Cempura Aleksandra, Kasolik Anna, Metodyka sporządzania pism procesowych w sprawach karnych, cywilnych, gospodarczych i administracyjnych

Monografie
Opublikowano: WKP 2018
Rodzaj:  monografia
Autorzy monografii:

Metodyka sporządzania pism procesowych w sprawach karnych, cywilnych, gospodarczych i administracyjnych

Autorzy fragmentu:

WSTĘP

Na egzaminie zawodowym (adwokackim czy radcowskim), a także często w praktyce przygotowanie ważnego dla sprawy pisma może sprawić trudności. Jest to spowodowane wieloma czynnikami, m.in. stresem egzaminacyjnym, natłokiem obowiązków zawodowych, wąskimi ramami czasowymi, w których jednak nie tylko należy zapoznać się z aktami sprawy, lecz także odnaleźć uchybienia w toku rozumowania sądu lub przyjąć właściwą strategię skierowania pisma wszczynającego postępowanie, skonstruować i usystematyzować zarzuty, a następnie wyczerpująco uzasadnić swoje stanowisko.

Niniejsza publikacja w syntetyczny sposób opisuje proces sporządzania pism procesowych, które mogą mieć praktyczne znaczenie dla powodzenia danego postępowania. Umiejętność ich przygotowania może determinować zdanie egzaminu zawodowego. Celem autorek było więc wypracowanie ogólnych schematów sporządzania takich pism i wskazanie praktycznych rozwiązań o charakterze uniwersalnym.

Ponadto tym, co odróżnia niniejszą publikację od innych pozycji dostępnych na rynku, jest kompleksowe omówienie zarówno poprawności wydawanego w sprawie orzeczenia, jak i całego toku postępowania. Ta część publikacji w szczególności ma pomóc w podjęciu decyzji dotyczącej wnoszenia środków zaskarżenia oraz zasadności podnoszonych w nich zarzutów.

Książka skierowana jest w szczególności do aplikantów, którzy podczas odbywania aplikacji powinni zdobyć wiedzę o technice sporządzania pism procesowych, by później doskonalić się w tej materii. Niezwykle przydatna może być ona również dla praktyków, którzy mają szansę ulepszyć wypracowane już techniki lub zwrócić uwagę na te elementy, które dotychczas były pomijane. Wydaje się bowiem, że każda osoba zamierzająca przygotowywać pozwy, apelacje, akty oskarżenia powinna przede wszystkim poznać pewne ogólne schematy ich pisania, wiedzieć, na co zwrócić uwagę, aby jak najlepiej wykorzystać wiadomości dotyczące danej sprawy.

Zdaniem autorek wiedza o pewnych wytycznych w ramach danego działu prawnego może pomóc zaoszczędzić czas, ale przede wszystkim ułatwić skonstruowanie kompletnego pod względem formalnym pisma i ułatwić wykazanie błędnego toku rozumowania sądu czy też pomóc sądowi poprawnie zrozumieć stanowisko autora pisma. Tym samym publikacja ta ma charakter dużo bardziej praktyczny aniżeli teoretyczne rozważania.

Opracowanie uwzględnia również nowelizacje istotnych w obszarze sporządzania pism procesowych ustaw dokonane w 2016, 2017 oraz w pierwszej połowie 2018 r. Autorki pragną podziękować adwokatowi prof. dr. hab. Janowi Widackiemu za pomoc i cenne uwagi przy przygotowywaniu niniejszej publikacji.

Autorzy fragmentu:

I.CZĘŚĆ KARNA

UWAGI WPROWADZAJĄCE

Niniejszy fragment publikacji przedstawia propozycję sposobu konstruowania jednych z najważniejszych i najpopularniejszych pism procesowych w sprawach karnych. Z uwagi na to, że postępowanie karne zwykle traktowane jest w praktyce jak postępowanie mówione, a nie pisane, rzadko sporządza się pisma na kształt pism przygotowawczych, podobnie jak to się dzieje w postępowaniu cywilnym. Natomiast takie pisma, jak apelacje czy akty oskarżenia, są sformalizowane, a ich treść jest wyznaczona przez obszar i zakres postępowania.

W celu należytego przygotowania apelacji należy przeanalizować poprawność zarówno postępowania przygotowawczego, jak i postępowania przed sądem I instancji. W dalszej kolejności należy podjąć decyzję, po pierwsze – o zakresie zaskarżenia wyroku, a po drugie – o tym, jakie zarzuty zostaną przez autora apelacji podniesione. Katalog zarzutów oraz zakres zaskarżenia w efekcie zdeterminują wnioski i żądania autora apelacji.

