Augustyniak Monika, Instrumenty antykorupcyjne w samorządzie terytorialnym

Dotychczasowe doświadczenia samorządowe w zakresie realizacji zadań i wykonywania funkcji publicznych wskazują, że problematyka antykorupcyjna to zagadnienie nadal słabo zdiagnozowane i wymagające ponownej dyskusji w zakresie efektywności używanych instrumentów. Walka z korupcją jest wciąż aktualnym problemem współczesnego samorządu terytorialnego, dlatego też w niniejszym opracowaniu przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące zarówno nowych, jak i już funkcjonujących mechanizmów antykorupcyjnych regulujących postępowanie osób pełniących funkcje publiczne we wspólnotach samorządowych. Celem analizy jest ich identyfikacja i omówienie tej problematyki w świetle nowych ustaleń doktryny i judykatury.

Na wstępie przedstawiono pojęcie korupcji i jej kontekst normatywny, wskazując, że duże zróżnicowanie społeczno-ekonomiczne mieszkańców wspólnot samorządowych spowodowało pojawienie się różnych zjawisk o charakterze korupcyjnym, których elimanacja jest konieczna dla stworzenia demokratycznego i praworządnego samorządu terytorialnego. Rozdział pierwszy obejmuje również zagadnienia dotyczące statusu prawnego funkcjonariusza publicznego wraz z przedstawieniem odpowiedzialności prawnej w różnych sferach jego działania (publiczno- i prywatnoprawnej). W opracowaniu omówiono nowe instrumenty antykorupcyjne poprzez przedstawienie pięciu segmentów regulacji antykorupcyjnych wprowadzonych na mocy ustawy z 14.10.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.

Rozdział drugi podejmuje problematykę oświadczeń majątkowych osób pełniących funkcje publiczne w samorządzie terytorialnym w zakresie podmiotowym i przedmiotowym. Przedstawiono w nim również zagadnienie odpowiedzialności w przypadku niewypełnienia tego obowiązku ustawowego i grożące na to sankcje. Zaprezentowano najważniejsze kwestie dotyczące oświadczeń lustracyjnych jako elementu demokratycznego substratu osobowego we władzach samorządowych.

Trzeci rozdział monografii został poświęcony wybranym zakazom i ograniczeniom antykorupcyjnym pełniącym funkcje mechanizmów kontroli władzy publicznej. W oparciu o regulacje samorządowych ustaw ustrojowych oraz unormowania ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne omówiono ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej i uczestnictwie w spółkach prawa handlowego oraz sankcje z tym związane. Analizie poddano również rejestr korzyści jako mechanizm antykorupcyjny w samorządzie terytorialnym. Rozdział ten prezentuje pozostałe ograniczenia antykorupcyjne jako wybrane instrumenty dotyczące wyłącznie radnych. Jest to zabieg celowy, który ma uwypuklić rolę i znaczenie działań radnego w polityce antykorupcyjnej we wspólnotach samorządowych.

Ostatni rozdział poświęcono analizie instrumentów ustrojowo-politycznych używanych w walce z korupcją w samorządzie terytorialnym, które mają na celu zwiększenie transparentności działania władz publicznych w drodze kontroli społecznej.

Z całą stanowczością należy stwierdzić, że zaangażowanie przedstawicieli samorządu terytorialnego (w aspekcie podmiotowym lub przedmiotowym) w działalność korupcyjną jest naganne. Powinno zostać wyeliminowane jako przeszkoda w tworzeniu wspólnoty samorządowej mającej troszczyć się o swoich mieszkańców i ich interesy.

Monografia uwzględnia aktualne orzecznictwo oraz poglądy wyrażone w doktrynie i piśmiennictwie prawa administracyjnego dotyczące problematyki antykorupcyjnej.

Opracowanie obejmuje stan prawny na 1.02.2022 r.