Lebowa Dorota, Maciejko Wojciech, Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych
Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych
Wprowadzenie
Problematyka działalności gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych nie doczekała się dotychczas monograficznego opracowania prawniczego, mimo znacznego już czasu, jaki upłynął od powołania tego organu. Poruszana w literaturze problematyka organów samorządu gminnego zawęża się zwykle do statusu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz rady gminy. GKRPA błędnie utożsamiana jest natomiast, zwłaszcza w orzecznictwie sądowym, z jedną z komisji działających wewnątrz struktury rady gminy. Tymczasem stanowi ona samodzielny, społeczny lub społeczno-zawodowy kolegialny organ samorządu gminnego, wyspecjalizowany w sprawach przeciwdziałania zjawisku alkoholizmu w gminie.
Celem opracowania jest prezentacja i próba usystematyzowania rozproszonych regulacji prawnych dotyczących działalności komisji. W pracy dokonano interpretacji przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, a także przepisów aktów wykonawczych - rozporządzeń oraz zarządzeń organów centralnych, normujących działalność GKRPA. Nie pominięto też zagadnień problematyki regulacji wewnętrznego kierownictwa wydawanych przez PARPA.
Autorzy skoncentrowali się na ustroju GKRPA (jej genezie, zakresie działania, składzie i sposobie wyłaniania), na organizacji jej działania (regulaminie, organach wewnętrznych i aparacie wykonawczym), statusie prawnym członka komisji (aktach powołania i odwołania, wynagrodzeniu za pracę i uprawnieniach policyjno-kontrolnych) oraz poszczególnych kompetencjach komisji, obejmujących w szczególności: funkcje orzecznicze w postępowaniu administracyjnym w sprawach indywidualnych, funkcje prawodawcze, funkcje socjalno-pomocowe oraz kontrolne.
Opracowanie jest adresowane do członków GKRPA, pracowników samorządowych zatrudnionych w biurach komisji i urzędach gmin (miast) obsługujących komisje, funkcjonariuszy Policji i straży gminnych (miejskich) interweniujących w sprawach przemocy w rodzinach alkoholowych oraz izb wytrzeźwień. Książka może być także przydatna osobom zainteresowanym pomocą i ochroną publiczną - dotkniętych nadużywaniem alkoholu, naruszeniami regulacji antyalkoholowych albo cierpiących z powodu przemocy w rodzinie alkoholowej.
W opracowaniu uwzględniono zmiany, jakie w zakresie działania GKRPA będzie wprowadzać projektowana ustawa o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz niektórych innych ustaw (aktualne na etapie projektu Ministerstwa Zdrowia).
Autorzy
WPROWADZENIE
W obecnym stanie prawnym ustawodawca nie wskazuje precyzyjnie zakresu szkoleń, jakie powinien ukończyć członek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, wprowadzając jednocześnie w art. 41 ust. 4 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi obowiązek posiadania odpowiednich kompetencji. W związku z tym Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych opracowała ramowy program podstawowego szkolenia dla gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Przy opracowaniu kierowano się przede wszystkim zasadą spójności programu z zadaniami wskazanymi w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Przedstawiony program ma charakter rekomendacji i w opinii Agencji jego realizacja powinna zapewnić niezbędne, podstawowe przygotowanie każdego członka gminnej komisji do wykonywania zadań przewidzianych w ustawie. Program stanowi wskazówkę co do wymagań dotyczących przeszkolenia osób wchodzących w skład gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wskazanych w ustawie i nie stanowi obowiązującego prawa, a jedynie rekomendacje. W opinii PARPA członkowie komisji, niezależnie od tego, jakie posiadają wykształcenie kierunkowe i ukończone specjalizacje, powinni legitymować się tym samym poziomem interdyscyplinarnego przygotowania, biorąc pod uwagę kolegialny sposób podejmowania decyzji przez gminną komisję i wspólne prace nad kształtem gminnego programu.