Odnosząc się do samej taktyki analizy orzeczenia, chodzi po pierwsze o wskazanie, czy sąd dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego, a więc czy zaistniała sytuacja, w której stan opisany w uzasadnieniu orzeczenia sądu odbiegałby od opisu stanu faktycznego wynikającego z zebranego w sprawie materiału dowodowego. Może się to stać podstawą do postawienia zarzutu błędu w ustaleniach stanu faktycznego mającego wpływ na treść wyroku.

Po drugie konieczna jest weryfikacja, czy sąd oparł się na dowodach, na podstawie których mógł wydać rozstrzygnięcie, oraz na protokołach rozpraw spełniających wszystkie wymogi formalne.

Należy w tym miejscu wskazać, że w latach 2015–2018 zarówno Kodeks karny, jak i Kodeks postępowania karnego były w istotny sposób nowelizowane. Jednym z głównych celów nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, która weszła w życie 1.07.2015 r., było zwiększenie kontradyktoryjności procesu poprzez uwarunkowanie powodzenia oskarżenia w danej sprawie od aktywności oskarżyciela publicznego przed sądem. Wobec oskarżyciela (publicznego, subsydiarnego czy prywatnego) nowelizacja wprowadziła konsekwencje nieudowodnienia tez oskarżenia, a także zwiększyła wobec niego ciężar przeprowadzenia dowodów winy. Również w przypadku bierności obrońcy sąd nie miał obowiązku przeprowadzać dowodów z urzędu na korzyść oskarżonego, czym zwiększono aktywność obrony w procesie. W znowelizowanym art. 167 § 1 k.p.k. wprowadzono zasadę, że dowody przeprowadzane są nie przez sąd, lecz przez strony postępowania. Sąd natomiast nie powinien angażować się w poszukiwanie dowodów – nie tylko korzystnych, ale i niekorzystnych dla oskarżonego. Miało to wpływ na sposób postrzegania całości postępowania, a w konsekwencji sporządzania m.in. apelacji w postępowaniu karnym. Natomiast nowelizacja w 2016 r. kontradyktoryjność tę osłabiła przykładowo w odniesieniu do przywołanego powyżej art. 167 k.p.k., pozostawiając jedynie stwierdzenie, że dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu.

Ponadto autor apelacji powinien poszukiwać takich błędów postępowania, których istnienie zaburzyłoby proces toku rozumowania sądu zakończony wydaniem orzeczenia o określonej treści. Błędy proceduralne mogą się stać podstawą zarzutu naruszenia przepisów postępowania mających istotny wpływ na treść wyroku. Co istotne, jeśli autor apelacji doszuka się naruszenia przepisów postępowania, ale takich, których naruszenie nie mogło mieć wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia, to mimo istnienia tych uchybień proceduralnych nie będą mogły one się stać przedmiotem skutecznego zarzutu. Nie wyklucza to jednak możliwości opisania tych uchybień w samym uzasadnieniu apelacji.

Autor apelacji powinien, analizując akta postępowania, zweryfikować, czy w badanej przez niego sprawie nie zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze opisane w art. 439 k.p.k. Do podniesienia zarzutu naruszenia prawa materialnego konieczna jest zarówno analiza dokumentów znajdujących się w aktach postępowania, jak i dobra znajomość prawa materialnego. Dopiero po weryfikacji akt okaże się, czy sąd np. prawidłowo zastosował dany przepis stanowiący podstawę materialną wydanego orzeczenia. Analizując akta postępowania przed sądem I instancji, autor apelacji powinien zwrócić uwagę na opisane poniżej aspekty, choć z pewnością nie jest to pełen, zamknięty katalog zagadnień ułatwiających weryfikację poprawności postępowania. Niestety, stworzenie kompletnego katalogu nie jest możliwe, choćby z tego powodu, że każda ze spraw jest indywidualna, a katalog możliwości zbyt bogaty. Mamy jednak nadzieję, że weryfikacja przedstawionych poniżej okoliczności pomoże autorowi apelacji choć w części w odnalezieniu punktu zaczepienia dla skonstruowania skutecznego środka zaskarżenia.

Autorzy fragmentu:

II.CZĘŚĆ CYWILNA

UWAGI WPROWADZAJĄCE

W części cywilnej opracowania przedstawione zostały praktyczne aspekty konstruowania najczęściej pojawiających się w sprawach cywilnych pism procesowych. Jednocześnie poddany analizie został wyrok (postanowienie) sądu, co ma na celu pomoc przy sporządzaniu środka odwoławczego. Omówiono także poprawność postępowania przed sądem I instancji, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień postępowania dowodowego.

Żeby poprawnie przygotować apelację lub odpowiedź na pozew, autor tych pism powinien przeanalizować szczegółowo dotychczasowe akta postępowania przed sądem I instancji. Problemu tego nie będzie miał autor pozwu, który jednakże zobowiązany będzie do gruntownego przygotowania pozwu na podstawie posiadanych dowodów, a także ustalonego przez siebie stanu faktycznego.

Autorzy fragmentu:

III.CZĘŚĆ GOSPODARCZA

UWAGI WPROWADZAJĄCE

W związku z tym, że nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 16.09.2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1381) skreśliła rozdział dotyczący postępowania w sprawach gospodarczych, zasady sporządzania podstawowych pism w toku postępowania odnoszące się do stosunków pomiędzy przedsiębiorcami zostały wskazane w części cywilnej. Z tego też powodu niniejszy rozdział poświęcony zostanie zasadom sporządzania i analizie umów w obrocie gospodarczym.

W odniesieniu do przedsiębiorców umowy ich dotyczące można podzielić na dwie zasadnicze kategorie: umowy, które konstytuują, tworzą danego przedsiębiorcę, oraz umowy, które zawierane są pomiędzy przedsiębiorcą a innym podmiotem, celem uregulowania danych stosunków zobowiązaniowych.

W odniesieniu do umów konstytuujących danego przedsiębiorcę jednymi z głównych rodzajów umów w tym zakresie są umowy spółek opisane w ustawie z 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1577 ze zm.). Omówienie tych umów, które regulują wewnętrzne stosunki w ramach danego podmiotu (czy też stosunki między wspólnikami spółki cywilnej), znacznie wykracza poza ramy niniejszego opracowania. Nie zmienia to faktu, że do umów kreujących podmioty gospodarcze możliwe byłoby odniesienie wielu z poniższych treści.

Umowa zwykle stanowi podstawowy element wyjściowy do wyjaśnienia, jakie relacje łączą obie strony postępowania sądowego, a osoba sporządzająca umowę często kreuje pomiędzy tymi stronami stosunki odbiegające treścią od uregulowań kodeksowych. Brak jest definicji umowy w ramach obrotu handlowego, jednakże należałoby rozróżnić w tym miejscu umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorcami w ramach obrotu profesjonalnego oraz umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem w ramach obrotu konsumenckiego.

Nadmienić należy, że ze względu na obszerność materiału i skomplikowaną technikę sporządzania aktów notarialnych niniejszy rozdział zwraca uwagę głównie na umowy w formie pisemnej zawierane w ramach obrotu handlowego, nie konsumenckiego.

Autorzy fragmentu:

IV.CZĘŚĆ ADMINISTRACYJNA

UWAGI WPROWADZAJĄCE

Niniejsza część publikacji przedstawia propozycję sposobu konstruowania dwóch najczęściej sporządzanych pism w sprawach administracyjnych – skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skargi te różnią się znacznie od siebie, pierwsza z nich bowiem weryfikuje poprawność postępowania administracyjnego przed organami administracji, a druga poprawność wydanego wyroku przed sądem administracyjnym. Tym samym skargi te oparte będą na innych przesłankach i podstawach prawnych. W postępowaniu administracyjnym występują również inne, niezwykle ważne pisma, takie jak skarga o stwierdzenie nieważności decyzji, wniosek o wznowienie postępowania czy też wniosek o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz odwołanie.

Autorzy fragmentu:

I.CZĘŚĆ KARNA

Rozdział1
PISMA PROCESOWE W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM

1.Analiza poprawności postępowania przygotowawczego oraz postępowania przed sądem I instancji

Uchybienia organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze rzadko kiedy mogą stanowić podstawę wzruszenia orzeczenia wydanego przez sąd. W większości przypadków mogą one bowiem być konwalidowane na etapie postępowania sądowego. W orzecznictwie przyjmuje się, że można skutecznie powołać się na takie uchybienia tylko wtedy, gdy przeniknęły do stadium postępowania sądowego i jednocześnie zostanie wykazane, że mogły mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 438 pkt 2 k.p.k.).

W postępowaniu apelacyjnym autor apelacji może sformułować zarzut naruszenia przepisów postępowania przygotowawczego, podając stosowny artykuł stanowiący podstawę czynności w postępowaniu przygotowawczym – np. naruszenie art. 143k.p.k. przez zawarcie w akcie oskarżenia, a w konsekwencji dopuszczenie przez sąd dowodu z przeprowadzonych na etapie postępowania przygotowawczego oględzin, z których sporządzona została notatka, a nie protokół. Konsekwencją takiego postępowania jest oparcie się sądu na wnioskach z czynności, która...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX