Biliński Michał, Gonet Wojciech, Wolska Hanna, Gospodarka komunalna. Problematyka realizacji zadań publicznych

Aktywność j.s.t. polegająca na prowadzeniu gospodarki komunalnej jest powszechna i właściwie każdy spodziewa się, że poziom oraz jakość usług publicznych świadczonych przez poszczególne j.s.t. na terenie całego kraju będą do siebie zbliżone. Mieszkańcy oczekują przede wszystkim sprawnych, niezawodnych i tanich przewozów pasażerskich na całym okolicznym obszarze, włączając w to zarówno miasta, wsie, jak i całe regiony. Obywatelom wielu rozwiniętych krajów trudno sobie wyobrazić, że w miejscach, gdzie stale przebywają, nagle nie będą mieć dostępu do bieżącej wody, nie będą odbierane nieczystości, przestanie dbać się o stan trawników, chodników i ulic, a szpitale nie będą przyjmować pacjentów. Wymienione zadania publiczne składają się na realizowaną przez j.s.t. gospodarkę komunalną. Wykonywana co do zasady w sposób ciągły, niezawodny i bez nieuzasadnionych przerw spowodowanych awariami lub nadzwyczajnymi zdarzeniami sprawia, że możemy cieszyć się wysoką jakością życia.

Założenia funkcjonowania gospodarki komunalnej muszą godzić ze sobą dwie podstawowe sprzeczności: taniość i zapewnienie dostępu do usług publicznych, przy jednoczesnym utrzymaniu ich wysokiego poziomu. Pogodzenie tych dwóch oczekiwań jest niezwykle trudne, niezależnie od tego, czy j.s.t. będzie prowadzić gospodarkę komunalną poprzez własne samorządowe jednostki organizacyjne, czy też przez podmioty zewnętrzne. W przypadku tych drugich będą one zaangażowane w prowadzenie działalności komunalnej do czasu, gdy będzie możliwe osiąganie z tego zysków, a dokonywanie inwestycji może być w ich mniemaniu niecelowe lub – z punktu widzenia rynku – nieopłacalne. Gospodarka komunalna prowadzona przez jednostki organizacyjne j.s.t. jest natomiast narażona na występowanie trudności z przekazaniem części dochodów budżetu gminy na inwestycje w podmiotach zależnych. Konieczność poniesienia innych wydatków lub brak zdolności samorządowych jednostek organizacyjnych do uzyskania zewnętrznego finansowania może być skuteczną przeszkodą w podniesieniu jakości usług czy poszerzeniu ich zakresu.

W monografii podjęto badania nad wyjaśnieniem istoty gospodarki komunalnej i ściśle związanego z nią zagadnienia użyteczności publicznej. Pojęcia te są złożone i wymagały od autorów analizy licznych aktów prawnych, orzeczeń sądów oraz literatury przedmiotu. W monografii przeprowadzone zostały również badania form organizacyjno-prawnych, jakimi mogą posłużyć się j.s.t. w gospodarce komunalnej. Samodzielne prowadzenie gospodarki komunalnej przez j.s.t. nie zawsze jest celowe, dlatego osobny zakres badań dotyczył możliwości powierzenia jej przez j.s.t. podmiotom zewnętrznym poprzez zawarcie umowy.

Publikacja omawia problematykę prowadzenia gospodarki komunalnej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę, publicznego transportu zbiorowego, zaopatrzenia w media (elektryczność, ogrzewanie, gaz), utrzymania czystości i porządku oraz świadczenia usług ochrony zdrowia, sportu i rekreacji. Istotną kwestią w tym względzie jest obrót prawami właścicielskimi w spółkach komunalnych, a co za tym idzie, zbadanie wpływu j.s.t. na skład podmiotów, z którymi utworzyły spółkę realizującą zadania gospodarki komunalnej lub do której przystąpiły. Ma to decydujące znaczenie dla funkcjonowania spółek j.s.t. z udziałem innych podmiotów, gdy występuje potrzeba wsparcia finansowego takiej spółki, a nie każdy ze wspólników ma taką możliwość lub wolę.

Przyjęty do realizacji zakres badań wymagał wykorzystania formalno-dogmatycznej metody badawczej oraz w pewnym stopniu metody historyczno-dogmatycznej. W monografii uwzględniono stan prawny na 21.11.2019 r.

Michał Biliński, Wojciech Gonet, Hanna Wolska