Gminna komisja jest powoływana na podstawie art. 41 ust. 3 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta. W skład gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 41 ust. 4 ww. ustawy), a zasady wynagradzania członków gminnych komisji określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 41 ust. 5 ww. ustawy). Do ustawowych zadań gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych należy:
inicjowanie działań w zakresie realizacji zadań własnych gminy związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych (wymienionych powyżej) - (art. 41 ust. 3 ww. ustawy);
podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego (art. 41 ust. 3 ww. ustawy);
opiniowanie wydawania zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych - zgodność lokalizacji punktu sprzedaży z uchwałami rady gminy, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 2 ustawy (limit i lokalizacja punktów, w których sprzedawane i podawane są napoje alkoholowe);
kontrola przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych (na podstawie upoważnienia wystawionego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) - (art. 18 ust. 8 ww. ustawy).
Rekomenduje się, aby w skład komisji wchodziły osoby o różnych uzupełniających się kompetencjach oraz przedstawiciele służb z terenu gminy, którzy mogą bezpośrednio włączać się w realizację gminnego programu (m.in. policjanci, pracownicy socjalni, przedstawiciele stowarzyszeń abstynenckich, szkół, służby zdrowia, a także personel poradni odwykowych). Dobrym rozwiązaniem jest podział komisji na zespoły problemowe, np. zespół ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie czy zespół ds. motywowania do leczenia. Pozwoli to na uczestnictwo poszczególnych członków komisji w działaniach zgodnych z ich kompetencjami w danej dziedzinie, a tym samym na większą profesjonalizację pracy i zasięg działania.
Gminna komisja powinna ściśle współpracować z szerszym gronem ekspertów, wywodzących się ze środowiska lokalnego, którzy mogą wspierać kształtowanie lokalnej polityki wobec problemów alkoholowych. Grupa ta będzie pełniła funkcje doradczo-konsultacyjne, a tym samym zapewni wsparcie dla gminnego programu. Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych nie jest komisją rady gminy w rozumieniu art. 21 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym.
Prezentowany program został skonsultowany m.in. przez Zespół Ekspertów ds. Lokalnych i Regionalnych Programów, Pełnomocników Zarządów Wojewódzkich ds. rozwiązywania problemów alkoholowych oraz ekspertów współpracujących z Agencją w poszczególnych obszarach dotyczących problemów alkoholowych. Program jest podzielony na poszczególne moduły tematyczne tak, aby jego realizacja była możliwa w poszczególnych blokach, zaś do każdego wykładu i warsztatu opracowane zostały wskazówki merytoryczne spójne z rekomendacjami PARPA i dotychczasowymi programami szkoleniowymi realizowanymi przez Agencję.
Blok dotyczący uzależnienia, picia problemowego, współuzależnienia i motywowania do leczenia
PROPONOWANE LEKTURY I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
Alkohol i Twoje zdrowie (2008), Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Dąbrowska K., Zwierzchowski D. (2006), Przewodnik do procedury zobowiązania do leczenia odwykowego. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Fudała J. (2008), Jak pomagać osobom pijącym ryzykownie szkodliwie. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Fudała J. (2007), Rozpoznawanie problemów alkoholowych i krótka interwencja. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Fudała J. (2006), Rozpoznawanie problemów alkoholowych pacjentów. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Mikuła J. (2006), Gdy picie staje się problemem. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Mikuła J. (2006), Konsekwencje związku z osobą uzależnioną od alkoholu. Współuzależnienie. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Mikuła J. (2006), Rodzina z problemem alkoholowym. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
System polskiego lecznictwa odwykowego. Seria Biuletyn parpa.pl (2007). Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Blok dotyczący zjawiska przemocy domowej
PROPONOWANE LEKTURY I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
Badura-Madej W., Dobrzyńska-Mesterhazy A. (2000), Przemoc w rodzinie i interwencja kryzysowa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Brown K., Herbert M. (1999), Zapobieganie przemocy w rodzinie. PARPA, Warszawa.
Herman J. (2002), Uraz psychiczny i powrót do równowagi. WSiP, Warszawa.
Herzberger S.D. (2002), Przemoc domowa. Perspektywa psychologii społecznej. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
James R., Gililand B. (2008), Strategie interwencji kryzysowej. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Uchwała Rady Ministrów Nr 162/2006 z dnia 25 września 2006 roku.
Michalska K., Jaszczak-Kuźmińska D. (2007), Przemoc w rodzinie. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Polanowski J. (2008), Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Prawo i praktyka. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Pospiszyl J. (2002), Uraz psychiczny i powrót do równowagi. GWP, Gdańsk.
Sasal H.D. (2005), Niebieskie Karty. Przewodnik do procedury interwencji wobec przemocy w rodzinie. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa (książka ta nie uwzględnia zmian wynikających z zarządzenia KGP z 18 lutego 2008 r.).
Ulotka „Niebieskie Karty”, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Wzory pism procesowych.
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 180, poz. 1493.
Blok dotyczący pomocy psychologicznej dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym
PROPONOWANE LEKTURY I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
Dąbrowska J. (2005), Zrozumieć dziecko. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Dzieci alkoholików. Indywidualne plany pomocy (2006). Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Herbert M. (2007), Kiedy dziecko i jego rodzina potrzebują pomocy. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Hryniewicz D. (2007), Specyfika pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom z FAS. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Klecka M. (2006), Ciąża i alkohol. W trosce o Twoje dziecko. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Klecka M. (2007), Fascynujące dzieci. Wydawnictwo św. Stanisława Archidiecezji Krakowskiej, Kraków.
Robinson B.E., Lyn Rhoden J. (2000), Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Blok dotyczący oddziaływań profilaktycznych realizowanych w środowisku szkolnym, rodzinnym i środowiskowym
PROPONOWANE LEKTURY I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
Arendarska A. (2001), Scenariusz spotkania z rodzicami czyli wywiadówka profilaktyczna. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Karasowska A. (2004), Profilaktyka na co dzień. Alkohol w życiu nastolatków. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Karasowska A. (2006), Profilaktyka na co dzień. Jak wychowywać i uczyć dzieci z zaburzeniami zachowania. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
McWhirter J.J. (2008), Zagrożona młodzież, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Wenzel E.R. (2006), Gdy sprzedajesz alkohol. Poradnik dla sprzedawców. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Wieczorek-Stachowicz M. (2007), Nastolatki i alkohol. Strategie profilaktyczne w szkole. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Wojcieszek K. (2005), Program profilaktyczny „Szlaban”. Interwencja wobec sprzedaży alkoholu nieletnim. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Ulotka dla młodzieży „Alkohol niszczy młodość”, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Ulotka dla sprzedawców, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Blok dotyczący zagadnień prawnych związanych z realizacją zadań wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
PROPONOWANE LEKTURY I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
Alkohol i kierowca (2005). Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Anderson P., Baumberg B. (2007), Alkohol w Europie. Raport z perspektywy zdrowia publicznego. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Kapler L. (2008), Poradnik lidera działań trzeźwościowych. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2006-2010 (2007). Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Rekomendacje do finansowania i realizowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na rok 2008 (2007). Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Wenzel E.R. (2006), Gdy sprzedajesz alkohol. Poradnik dla sprzedawców. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Ulotka dla kierowców, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa.
Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Tekst pierwotny: Dz. U. 1982 r. Nr 35 poz. 230; tekst jednolity: Dz. U. 2007 r. Nr 70 poz. 473.
Wyciąg z kodeksu postępowania administracyjnego.
CZAS TRWANIA SZKOLENIA - 44 godziny dydaktyczne (w tym 13 godzin warsztatów)
Wskazówki dotyczące zawartości merytorycznej poszczególnych zajęć szkolenia
Blok dotyczący uzależnienia, współuzależnienia i motywowania do leczenia
Warsztat wprowadzający
Cele: wzajemne zapoznanie uczestników oraz poznanie podstawowych zasad komunikacji
stworzenie klimatu bezpieczeństwa, ćwiczenie umiejętności potrzebnych do aktywnego słuchania;
uzyskanie przez prowadzących wstępnej orientacji co do poziomu kompetencji uczestników.
Propozycje przebiegu zajęć:
uczestnicy przedstawiają się krótko (jakie mają zawody, skąd przyjechali, jakie mają doświadczenia w rozwiązywaniu problemów alkoholowych, oczekiwania, dotychczasowe szkolenia);
uczestnicy dobierają się w pary i wykonują ćwiczenie polegające na tym, że jedna osoba słucha, a druga mówi przez pięć minut na temat np.: „w mojej pracy najważniejsze dla mnie jest...”, potem następuje zamiana ról;
sesja zwrotów - co w zachowaniu mojego partnera pomagało mi, co przeszkadzało słuchać;
burza mózgów na temat: co pomaga słuchać, co przeszkadza - prowadzący porządkuje informacje i omawia poszczególne techniki i zasady aktywnego słuchania (parafraza, zadawanie pytań, odzwierciedlanie uczuć itp.)
albo
uczestnicy przedstawiają się krótko (jakie mają zawody, skąd przyjechali, jakie mają doświadczenia w rozwiązywaniu problemów alkoholowych, oczekiwania, dotychczasowe szkolenia);
dyskusja moderowana przez prowadzącego, np. co Państwa skłoniło do zaangażowania się w prace gminnej komisji?
zabawa typu quiz na temat podstawowych problemów dotyczących alkoholu, mitów alkoholowych, uzależnienia.
Ryzykowne i szkodliwe picie alkoholu, uzależnienie od alkoholu. Rozpoznanie i metody pomagania osobom pijącym ryzykownie i szkodliwie
Zawartość merytoryczna:
fizjologiczne oddziaływanie alkoholu na organizm, nadużywanie, picie ryzykowne, szkodliwe i uzależnienie (m.in. zdobycie umiejętności liczenia ilości porcji standardowych w poszczególnych napojach alkoholowych);
kryteria ryzykownego i szkodliwego spożywania alkoholu oraz szkody zdrowotne;
objawy zespołu uzależnienia od alkoholu;
nawroty w uzależnieniu;
psychologiczne mechanizmy uzależnienia;
rodzaje strategii interwencji w przypadku picia ryzykownego, szkodliwego i uzależnienia od alkoholu.
Podczas wykładu należy zwrócić uwagę, iż problemem o szerszym zasięgu jest używanie alkoholu na poziomie ryzykownym i szkodliwym, a nie samo uzależnienie.
Metody leczenia osób uzależnionych oraz system leczenia odwykowego w Polsce
Zawartość merytoryczna:
omówienie sposobów leczenia, metod stosowanych w terapii oraz etapów pracy terapeutycznej;
prawno-organizacyjne zagadnienia lecznictwa odwykowego (m.in. rodzaje zakładów lecznictwa odwykowego i kształcenie terapeutów).
Rodzina z problemem alkoholowym oraz współuzależnienie jako sposób przystosowania do życia z osobą uzależnioną oraz możliwości pomocy psychologicznej
Zawartość merytoryczna:
wpływ uzależnienia na funkcjonowanie rodziny (m.in. omówienie mechanizmów obronnych);
fazy przystosowania do życia w rodzinie alkoholowej;
cechy i konsekwencje zdrowotne współuzależnienia;
cechy DDA;
możliwości pomocy psychologicznej członkom rodziny z problemem alkoholowym (m.in. rola ruchu samopomocowego).
Procedura zobowiązania do leczenia odwykowego - zagadnienia prawno-organizacyjne
Zawartość merytoryczna:
uprawnienia i obowiązki gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
przygotowywanie opinii przez biegłego;
umiejętność sporządzania pism procesowych.
Pierwszy kontakt z osobą uzależnioną - motywowanie do podjęcia leczenia oraz z osobą współuzależnioną
ćwiczenie podstawowych umiejętności budowania kontaktu pomocowego;
przekazanie wiedzy na temat specyficznych cech kontaktu z osobą uzależnioną, zwłaszcza w kontekście motywowania do podjęcia leczenia;
omówienie typowych przyczyn, które utrudniają uzależnionym podjęcie decyzji o rozpoczęciu leczenia;
ćwiczenie umiejętności motywowania do zmiany osób pijących problemowo i ich rodzin.
Blok dotyczący zjawiska przemocy domowej
Zjawisko przemocy domowej oraz sytuacja psychologiczna ofiar, zachowania sprawców i możliwości pomocy
Zawartość merytoryczna:
definicja przemocy, rodzaje przemocy, skala zjawiska, cykle przemocy i diagnoza;
mechanizmy psychologiczne zatrzymujące ofiarę w związku opartym na przemocy;
konsekwencje doświadczania przemocy - portret psychologiczny ofiary przemocy (m.in. omówienie procesu wiktimizacji);
strategie postępowania sprawców zmierzające do usprawiedliwiania swojego zachowania;
możliwości pomocy dla ofiar przemocy oraz dla sprawców (należy wprowadzić rozróżnienie między prowadzeniem interwencji a udzielaniem pomocy psychologicznej, a także podkreślić, że wobec sprawców należy podejmować nie tylko działania karne, ale także edukacyjno-korekcyjne).
Pierwszy kontakt z dorosłą ofiarą przemocy w rodzinie oraz ze sprawcą
Podczas warsztatu należy omówić podstawowe zasady kontaktu z osobą doznającą przemocy oraz sposób diagnozy przemocy przez członków gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Należy także podkreślić konieczność dokonania diagnozy potencjalnego zagrożenia życia i możliwości podjęcia interwencji.
W ramach kontaktu ze sprawcą należy rozróżnić interwencję, którą przeprowadzają członkowie gminnej komisji, od działań pomocy psychologicznej, której nie udziela gminna komisja. Warsztat może być przeprowadzony oddzielnie jako warsztat pracy ze sprawcą i oddzielnie warsztat pracy z ofiarą.
Lokalny system przeciwdziałania przemocy w rodzinie - kompetencje i współpraca służb w ramach procedury interwencji służb w sytuacjach przemocy domowej„Niebieskie Karty”
Zawartość merytoryczna:
uprawnienia, kompetencje, zadania poszczególnych służb;
dlaczego tak ważne jest, aby pomoc była udzielana interdyscyplinarnie;
czynniki wpływające na podniesienie skuteczności pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie;
tworzenie lokalnych zespołów ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
procedura interwencji wobec przemocy w rodzinie „Niebieskie Karty” w policji, pomocy społecznej (założenia i praktyka);
procedura „Niebieskie Karty” a budowanie lokalnego systemu pomocy.
Prawne aspekty przeciwdziałania przemocy domowej
Zawartość merytoryczna:
omówienie przepisów karnych oraz rodzajów przestępstw, do których najczęściej dochodzi w rodzinie (należy zwrócić uwagę, że przestępstwo znęcania się nad rodziną jest ścigane z urzędu, a nie na wniosek);
podstawowe zagadnienia prawa rodzinnego i opiekuńczego w kontekście działań gminnej komisji oraz podejmowania interwencji i organizowania pomocy dla dzieci z rodzin, w których dochodzi do przemocy i zaniedbań;
ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej - najważniejsze regulacje prawne;
umiejętność przygotowania wybranych pism procesowych (m.in. zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, wniosek o wgląd w sytuację dziecka).
Blok dotyczący pomocy psychologicznej dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym
Sytuacja psychologiczna dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym
Zawartość merytoryczna:
wpływ dysfunkcji rodziny na rozwój i funkcjonowanie dziecka, omówienie ról, jakie przyjmują dzieci w rodzinie alkoholowej oraz strategii przystosowania, jakie przyjmują dzieci wychowujące się w rodzinie alkoholowej;
funkcjonowanie dziecka w środowisku szkolnym i rodzinnym w kontekście zaspokajania potrzeb oraz możliwości rozwoju;
przemoc wobec dzieci i jej konsekwencje dla zdrowia psychosomatycznego.
