Zalewski Dariusz (red.), Kary pieniężne nakładane przez KAS i ich zaskarżanie

Prezentowana praca dotyczy problematyki związanej z nakładaniem kar pieniężnych przez organy Krajowej Administracji Skarbowej. Dokonując przeglądu literatury z analizowanego zakresu, można stwierdzić, że brak jest opracowań, które kompleksowo przedstawiałyby kwestie związane z nakładaniem kar pieniężnych przez organy KAS.

Analiza uregulowań prawnych regulujących kwestie związane z nakładaniem kar pieniężnych przez organy administracji skarbowej jest niezwykle istotna, w tych bowiem sprawach następuje ingerencja organów władzy państwowej w prawa i wolności (w tym w wolność działalności gospodarczej). Ingerencja ta musi być proporcjonalna i nałożenie sankcji musi podlegać sądowej kontroli .

Administracyjne kary pieniężne stanowią środki mające na celu mobilizowanie podmiotów do terminowego i prawidłowego wykonywania obowiązków na rzecz państwa. Kary te, stosowane automatycznie z mocy ustawy, mają przede wszystkim znaczenie prewencyjne. Przez zapowiedź negatywnych konsekwencji, jakie nastąpią w wypadku naruszenia obowiązków określonych w ustawie albo w decyzji administracyjnej, motywują adresatów do wykonywania ustawowych obowiązków. Podstawą zastosowania tego typu kar jest samo obiektywne naruszenie prawa. Tym samym administracyjna kara pieniężna nie jest wyłącznie represją za naruszenie prawa, ale przede wszystkim stanowi środek przymusu, który ma służyć zapewnieniu wykonywania obowiązków wobec państwa, a organ administracyjny musi posiadać skuteczne środki, które skłonią adresatów norm do oczekiwanego zachowania w sferach uznanych za szczególnie istotne .

W swoim dotychczasowym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał prawną dopuszczalność sankcjonowania przez ustawodawcę naruszeń różnych przepisów prawa poprzez nakładanie przez organy administracji administracyjnych kar pieniężnych. Trybunał Konstytucyjny przyznawał również ustawodawcy bardzo szeroki margines swobody w ustalaniu czynów podlegających karze pieniężnej oraz w kształtowaniu poszczególnych elementów struktury prawnej kary pieniężnej. W tym kontekście Trybunał podkreślał, że wolności i prawa konstytucyjnie gwarantowane nie mogą usprawiedliwiać naruszeń prawa ani zwalniać z odpowiedzialności z tym związanej. Na prawa i wolności mogą powoływać się przede wszystkim ci, którzy działają w aksjologicznych ramach tych wolności. Nikt nie może czerpać korzyści z okoliczności naruszenia prawa i dopuszczalnych granic wolności . Za naruszanie przez poszczególne jednostki przepisów prawa ustawodawca może wprowadzać różnego rodzaju sankcje i dolegliwości (np. sankcje karne, karno-wykroczeniowe, administracyjne, cywilne), przy czym zdaniem Trybunału Konstytucyjnego akurat administracyjna kara pieniężna jest środkiem „zdecydowanie mniej dolegliwym” niż kara wymierzona przez sąd w wyniku skazania sprawcy w procesie karnym, zwłaszcza w zakresie skutków prawnych skazania .

Układ pracy został podporządkowany tematowi. Rozprawa składa się dziewięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym zostały przedstawione i przeanalizowane rola i zadania organów KAS w zakresie nakładania kar pieniężnych. Rozdział drugi jest poświęcony karom pieniężnym i karom porządkowym w Ordynacji podatkowej, a także w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej. Przeanalizowano w nim w szczególności różnice między karami porządkowymi a pieniężnymi. Rozdział trzeci zawiera omówienie regulacji prawnych związanych z nakładaniem sankcji pieniężnych związanych z realizacją jednego z kluczowych zadań KAS, tj. kontroli legalnie prowadzonej działalności w zakresie gier hazardowych i zwalczaniem nielegalnego hazardu. Przedstawiono w nim problematykę nakładania kar pieniężnych przez organy KAS na podstawie ustawy o grach hazardowych. W rozdziale piątym i szóstym przedstawiono kwestie związane z nakładaniem kar pieniężnych za naruszenia przepisów prawa ujawnione w trakcie kontroli drogowej przez funkcjonariuszy celno-skarbowych, tj. kary pieniężne na podstawie ustawy o transporcie drogowym oraz kary pieniężne wymierzane za przejazd po drogach publicznych pojazdów nienormatywnych bez zezwolenia na przejazd pojazdu nienormatywnego odpowiedniej kategorii lub niezgodnie z warunkami określonymi dla tego zezwolenia. Zbliżoną do powyższych rozdziałów tematykę kar pieniężnych nakładanych na podstawie ustawy o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów omówiono w rozdziale czwartym. W rozdziale siódmym przedstawiono zasady nakładania kar pieniężnych w postaci dodatkowego zobowiązania pieniężnego w ustawie o podatku od towarów i usług – art. 112b i 112c tej ustawy. W rozdziale ósmym poruszono kwestie dotyczące zaskarżenia decyzji o nałożeniu kary pieniężnej do sądu administracyjnego. Problematyka zbiegu odpowiedzialności administracyjnej i karnej w przypadku kar nakładanych przez organy została omówiona w ostatnim rozdziale, który stanowi podsumowanie publikacji. Rozprawę zamyka bibliografia polskich i zagranicznych pozycji książkowych, artykułów i innych opracowań z zakresu omawianej problematyki.

Należy podkreślić, że niniejsza praca jest pierwszą w sposób bardzo szeroki przedstawiającą kwestie związane z instytucją prawną odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej. Odstąpienie od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej jest przejawem odejścia ustawodawcy od konstrukcji administracyjnej odpowiedzialności obiektywnej za naruszenie prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku (naruszeniu zakazu) o charakterze administracyjnym. Istotą odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej jest bowiem nienakładanie tej kary, mimo że doszło do naruszenia prawa przez obowiązanego (adresata zakazu) .

W tym kontekście w poszczególnych rozdziałach przedstawiono orzecznictwo sądów administracyjnych dotyczące możliwości odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej przez organy KAS nie tylko na podstawie przepisów zawartych w ustawach szczególnych, ale obszernie zostały omówione również kwestie związane z możliwością stosowania przez organy KAS przepisów działu IVa k.p.a. dotyczących administracyjnych kar pieniężnych.

Warto w tym miejscu wskazać, że nakładanie kar pieniężnych przez organy KAS, a szerzej przez wszystkie organy władzy państwowej, uległo istotnej zmianie w związku wejściem w życie 1.06.2017 r. nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego. Zmiana w tym Kodeksie dotycząca kar pieniężnych zmierzała do zapewnienia adekwatności administracyjnych kar pieniężnych do zaistniałych przypadków naruszenia prawa. Celem zmian było uregulowanie ogólnych dyrektyw wymiaru kar, przesłanek odstąpienia od nałożenia kary, terminów przedawnienia nałożenia i egzekucji kary oraz warunków udzielania ulg w zapłacie kar pieniężnych.

Problematyka kar pieniężnych oraz prawa regulującego tę sferę działalności państwa budziła zawsze zainteresowanie zarówno prawników, pracowników administracji publicznej, jak i praktyków życia gospodarczego.

W naszej ocenie książka będzie stanowić niezbędną pomoc w poznaniu zagadnień dotyczących administracyjnych kar pieniężnych nakładanych przez organy KAS. Mamy nadzieję, że przejrzysty układ książki oraz przystępny język opracowania ułatwią wszystkim Czytelnikom poruszanie się w skomplikowanej materii kar pieniężnych nakładanych przez organy KAS oraz w gąszczu przepisów prawnych regulujących tę materię.