Filipkowski Wojciech i in., Kryminologia. Stan i perspektywy rozwoju

Oddajemy do rąk Czytelników monografię z zakresu kryminologii autorstwa przedstawicieli Białostockiej Szkoły Kryminologii przygotowaną we współpracy z reprezentantem Academic Council on the United Nations System (w strukturze Organizacji Narodów Zjednoczonych).

Celem publikacji jest niestandardowe ukazanie aktualnych problemów kryminologii w oparciu o doświadczenia naukowo-badawcze i dydaktyczne Autorów. Książka jest pokłosiem prowadzonych przez nich od ponad ćwierćwiecza interdyscyplinarnych badań. Osiągnięcia naukowe, opracowane krajowe i międzynarodowe ekspertyzy z zakresu kryminologii i nauk pokrewnych powinny służyć implementacji odpowiednich strategii, programów i projektów w zakresie zapobiegania przestępczości. Potwierdza to szerokie możliwości połączenia podejścia akademickiego, a także praktycznego w zwalczaniu przestępczości w płaszczyźnie globalnej i lokalnej.

Monografia gwarantuje wysoką jakość prezentowanych treści dzięki odpowiednio zastosowanym metodom badawczym i dydaktycznym. Wykorzystano w niej dotychczasowy dorobek kryminologii, z uwzględnieniem aktualnej literatury oraz najnowszych danych statystycznych. Na ostateczny kształt monografii wpływ miała też bogata i długoletnia aktywność Autorów w strukturach ONZ, Amerykańskiego Stowarzyszenia Kryminologii (American Society of Criminology), Europejskiego Towarzystwa Kryminologicznego (European Society of Criminology), a także innych międzynarodowych oraz krajowych organizacji. Dzięki temu oryginalny charakter przedkładanej publikacji przejawia się w wielopłaszczyznowym podejściu do analizy zagadnień z zakresu kryminologii. Obejmuje ona nie tylko ujęcie ograniczone wyłącznie do nauk społecznych, lecz także buduje mosty z innymi dziedzinami nauki – humanistycznymi, inżynieryjno-technicznymi, medycznymi i o zdrowiu oraz ścisłymi i przyrodniczymi. Przygotowana została w oparciu o metodę triangulacji, łącząc w sobie elementy teoretyczne (dogmatycznoprawne) i praktyczne (empiryczne). Pozwoliło to na poszerzenie pola badawczego, na którym znalazły się obok klasycznej kryminologii, elementy prawnokarne i z zakresu criminal justice.

Publikacja przybliża historię, stan obecny i dające się przewidzieć zmiany w nauce kryminologii. Jest odejściem od tradycyjnego akademickiego oraz teoretycznego ujęcia tych zagadnień. W sposób szczególny ukazuje problemy zarówno przestępczości, jak i patologii społecznych, według systematyki tej nauki, tj. fenomenologii, etiologii oraz profilaktyki. Wartością dodaną pracy jest uwzględnienie w jej treści założeń Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych do 2030 r. , ukierunkowanych na wzrost gospodarczy, rozwój społeczny i ochronę środowiska w kontekście zapobiegania przestępczości. Jej założenia mają charakter kompleksowy i zmierzają do osiągnięcia ambitnych celów zrównoważonego rozwoju społeczeństwa w skali całego globu. Stanowią szerokie i uniwersalne wyzwania dla całej społeczności międzynarodowej.

Zgodnie z założeniem Autorów cechami publikacji są aktualność, innowacyjność, interdyscyplinarność i szeroka perspektywa międzynarodowa. Monografię charakteryzuje też przydatność dydaktyczna (w szczególności zastosowanie metody sokratycznej cyklicznie wykorzystywanej na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku w czterech edycjach seminarium na temat zapobiegania przestępczości pod patronatem ONZ-owskiej Agendy – ACUNS), przystępny język, a także wizualizacja przekazywanych treści, ułatwiająca ich przyswajanie i aplikację w praktyce zapobiegania i zwalczania przestępczości.

Monografia składa się z trzech części. Pierwsza wyposaża Czytelnika w fundamentalną wiedzę z zakresu kryminologii w wymiarze historycznym, naukowym i instytucjonalnym. Nie pomija też przełomowych opracowań z zakresu kryminologii . Druga zawiera szczegółową warstwę informacyjną o wybranych rodzajach przestępczości przez pryzmat fenomenologii, etiologii i profilaktyki. Stanowi też przyczynek do poszukiwania rozwiązań o charakterze praktycznym. Niektóre fragmenty opracowania celowo zostały wzbogacone o pogłębione rozważania z zakresu genezy regulacji prawnych o charakterze krajowym i międzynarodowym, gdyż Autorzy wyszli z założenia, że normy prawne zazwyczaj reagują na fenomen niepożądanych zjawisk społecznych. Trzecia zawiera opis Milenijnych Celów Rozwoju 2000–2015 oraz Agendy 2030. Opis ten służy potrzebie ukazania profilaktycznego charakteru założeń Agendy 2030 na rzecz ograniczenia negatywnych zjawisk społecznych, w tym przestępczości. Znajomość treści Agendy 2030 przyczyni się do identyfikacji współczesnych i newralgicznych problemów świata i ludzkości, a także poszukiwania optymalnych możliwości ich rozwiązywania.

Tak przyjęta struktura pozwala Czytelnikowi na stopniowe zagłębianie się w tajniki kryminologii, poczynając od kwestii podstawowych, historycznych dla nauki kryminologii poprzez szczegółowe przypadki jej zastosowania w odniesieniu do wybranych kategorii przestępczości i zjawisk patologicznych, aż po zagadnienia związane z funkcjonowaniem społeczeństwa i organizacji państwowych teraz i w nieodległej przyszłości.

Oddawana do rąk Czytelnika publikacja stanowi przydatne narzędzie do wykorzystania w procesie zdobywania wiedzy przez studentów, a także uzupełnienia wiedzy przez praktyków związanych z organami ścigania, wymiarem sprawiedliwości, tudzież będących decydentami politycznymi (lokalnymi i krajowymi). W stosunku do tych ostatnich przekazywane treści posłużą rozwiązywaniu problemów, z jakimi stykają się w swojej pracy zawodowej.

W tym miejscu Autorzy pragną złożyć serdeczne podziękowania na ręce mgr Aleksandry Stachelskiej i mgr. Piotra Mroczko – doktorantów w Katedrze Prawa Karnego i Kryminologii na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, a jednocześnie pracowników Międzynarodowego Centrum Badań i Ekspertyz Kryminologicznych UwB, którzy organizacyjnie i edycyjnie wsparli przygotowanie niniejszej publikacji.

Ogromne słowa podziękowania należą się Szanownym Recenzentom – Pani Profesor Marii (Maki) Haberfeld z John Jay College of Criminal Justice w Nowym Jorku oraz Panu Profesorowi Jerzemu Sarneckiemu reprezentującemu Uniwersytet Sztokholmski i Uniwersytet w Gävle, których znakomita wiedza i doświadczenie pozwoliły nadać ostateczny kształt oddawanej do rąk Czytelnika pracy.

Autorzy

Białystok, lato 2019