Wójcik Jerzy W., Kryminologia. Współczesne aspekty

Oddając Czytelnikowi Kryminologię. Współczesne aspekty, nie chcę pod żadnym pozorem konkurować z istniejącymi pracami, omawiającymi całokształt tej niezwykle ważnej i interesującej dziedziny naukowej. Pragnę jednak wzbogacić, a niekiedy uzupełnić tę problematykę poprzez podjęcie wybranych, a jednocześnie najbardziej współczesnych i kontrowersyjnych wątków.

Współczesne przemiany cywilizacyjne i społeczno-ekonomiczne cechują się różnymi pozytywnymi aspektami, lecz również charakterystycznymi dla okresu burzliwych zmian anomaliami, które są przedmiotem zainteresowań wielu dziedzin, a nauk prawnych i kryminologii w szczególności. Osobliwością kryminologii jest poznanie przyczyn i uwarunkowań zjawisk kryminogennych i wiktymogennych, a także poszukiwanie skutecznych działań zapobiegawczych, nie tylko w ramach polityki karnej.

Postępująca w ostatnim 25-leciu nowelizacja systemu prawnego nie wyeliminowała wielu kryminogennych i patologicznych cech. Niektóre z nich okazały się błędne i nie mają większego wpływu na istniejące podziemie gospodarcze, ekspansję przestępczości ekonomicznej i zorganizowanej. Kolejne zjawiska, jak korupcja, jest odporna na kolejne rozwiązania prawne i nadal jest zmorą nowoczesnych przemian w wielu dziedzinach, a szczególnie w informatyzacji. Zatem uwidacznia się istotna cecha ekonomicznej przestępczości zorganizowanej, która charakteryzuje się tym, że to co państwo ogranicza lub zakazuje - przestępcy udostępniają z właściwym zyskiem.

Z wielu zagadnień należało zatem wybrać te dziedziny, które wymagają nowych analiz i badań, a także szerszego zainteresowania przede wszystkim ze względu na rozwijające się zagrożenia. Z tych obszernych zagadnień, tylko wybrane udało się ująć w tej pracy, ze względu na ich obszerność i złożony charakter. Takimi przykładowymi zagadnieniami wymagającymi odrębnych opracowań jest ochrona informacji w cyberprzestrzeni czy zagadnienie wywiadu gospodarczego na tle współczesnych zagadnień konkurencji ekonomicznej.

Zagadnienia, które zdecydowałem się umieścić w tej pracy ująłem w trzech częściach. Pierwsza dotyczy ogólnej problematyki z zakresu kryminologii. W jej teoretycznych i praktycznych aspektach należy bowiem dostrzec istotne wątki humanizmu czy nawet romantyzmu. Dokonałem próby określenia nowych zagrożeń, charakterystycznych dla XXI w. Natomiast zagadnieniom podstawowym poświęciłem najmniej miejsca, gdyż omawiają je wszystkie podręczniki kryminologii. Nie pominąłem jednak najbardziej kontrowersyjnych problemów, które związane są z dużym wciąż brakiem wiedzy na temat ciemnej i złotej liczby przestępstw, a także manipulacji związanych ze statystyką kryminalną. Wprawdzie wady tej statystyki są powszechnie znane, a w stosunku do podejrzanych o manipulowanie danymi zapadają wyroki skazujące, to jednak nie podejmuje się kroków naprawczych. Problem ten występuje w wielu krajach świata, a istniejąca obojętność nie pozwala na realne określenie rozmiaru rzeczywistej przestępczości i stosowanie adekwatnych środków zapobiegawczych.

Mając na względzie fakt, że kryminologia jest nauką stosowaną, która systematycznie rozwijając się, odkrywa i konstruuje nowe koncepcje wyjaśniania, opisywania i przewidywania zachowań przestępczych, uważam, że z jej osiągnięć powinny korzystać, w szerszym niż dotąd zakresie, wszystkie instytucje i organy ochrony prawnej. Zatem wśród wielu celów i zadań, które realizuje, naczelnym powinno być wspomaganie profesjonalizmu w działaniach organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, a ponadto rozpoznawanie popełnionych błędów i niedociągnięć oraz ułatwianie ich skutecznego eliminowania.

Druga część dotyczy tak drastycznej w ostatnich latach problematyki związanej z naruszaniem zasad własności intelektualnej i dążnością do dalszej liberalizacji tego zagadnienia pomimo krytykowanego w wielu aspektach obowiązującego stanu prawnego. Powszechne jest bowiem naruszanie prawa autorskiego, co jest niezwykle szkodliwe szczególnie na wyższych uczelniach; podróbki towarów szkodliwe w biznesie; naruszanie bezpieczeństwa baz danych oraz zasad nieuczciwej konkurencji - to niezmiernie ważne zagadnienia w działalności gospodarczej, w której istotne jest bezpieczeństwo i tajemnice przedsiębiorstwa. Natomiast kontrowersje wokół ACTA wyraźnie wskazują, że należy poszukiwać skutecznych rozwiązań dotyczących nowoczesnych zasad wykorzystywania utworów publikowanych w Internecie. W tej części wiele uwagi poświęciłem również na opracowanie 21 złotych recept przydatnych zarówno w ochronie baz danych, systemów teleinformatycznych, jak i innych elektronicznych urządzeń mobilnych.

Trzecia część dotyczy zagadnienia narastającej systematycznie wiktymizacji społecznej i kryminalnej. Pokrzywdzonemu przestępstwem poświęca się wciąż zbyt mało uwagi. To on, a nie sprawca powinien być centralną postacią procesu karnego. To on powinien uzyskiwać właściwe zadośćuczynienie. Omawianą tematykę zamykają niezwykle złożone zagadnienia konsekwencji i skutków przestępczości. Warto bowiem zastanowić się nad rozmiarem konsekwencji i szkód, jakie powoduje narastająca zorganizowana przestępczość ekonomiczna, tym bardziej że brak jest odpowiednich metod badawczych do analizowania tego rodzaju skutków. Wprawdzie jasna, a więc marginalna, liczba skutków przestępczości, w formie rozpoznanych strat finansowych, ujęta jest w statystyce kryminalnej, jednakże podobnie jak w węzłowym zagadnieniu kryminologii, jakim jest ciemna liczba przestępstw, należy poszukiwać metod badawczych ciemnej liczby mierzalnych i niemierzalnych konsekwencji i skutków przestępczości, które obejmują szereg różnorodnych kategorii przestępstw, a przede wszystkim zawierają istotny wydźwięk ekonomiczny.

W literaturze przedmiotu poświęca się wciąż zbyt mało uwagi wielu zagadnieniom omówionym w tej pracy. Mogą zatem, obok wielu innych tematów, stanowić wdzięczne i szerokie uzupełnienie tej złożonej społecznie tematyki do dyskusji, analiz i szerszych badań naukowych, także w ramach prac dyplomowych.

Autor