Chaba Dawid, Kontrakt terytorialny

Podejmując tematykę związaną z kontraktami terytorialnymi, kierowano się kilkoma podstawowymi motywami. Należy do nich zaliczyć chęć wypełnienia istotnej luki badawczej i naukowej, wyjaśnienia wielu nieścisłości związanych z tematyką dotyczącą kontraktów terytorialnych, zrozumienia istoty, celów i kierunku polityki regionalnej w Polsce, a także sformułowania konkretnych zaleceń i wskazówek skierowanych przede wszystkim do organów państwowych w obszarze praktycznego wdrażania unormowań znajdujących się w kontraktach terytorialnych.

Przed realizacją niniejszej pracy postawiono cel główny oraz cele uzupełniające (szczegółowe). Głównym celem było odniesienie się do problematyki związanej z charakterem prawnym kontraktu terytorialnego, co tym samym pozwoli na analizę zakresu i podstawowych elementów tego instrumentu rozwoju regionalnego. Cel ten jest niezwykle ważny do osiągnięcia nie tylko w kontekście realizowanej pracy, ale ogółu rozważań podejmowanych w polskiej literaturze przedmiotu. Jak dotąd bowiem nie udało się wypracować jednolitego stanowiska w kwestii związanej z charakterem prawnym kontraktu terytorialnego, co implikuje trudności z jego należytym rozumieniem zarówno w kręgach naukowych, jak i politycznych, nie mówiąc już o całym społeczeństwie. Taka sytuacja występuje, mimo że w obowiązującym ustawodawstwie zawarto legalną definicję kontraktu terytorialnego, o czym szerzej będzie mowa w niniejszym opracowaniu.

W pracy wyodrębniono cztery cele szczególne, które obejmują:

Integralną częścią każdego badania jest wyznaczenie problemów i hipotez badawczych. Problemy badawcze, podobnie jak cele, zostały podzielone na pytanie główne oraz pytania o charakterze pomocniczym. Główny problem dotyczy zagadnienia, czy kontrakt terytorialny można zakwalifikować do określonej gałęzi prawa i czy jest on skutecznym środkiem realizacji polityki rozwoju regionalnego w Polsce?

Jeśli chodzi o poboczne problemy badawcze, to są to następujące pytania:

W niniejszej pracy zrezygnowano z hipotez roboczych, określając jedynie główną hipotezę, będącą odpowiedzią na główne pytanie badawcze. Wynikło to z kilku podstawowych czynników. Wśród nich szczególną uwagę należy zwrócić na problem odnoszący się do braku wystarczającej liczby pozycji bibliograficznych, w których tematyka dotycząca kontraktów terytorialnych byłaby w satysfakcjonujący, a więc wieloaspektowy sposób omówiona. Implikacją tego jest fakt, że na podstawie literatury przedmiotu nie można formułować wiarygodnych i rzetelnych hipotez na temat kontraktów terytorialnych. Warunki ku temu mogą zostać stworzone dopiero po realizacji wielowątkowej analizy, która będzie przedmiotem opracowania. Główną hipotezę roboczą określono następująco: kontrakt terytorialny jest nową instytucją prawną prawa publicznego, stanowiącą skuteczne narzędzie polityki rozwoju regionalnego w Polsce.

Z uwagi na rozległość i wieloaspektowość tematyki związanej z kontraktami terytorialnymi konieczne będzie zastosowanie kilku metod badawczych. Będą one obejmować metodę empiryczną, metodę opartą na analizie i krytyce piśmiennictwa, metodę teoretyczno-prawną i historyczno-prawną, jak również metodę analizy źródeł. Metody te mają charakter komplementarny, co oznacza, że będą się wzajemnie uzupełniać praktycznie na każdym etapie realizacji pracy.

Monografia została podzielona na sześć rozdziałów. W rozdziale I omówiono kwestie rysu historycznego kontraktu terytorialnego przy uwzględnieniu rozwoju kontraktu wojewódzkiego. W ten sposób pokazano, kiedy i dlaczego rozpoczęto realizację polityki rozwoju regionalnego w Polsce przy wykorzystaniu instrumentu pod postacią kontraktu wojewódzkiego, a później terytorialnego.

W rozdziale II przeanalizowano zagadnienia dotyczące genezy oraz rozwoju uregulowań związanych z wdrażaniem kontraktów terytorialnych. Omówiono podstawowe rodzaje regulacji unijnych oraz krajowych w przedmiocie wdrażania tych kontraktów, wyodrębniono czynniki, jakie doprowadziły do zastąpienia przez nie kontraktów wojewódzkich, a także scharakteryzowano zagadnienia dotyczące procedur związanych z podpisywaniem i wdrażaniem kontraktów terytorialnych.

W rozdziale III analizą objęto treści, jakie składają się na kontrakt terytorialny. Przede wszystkim wskazano podmioty oraz przedmiot i charakter prawny tego kontraktu, jak również poddano analizie jego najważniejsze części składowe. W dalszych rozważaniach uwaga została skupiona na przeanalizowaniu takich części, przy czym do szczegółowej analizy wybrano najistotniejsze spośród nich. W ten sposób scharakteryzowano aspekty odnoszące się do trybu zawierania i zmiany kontraktu terytorialnego, trybu rozstrzygania sporów wynikłych ze stosowania jego unormowań, procedury w zakresie wypowiedzenia takiego kontraktu, a także systemu sprawozdawczości i kontroli. Duże znaczenie mają również uwagi na temat charakteru prawnego kontraktu terytorialnego oraz jego przydatności dla realizacji polityki rozwoju regionalnego w Polsce.

Rozdział IV odnosi się do zagadnień związanych z finansowaniem kontraktu terytorialnego. W jego ramach kluczowe znaczenie ma analiza zobowiązań finansowych stron kontraktu, jak również źródeł finansowania tego instrumentu. Ponadto scharakteryzowano aspekty odnoszące się do sprawozdań i harmonogramów finansowych, kontraktacji i przesunięć środków oraz działań o charakterze naprawczym, a także przypadków wstrzymania dofinansowania.

Rozdział V obejmuje rozważania dotyczące praktycznego wdrażania kontraktów terytorialnych. Przede wszystkim wskazano cele rozwojowe, kierunki działań i przedsięwzięcia rozwojowe, jakie zostały wyodrębnione w kontraktach terytorialnych. Ponadto zwrócono uwagę na analizę stanu realizacji tych kontraktów.

Rozdział VI dotyczy problematyki odnoszącej się do porównania systemu kontraktów terytorialnych obowiązującego w Polsce z rozwiązaniami spotykanymi w innych krajach Unii Europejskiej. Do analizy wybrano Francję oraz Niemcy. Przedstawiono, w jaki sposób w państwach tych realizuje się politykę w zakresie rozwoju regionalnego i czy narzędzia tej polityki wykazują podobieństwa względem systemu polskiego.

Na końcu znajduje się podsumowanie całego opracowania. Kluczowe znaczenie w jego ramach mają analizy związane z odniesieniem się do poszczególnych celów i problemów badawczych, w tym udzielenie odpowiedzi na poszczególne pytania badawcze. Istotne znaczenie ma także sformułowanie wytycznych i zaleceń dla organów administracji państwowej w przedmiocie wprowadzenia ewentualnych zmian w systemie wdrażania kontraktów terytorialnych, tak by system ten działał jeszcze efektywniej i sprawniej niż dotychczas, przyczyniając się do intensywnego rozwoju polityki regionalnej w Polsce.