Bladowski Bogdan, Metodyka pracy sędziego cywilisty

postępowanie sądowe Sądowe postępowanie cywilne ma na celu urzeczywistnienie obowiązujących w zakresie stosunków cywilnoprawnych norm prawnych zgodnie z ich treścią społeczną oraz zaprowadzenie stanu pewności prawa i praworządności w zakresie tych stosunków. Na postępowanie cywilne składa się wiele czynności stron i sądu, które podejmowane są dla rozpoznania i rozstrzygnięcia konkretnej sprawy cywilnej. Pojęcie "sprawa cywilna" obejmuje zaś sprawy wynikające ze stosunków unormowanych zarówno przepisami prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jak i innymi jeszcze przepisami szczególnymi.

Postępowanie sądowe w sprawach cywilnych spełnia doniosłą rolę społeczną, stwarza bowiem przesłanki do uporządkowania życia społecznego i gospodarczego, a jednocześnie sprzyja ugruntowaniu w społeczeństwie poszanowania prawa. Funkcja tego postępowania, obejmującego znaczną część wymiaru sprawiedliwości, wchodzi w zakres zasadniczych funkcji państwa.

rola sędziego Ze względu na przedmiot spraw cywilnych (poszukiwanie ochrony praw osobistych i majątkowych) oraz rozległość i złożoność występującej w nich problematyki prawnej - praca sędziego przy rozpoznawaniu tych spraw jest zarazem trudna i odpowiedzialna, wykonywanie jej zatem wymaga szczególnych predyspozycji.

Istotę działalności sędziego stanowi stosowanie prawa, przy czym całokształt jego wysiłku i umiejętności w rozpoznawaniu spraw cywilnych rozkłada się na zbieranie materiału procesowego (czynności przygotowawcze) oraz na rozstrzygnięcie sprawy, polegające na zastosowaniu obowiązujących przepisów prawnych do ustalonego stanu faktycznego i określeniu mających stąd wynikać skutków prawnych (czynności orzekania). Pomiędzy obu rodzajami tych czynności istnieje korelacja - prawidłowość bowiem i skuteczność pierwszych czynności implikuje z reguły prawidłowość (trafność) tych drugich.

zasady działania Podstawowym warunkiem sprawności i efektywności postępowania cywilnego jest, aby decydująca w głównej mierze o jego przebiegu i zakończeniu praca sędziego wykonywana była metodycznie, a więc planowo i systematycznie oraz racjonalnie i skutecznie - według ogólnej zasady sprawnego działania. Dodać zaś w tym miejscu trzeba, że dla harmonijnego współdziałania wszystkich podmiotów postępowania cywilnego, dążących do wspólnego celu, jakim jest rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z prawem i prawdą obiektywną, konieczne jest, aby również czynności innych - poza sądem - podmiotów podejmowane były zgodnie z regułami sprawnego działania.

Swoistość działalności sędziego jako organu sądu wyraża się w tym, że jego praca składa się na czynności procesowe sądu, podejmowane we współdziałaniu z pozostałymi podmiotami postępowania cywilnego, dlatego treść książki obejmuje zespolone w całość wszystkie elementy pracy sędziego w aspekcie czynności sądu (z reguły decyzyjnych) i w aspekcie czynności sędziowskich o charakterze techniczno-procesowym czy nawet tylko techniczno-organizacyjnym, przedstawione z jednoczesnym naświetleniem - w podstawowym zakresie, nieodzownym jednak dla zrozumienia funkcji tych czynności - istoty poszczególnych instytucji procesowych.

reguły k.p.c. Zakres opracowania obejmuje przede wszystkim czynności sędziowskie polegające na prowadzeniu postępowania i orzekaniu w sprawach cywilnych rozpoznawanych w procesie - jako zasadniczym i najbardziej powszechnym trybie postępowania rozpoznawczego. Pominięto w zasadzie czynności w postępowaniach odrębnych, ograniczając się do przedstawienia - w odpowiednich miejscach publikacji - odmiennego uregulowania podstawowych czynności przy rozpoznawaniu spraw rodzinnych, spraw pracowniczych, ubezpieczeniowych oraz spraw gospodarczych. Omówione zostały w podstawowym zakresie czynności z zakresu zabezpieczenia roszczeń, a także - w szerszym zakresie - czynności w sprawach egzekucyjnych. Zaznaczono tylko w odpowiednich rozdziałach odmienne uregulowania z zakresu czynności dotyczących spraw rozpoznawanych w trybie postępowania nieprocesowego. Nie zostały omówione szczególne, a nader rzadkie w praktyce sądowej, czynności sędziego państwowego w związku z rozpoznawaniem sprawy cywilnej przez sąd polubowny oraz czynności z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego. Pominięto czynności wstępne sądów drugiej, a wyjątkowo pierwszej instancji w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń, ze względu na przewidywane rzadkie w praktyce tego rodzaju sprawy, do których przy tym stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu ze skargi kasacyjnej (omówione w rozdziale ósmym, pkt 11).

Z myślą o przeznaczeniu książki rozmieszczono i usystematyzowano jej materię w zasadzie chronologicznie. Natomiast niektóre swoiste czynności (np. dotyczące zwolnienia od kosztów sądowych, zabezpieczenia powództwa) oraz podejmowane na tle odchyleń czy zahamowań typowego przebiegu procesu (np. przekształcenia przedmiotowe i podmiotowe procesu, zawieszenie i umorzenie postępowania) omówiono bądź w rozdziale czwartym, jako dalsze czynności po wszczęciu procesu, bądź w innych rozdziałach - zależnie od tego, w jakim stadium postępowania są one w praktyce sądowej zazwyczaj podejmowane.

Na treść pracy składają się przede wszystkim procesowe reguły metodyczne zawarte w kodeksie postępowania cywilnego oraz w przepisach o kosztach sądowych, regulaminowych, instrukcyjnych, jak również ogólne reguły prakseologiczne. Wykorzystano w niej aktualny dorobek nauki oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej. Zawiera ona poza tym uogólnienie praktycznego doświadczenia własnego autora oraz innych sędziów cywilistów.

pragmatyka sądowa Ze względu na charakter i przeznaczenie książki autor preferuje w niej pragmatyczne ujęcie tematyki, nie zawiera ona teoretycznego rozwinięcia istoty, zasad i poszczególnych instytucji postępowania cywilnego ani też polemiki z niektórymi kontrowersyjnymi poglądami nauki i judykatury. Przyjęte w niej zostały poglądy już ustalone oraz te, które w ocenie autora nie budzą uzasadnionych zastrzeżeń. Rezygnując przy tym z cytowania źródeł, poglądów nauki i judykatury oraz zamieszczenia bibliografii piśmiennictwa prawniczego, autor odsyła Czytelnika do powszechnie dostępnych w bibliotekach sądowych zbiorów orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz opracowań podręcznikowych, komentarzowych i monograficznych.

Osobny niejako, rozdział jedenasty zawiera charakterystykę pism sądowych (orzeczeń, zarządzeń i in.), w których znajdują wyraz różnorodne czynności sędziego cywilisty. Pisma te powinny być sporządzone w odpowiednim układzie graficznym, w sposób jasny, poprawny językowo, zgodny z przewidzianymi dla nich wymaganiami formalnymi oraz adekwatnie do dyspozycji zastosowanych przepisów prawa materialnego i procesowego.

pisma sądowe W bezpośrednim związku, ze względu na aspekt użytkowy podręcznika, pozostaje ułożony następnie, w końcowym rozdziale dwunastym, zbiór wzorów wybranych orzeczeń z krótkimi komentarzami, objaśniającymi swoistość danych pism sądowych oraz tok najważniejszych czynności, dotyczących ich powstania i skutków procesowych. Wzory te mogą spełniać swoje zadanie w praktyce: poprawienia i ujednolicenia pism, budowy tenorów sentencji, także układu i stylistyki.

Metodyka może być pomocna w bieżącej pracy sędziów rozpoznających sprawy cywilne w sądach powszechnych (pierwszej i drugiej instancji), sędziów pełniących funkcje administracyjne i nadzorcze, a także referendarzy sądowych. Może się okazać również przydatna w pracy innych prawników praktyków oraz służyć jako materiał szkoleniowy dla asesorów i aplikantów sądowych oraz studentów wydziałów prawa.

Zachętą do napisania podręcznika było przychylne przyjęcie przez Czytelników poprzednio wydanych w Kantorze Wydawniczym Zakamycze mojego autorstwa: Metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, Czynności sądowych w sprawach cywilnych. Wzory i komentarz oraz Sędziego cywilisty. Zapowiedź jego wydania w Bibliotece Sądowej zamieszczona została na okładce 1 tomu.