Dauter Bogusław, Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego
Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego
Wstęp
Od 1 stycznia 2004 r. sądownictwo administracyjne funkcjonuje w zreformowanej, odrębnej od sądownictwa powszechnego, formie ustrojowej. Jego istotą, zgodnie z Konstytucją RP, jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.
Ustawami regulującymi zakres kontroli są w szczególności ustawa z 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) oraz ustawa z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.). Na mocy pierwszej z nich wprowadzono dwuinstancyjność sądownictwa administracyjnego oraz uregulowano ustrój sądów administracyjnych, druga natomiast określa zasady postępowania przed tymi sądami. Na postępowanie składa się wiele czynności stron i sądu, które prowadzą do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy sądowoadministracyjnej.
Postępowanie przed sądami administracyjnymi charakteryzuje się - w porównaniu z innymi procedurami sądowymi - pewną odmiennością, przejawiającą się nie tylko w jego przedmiotowo-podmiotowym charakterze, lecz także m.in. w tym, że wojewódzki sąd administracyjny, jako sąd pierwszej instancji, przy rozpoznawaniu skargi nie jest związany jej zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną, natomiast Naczelny Sąd Administracyjny, jako sąd drugiej instancji, rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Już chociażby ten jeden z wielu przykładów odrębności postępowania przed sądami administracyjnymi wskazuje na potrzebę odpowiedniego przygotowania ze strony podmiotów w nim uczestniczących.
Szczególna rola w postępowaniu sądowoadministracyjnym przypada sędziemu, który przy rozstrzyganiu indywidualnej sprawy, poza wiedzą z zakresu prawa materialnego, musi wykazywać się dogłębną znajomością zasad procesowych i umiejętnością ich stosowania z największym pożytkiem dla stron postępowania. Zwróciła na to uwagę również Krajowa Rada Sądownictwa, która w uchwale nr 16/2003 z 19 lutego 2003 r. w sprawie uchwalenia Zbioru Zasad Etyki Zawodowej Sędziów stwierdziła m.in., że sędzia powinien dbać o porządek i właściwy przebieg oraz odpowiedni poziom stosowania procedur, w których uczestniczy (§ 12). Wyjaśniając stronom kwestie proceduralne, powinien to czynić w sposób dla nich zrozumiały. To samo dotyczy ogłaszanych motywów rozstrzygnięcia, w których sędzia ten powinien ponadto unikać sformułowań wykraczających poza rzeczową potrzebę uzasadnienia stanowiska sądu, mogących naruszać godność lub cześć podmiotów występujących w sprawie albo też osób trzecich (§ 11). Obowiązkiem sędziego jest również podejmowanie wszelkich czynności zmierzających do szybkiego załatwienia sprawy i dążenie do jej rozstrzygnięcia w pierwszym terminie. W celu prawidłowej realizacji tej, wynikającej z ustawy, zasady ogólnej, niezbędna jest praktyczna umiejętność posługiwania się określonymi instytucjami prawa procesowego. Temu właśnie służy niniejsze opracowanie.
Intencją autora było pragmatyczne ujęcie poszczególnych instytucji procesowych w pewnym porządku, nie zawsze jednak zgodnym z kolejnością ich zamieszczenia w ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Aby zapewnić przejrzystość książki, została ona podzielona na rozdziały, punkty i podpunkty. Ze względu na charakter opracowania niektóre instytucje omówiono szerzej, np. posiedzenia sądowe czy uzasadnienie orzeczenia, inne - jak właściwość sądu czy pisma stron - tylko w takim zakresie, jaki był niezbędny w celu odniesienia się do całości poruszanej problematyki.
Istotę opracowania stanowi próba udzielenia odpowiedzi na pytania, które nasuwają się w praktyce orzeczniczej. W wielu wypadkach odpowiedź wynika z ugruntowanego już orzecznictwa sądów administracyjnych lub z piśmiennictwa prawniczego, przywoływanych w niniejszej publikacji. Jednak niektóre kwestie wymagały indywidualnego podejścia i uzasadnienia z pełną świadomością faktu, że zweryfikuje je praktyka orzecznicza. Autor starał się również odnieść do pytań i wypowiedzi, które były przedmiotem wielu sędziowskich narad i szkoleń.
Niniejsza monografia jest kierowana zarówno do sędziów sądów administracyjnych, referendarzy sądowych, asystentów sędziego, jak i kandydatów na sędziów oraz profesjonalnych pełnomocników procesowych.
Piąte wydanie niniejszego opracowania zostało uzupełnione o najnowsze piśmiennictwo prawnicze oraz orzecznictwo sądowe, w tym przede wszystkim rozstrzygnięcia wydane przez poszerzone składy Naczelnego Sądu Administracyjnego, a także wyrok Trybunału Konstytucyjnego, dotyczący braków konstrukcyjnych skargi kasacyjnej. Książka zawiera nowy rozdział dotyczący pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.
ROZDZIAŁIZagadnienia ogólne
1.Konstytucyjne zasady funkcjonowania sądownictwa administracyjnego
1.1.Prawo do sądu
Każdy, zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. To konstytucyjne prawo do sądu przysługuje każdemu podmiotowi występującemu w obrocie prawnym z wyjątkiem podmiotów prawa publicznego, które, jako organy władzy publicznej, realizują swoje uprawnienia w sposób władczy.
Prawo do sądu, będące gwarancją podstawowych praw i wolności człowieka, ma swoje umocowanie w prawie międzynarodowym. W szczególności chodzi tu o art. 6 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167). Konwencje te zostały ratyfikowane przez Polskę i weszły tym samym do porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.
Zasadę prawa do sądu, zapisaną w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, wzmacnia art. 77 ust. 2Konstytucji RP, który...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX