Biliński Michał, Gonet Wojciech, Wolska Hanna, Kontrola oraz nadzór dotyczący realizacji zadań z zakresu gospodarki komunalnej

W Polsce istotna część zadań publicznych, której nie przypisuje się znaczenia ogólnokrajowego, jest wykonywana przez samorząd terytorialny. Zadania te realizują j.s.t., na rzecz wspólnoty lokalnej (gminnej, powiatowej) bądź regionalnej (wojewódzkiej), a zarazem reprezentują ich interesy. W powyższych ramach działalności j.s.t. mają możliwość korzystania z różnych instrumentów prawnych. Jednym z nich jest możliwość tworzenia struktur organizacyjnych, za pomocą których wykonywane są zadania samorządu terytorialnego.

Struktury, o których mowa, mogą funkcjonować w rozmaitych formach prawnych oraz charakteryzować się różnorodnymi cechami. Przykładowo mogą być to podmioty w sensie prawnym wyodrębnione albo niewyodrębnione; podmioty prowadzące działalność gospodarczą bądź niewykazujące aktywności w tym zakresie oraz koncentrujące się na realizowaniu celów niezarobkowych; podmioty wyposażone w osobowość prawną lub jej nieposiadające; wreszcie podmioty ustanawiane wyłącznie przez j.s.t. lub tworzone przy udziale innych podmiotów.

Przedmiotem analizy podjętej w niniejszym opracowaniu będzie przede wszystkim ustalenie zakresu kompetencji organów uprawnionych do sprawowania nadzoru i kontroli nad samorządowymi jednostkami organizacyjnymi. W powyższym celu, w pierwszej kolejności dokonano przeglądu literatury prawa administracyjnego pozwalającej na wyjaśnienie pojęć nadzoru oraz kontroli. Należy przy tym zauważyć, że są to terminy złożone oraz niejednoznacznie klasyfikowane. Następnie przeprowadzono badania w zakresie określenia form organizacyjnoprawnych, jakie może przybrać samorządowa jednostka organizacyjna. Brak legalnej definicji samorządowej jednostki organizacyjnej prowadzi do niepewności w wykładni i stosowaniu prawa w zakresie nadzoru i kontroli. W dalszej kolejności dokonano analizy kompetencji poszczególnych zewnętrznych organów nadzoru nad podmiotami prowadzącymi gospodarkę komunalną i j.s.t., będącymi organizatorami przedmiotowej gospodarki.

Podmioty prowadzące gospodarkę komunalną, mające odrębną od gminy podmiotowość, dysponują mieniem służącym do wykonywania zadań publicznych, w tym stanowiącym infrastrukturę krytyczną. Zakresem przeprowadzonych analiz był nadzór właścicielski sprawowany nad tymi podmiotami oraz kontrola dokonywania czynności rozporządzających aktywami trwałymi przez te podmioty. Analizy te przeprowadzono w porównaniu z możliwościami kontroli przez Skarb Państwa czynności rozporządzających w państwowych osobach prawnych. W powyższym zakresie szczególną uwagę poświęcono odpowiedzi na pytanie, czy j.s.t. mają adekwatną do Skarbu Państwa możliwość wpływania na rozporządzanie przez samorządowe osoby prawne i gminne spółki osobowe aktywami trwałym, akcjami, udziałami w spółce z o.o.