Mróz-Krysta Dominika, Zoll Fryderyk, Obligacyjne skutki ustawowego prawa odstąpienia od umowy
Obligacyjne skutki ustawowego prawa odstąpienia od umowy
Słowo wstępne
Skutki ustawowego odstąpienia od umowy stanowią w Polsce od lat przedmiot dyskusji. Nie jest to temat nowo odkryty. Nie mógłby taki być, ponieważ jego praktyczna doniosłość jest zbyt widoczna, aby problematyka odstąpienia od umowy nie pojawiała się w literaturze. Dyskusja ta jednak, zwłaszcza w orzecznictwie, ogniskowała się jedynie wokół poszczególnych zagadnień. Przede wszystkim kwestii prawnorzeczowych skutków odstąpienia od umowy, a także odstąpienia na zastrzeżenie kary umownej. Brakowało pełnego kompleksowego ujęcia obligacyjnych skutków odstąpienia od umowy.
Ustawodawca polski nie uregulował tej kwestii w sposób jasny. Kontrowersje są w związku z tym bardzo głębokie. Nie ma zgody odnośnie do wpływu odstąpienia od umowy na byt zobowiązania. Źródłem problemów są jednak także liczne niekonsekwencje w ramach unormowania różnych przypadków odstąpienia od umowy, a także w unormowaniu skutków niemożliwości świadczenia, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
Autorka przedstawia koncepcję ukształtowania treści zobowiązania łączącego strony, powstałego po odstąpieniu od umowy w sytuacji, gdy spełnione są przesłanki ustawowego odstąpienia od umowy. Założenia koncepcji przedstawionej przez Autorkę (stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu na podstawie tzw. odesłania co do skutków) nie są całkowicie oryginalne, jednak oryginalne jest zaprezentowanie pełnego systemu obligacyjnych skutków odstąpienia od umowy.
Praca ta stanowi trwały wkład w naukową dyskusję o złożonej problematyce skutków odstąpienia od umowy. Jest to jednocześnie praca, która pojawia się w czasie ożywionych dyskusji nad przyszłością polskiego prawa zobowiązań w ramach prac kodyfikacyjnych. Autorka wykorzystuje także wnioski wynikające z różnych dyskusji komparatystycznych. Są one wykorzystane w sposób umiejętny, tak aby wzbogacić polską debatę. Autorka sięga także do różnych regulacji europejskich, zarówno przygotowanych w ramach oficjalnych prac legislacyjnych, jak projekt wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży, jak i naukowych, takich jak projekt wspólnej ramy odniesienia. Jest to jednak praca dogmatyczna poświęcona obowiązującemu prawu polskiemu. Praca ta może stanowić wkład w ukształtowanie się trwalszej i stabilniejszej doktryny i orzecznictwa.
Prof. dr hab. Fryderyk Zoll
CzęśćpierwszaPodstawa rozliczeń między stronami po dokonaniu odstąpienia – kwestia odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia
RozdziałISkutki odstąpienia w praktyce – trudności i kontrowersje
1.1.Uwagi ogólne
Wzajemne rozliczenia między stronami po skorzystaniu z ustawowego prawa odstąpienia, mimo dość przejrzystej, jakby się zdawało, regulacji art. 494 k.c., stwarzają trudności w praktyce. Zgodnie z jego brzmieniem strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko to, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
Dowodem wspomnianych trudności jest zróżnicowane orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące następujących kwestii:
co jest przedmiotem obowiązku zwrotu po dokonaniu odstąpienia, w szczególności jak zrealizować obowiązek zwrotu przedmiotów świadczeń w sytuacji, gdy zwrot w naturze z różnych przyczyn jest niemożliwy albo w sytuacji, gdy brak jest „przedmiotu świadczenia” w sensie ściśle materialnym (dotyczy to w szczególności odstąpienia od umów o świadczenie usług albo umów w zakresie przeniesienia praw);
czy w przypadku odstąpienia...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX