnika. Podobne ujęcie przedstawił F. Zoll. Obaj autorzy większą uwagę przykładali do obowiązków obciążających dłużnika, uprawnienia wierzyciela natomiast traktowali jako korelat owych obowiązków.
Jednocześnie F. Zoll, podobnie jak niektórzy przedstawiciele niemieckiej doktryny prawa obligacyjnego, chciał przyznać wierzycielowi obok względnego prawa przeciw dłużnikowi, także prawo bezwzględne, będące sui generis prawem własności wierzytelności, skutecznym erga omnes. Nietrafność tego typu konstrukcji trafnie uzasadnił A. Ohanowicz. W szczególności należy podzielić twierdzenie A. Ohanowicza, że za „urzeczownieniem”wierzytelności nie przemawia...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX