Palarz Henryk, Nielegalny pobór wody i nielegalne odprowadzanie ścieków. Aspekty prawne

Zapatrzenie w wodę i odprowadzanie zużytej wody jako ścieków jest zadaniem własnym gminy. Woda jest najbardziej potrzebnym składnikiem niezbędnym do życia, stąd naturalne oczekiwanie powszechnej jej dostępności i prawa do korzystania z niej. Jednak proces pozyskiwania i dystrybuowania wody przez urządzenia i sieci staje się coraz bardziej kosztowny, a ustawodawca przyjął koncepcję pokrywania przez odbiorców usług kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne na podstawie zawartych umów, co powoduje nieprawidłowości w trakcie jej poboru.

Nielegalny pobór wody lub nielegalne odprowadzanie ścieków, czyli bez zawarcia umowy, jak również przy celowo uszkodzonych albo pominiętych wodomierzach lub urządzeniach pomiarowych jest zjawiskiem równie powszechnym, co trudnym do wyeliminowania. Szacuje się, że kilkanaście procent wody jest kradzione. Zapewne podobna skala dotyczy nielegalnego odprowadzania ścieków. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków daje przedsiębiorstwom wodociągowo-kanalizacyjnym instrumenty do zwalczania tego zjawiska – umożliwia dokonanie kontroli, przewiduje przepisy karne. Przez kilkanaście lat obowiązywania ustawy powinno było wykształcić się orzecznictwo w zakresie nielegalnego poboru, tymczasem nie powstało ani orzecznictwo, ani literatura poświęcona tej kwestii, nie poprawiono istotnych wad w aktualnych przepisach, bodaj nawet ich nie zauważono. W wielu gminach przepisy karne pozostały martwe, a skala kradzieży wody i nielegalnego odprowadzania ścieków ustabilizowały się na nieracjonalnie wysokim poziomie. Nasuwa się uzasadnione przypuszczenie, że przedsiębiorstwa i gminy próbują radzić sobie same z nielegalnym poborem wody i odprowadzaniem ścieków bez pomocy organów ścigania, licząc na własną efektywność i dlatego problem nie wychodzi poza teren gmin.

Dla porównania, nielegalny pobór energii w świetle ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne doczekał się bogatej literatury i obszernego orzecznictwa, w tym Sądu Najwyższego, wielu linii orzeczniczych w sprawach cywilnych i karnych, także na tle wstrzymania dostaw energii, mimo że statystycznie proceder ten odbywa się w procentowym ujęciu na mniejszą skalę niż nielegalny pobór wody lub nielegalne odprowadzanie ścieków. W trakcie opracowywania monografii po wielokroć nasuwały się porównania z sektorem energetycznym, jednak aby nie była to w części książka o nielegalnym poborze energii, odsuwałem często naturalne zakusy porównań wynikające z własnego doświadczenia, by ograniczyć je do minimum. Odniesienia te są zawarte w głównej mierze w przypisach.

Zakres publikacji został ograniczony do nielegalnego poboru wody i nielegalnego odprowadzania ścieków z urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych. Jest to domena ustawy zaopatrzeniowej. Poza przedmiotem rozważań pozostały kwestie związane przykładowo z nielegalnym odprowadzaniem ścieków do ziemi lub wód, regulowane innymi ustawami.

W ramach prowadzonej działalności szkoleniowo-doradczej od kilkunastu lat zajmuję się prawnymi aspektami działalności przedsiębiorstw sieciowych. Operatorzy wodociągowo-kanalizacyjni mają w tej grupie szczególne miejsce, a zakres praktycznych zagadnień objętych tą działalnością obejmował także kwestie udzielania zezwoleń, tworzenia w gminach regulaminów zaopatrzenia w wodę i zmian do nich, współudział w opracowywaniu i weryfikacji 200 taryf dla wody i ścieków, sprawy sądowe, skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, przeprowadzenie kilkuset szkoleń.

Henryk Palarz