Małysa-Sulińska Katarzyna (red.), Stec Mirosław (red.), Konstytucyjne umocowanie samorządu terytorialnego

Instytucja samorządu terytorialnego stanowi adekwatną odpowiedź na – ujęte w Konstytucji RP – zasady: subsydiarności i decentralizacji władzy publicznej. Pojęcie samorządu terytorialnego, choć wprowadzone do ustawy zasadniczej, nie zostało jednak w niej ani zdefiniowane, ani określone w sposób wyczerpujący. Instytucja samorządu terytorialnego, a także jego istota, są zatem definiowane przez doktrynę prawa oraz orzecznictwo. Podkreślenia wymaga przy tym stwierdzenie, że obecnie, niestety, materia ustawowa stanowi wyłącznie iluzoryczną ochronę dla samorządu terytorialnego. Zauważalny jest także wpływ procesów pozaprawnych, w tym społecznych, politycznych i ekonomicznych, na demokrację rozumianą jako system sprawowania władzy. Powyższe kwestie uzasadniają postawienie pytania o pozycję samorządu terytorialnego w aktualnym ustroju Polski. Samorząd terytorialny nie może już bowiem być postrzegany wyłącznie jako sposób zapewnienia wykonywania zadań publicznych, ale staje się też istotnym narzędziem ochronnym przed procesem recentralizacji, który stanowi obecnie realne niebezpieczeństwo w naszym kraju, a także przed uniformizacją i globalizacją. Uwarunkowania te powodują, że we współczesnym odczytywaniu istoty samorządności lokalnej zawierać się musi w znaczącym zakresie zapewnienie różnorodności, w tym zarówno poglądów, jak i preferencji politycznych, gdyż demokracja opiera się na ich pluralizmie oraz swobodzie podejmowania rozstrzygnięć. Wszystko to uzasadnia niezbędność sięgania szerzej i głębiej do Konstytucji RP, której przepisy nie tylko nie przewidują recentralizacji, ale nakazują utrzymanie i pogłębianie procesu decentralizacji władzy publicznej.

Jako niezbędna jawi się zatem szeroka dyskusja nad istotą samorządności, a także rolą jaką Konstytucja RP przewiduje dla instytucji samorządu terytorialnego. Forum wymiany poglądów w tym zakresie było XI Seminarium Naukowe Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego zatytułowane „Konstytucyjne umocowanie samorządu terytorialnego”, które odbyło się w Krakowie w dniach 19-20 października 2017 r. W seminarium tym uczestniczyli przedstawiciele wszystkich liczących się ośrodków akademickich w Polsce oraz reprezentacja ośrodków zagranicznych. Dyskusja na temat konstytucyjnego umocowania samorządu terytorialnego – z uwagi na specjalizacje uczestników seminarium – toczyła się przy udziale administratywistów, ale także konstytucjonalistów, finansistów, cywilistów oraz historyków. Zauważenia przy tym wymaga, że wśród dyskutantów szeroką grupę stanowili przedstawiciele praktyki prawniczej, w tym sędziowie Trybunału Konstytucyjnego oraz sądów administracyjnych, prezesi samorządowych kolegiów odwoławczych, prezesi regionalnych izb obrachunkowych, a także pracownicy urzędów administracji samorządowej oraz rządowej. Seminaria naukowe Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego – w założeniu jego organizatorów – mają bowiem stanowić płaszczyznę wymiany poglądów wszystkich tych środowisk.

W trakcie XI Seminarium Naukowego Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego wygłoszonych zostało kilkanaście referatów poruszających kwestie dotyczące m.in. istoty samorządności, samorządu terytorialnego jako podmiotu sprawującego władzę publiczną, zadań samorządu terytorialnego, gwarancji samodzielności decyzyjnej i finansowej samorządu terytorialnego, nadzoru nad nim, autonomii statutowej jednostek samorządu terytorialnego, a także ich sądowej ochrony. Na kanwie tych wystąpień powstały teksty artykułów ujętych w niniejszej książce. Nadto publikacja ta zawiera opracowania uczestników przywołanego wydarzenia, które stanowią pokłosie dyskusji przeprowadzonej w jego trakcie.

Podstawowym celem oddawanej Państwu do rąk książki jest zatem przedstawienie szerokiemu gronu odbiorców zagadnień prezentowanych i dyskutowanych w październiku 2017 r. podczas XI Seminarium Naukowego Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opracowania ujęte w niniejszym tomie niewątpliwie spowodują poszerzenie dyskusji dotyczącej konstytucyjnego umocowania samorządu terytorialnego, stanowiąc jednocześnie znaczący wkład w jej przebieg. Pozostaje wyrazić nadzieję, iż przyczynią się one także do umocnienia pozycji samorządu terytorialnego we współczesnej Polsce i niedeprecjonowania miejsca jakie dla tej instytucji przewidziano w obowiązującej Konstytucji RP.

Prof. dr hab. Mirosław Stec,

Dr hab. Katarzyna Małysa-Sulińska

Katedra Prawa Samorządu Terytorialnego

Uniwersytetu Jagiellońskiego