Strategie pomocy dzieciom wychowującym się w rodzinie z problemem alkoholowym oraz organizacja pracy placówek pomocowych dla dzieci
Zawartość merytoryczna:
cechy skutecznej pomocy dzieciom: indywidualizacja oddziaływań korekcyjnych, diagnoza potrzeb i problemów, celowość i planowanie, długofalowość, praca z rodziną itp.
omówienie metod pracy z dzieckiem: socjoterapia, wsparcie indywidualne i inne;
standardy pracy placówek pomocowych (świetlic socjoterapeutycznych i opiekuńczo-wychowawczych) oraz placówek wsparcia dziennego;
kompetencje osób pracujących z dziećmi (pracownicy, wolontariusze);
rola interdyscyplinarnych zespołów pomocy dzieciom;
rola szkoły i działań podejmowanych przez środowisko szkolne wobec dziecka i rodziny z problemem alkoholowym.
Podczas wykładu należy krótko omówić problem picia alkoholu przez kobiety w ciąży i syndrom FAS występujący u dzieci, których matki w okresie ciąży piły alkohol.
Zagrożenia związane ze spożywaniem alkoholu przez kobiety w ciąży (1 godz.)
Zawartość merytoryczna:
działanie alkoholu spożywanego przez kobiety w ciąży na rozwijający się płód;
objawy FAS (Fetal Alcohol Syndrome) i FAE (Fetal Alcohol Efect);
formy pomocy dzieciom z zaburzeniami spowodowanymi prenatalnym działaniem alkoholu;
profilaktyka szkód zdrowotnych powodowanych piciem alkoholu w okresie ciąży, w tym edukacja.
Tworzenie lokalnego systemu wsparcia pomocy dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym, warsztat (3 godz.)
Celem warsztatu jest diagnoza potrzeb i zasobów społeczności lokalnej w zakresie pomocy dzieciom oraz zapoczątkowanie bądź kontynuacja budowania systemu wsparcia.
Zawartość merytoryczna:
Określenie zasobów gminy:
stworzenie katalogu placówek, instytucji, organizacji i osób pomagających dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym;
ocena ich pod względem potrzeb dzieci i jakości udzielanej pomocy, określenie, które placówki są efektywne, czy i w jaki sposób odpowiadają na potrzeby dzieci, które placówki i w jakich obszarach wymagają wsparcia;
ocena jakości współpracy placówek.
Określenie lokalnych potrzeb i działań naprawczych:
stworzenie katalogu potrzeb w zakresie pomocy dzieciom z rodzin alkoholowych;
określenie działań, które należy podjąć dla zwiększenia efektywności działania podmiotów;
określenie rodzajów działań służących wzmocnieniu współpracy pomiędzy podmiotami i placówkami;
opracowanie harmonogramu działań i wybór osób odpowiedzialnych za ich realizację i koordynację.
Blok dotyczący oddziaływań profilaktycznych realizowanych w środowisku szkolnym i rodzinnym
Diagnoza używania substancji psychoaktywnych przez młodych Polaków
Zawartość merytoryczna:
zjawisko picia alkoholu przez młodzież w kontekście m.in. badań ESPAD - pokazanie trendów i dynamiki zmian w obszarze picia alkoholu;
szkody, jakie powoduje alkohol u młodego człowieka.
Skuteczne strategie profilaktyczne. Standardy programów profilaktycznych oraz ewaluacja
Zawartość merytoryczna:
czynniki ryzyka i czynniki chroniące;
standardy programów profilaktycznych - należy podkreślić, że działania profilaktyczne nie dotyczą tylko i wyłącznie uzależnienia od alkoholu, ale różnych problemów wynikających z zachowań ryzykownych (profilaktyka problemowa);
profilaktyka rodzinna i środowiskowa;
praca z grupami ryzyka - programy interwencyjno-korekcyjne;
ewaluacja programów profilaktycznych.
Podczas wykładu należy zwrócić uwagę na to, że krótkotrwałe akcje (konkursy i przedstawienia teatralne) mogą stanowić jedynie uzupełnienie systematycznie realizowanych programów profilaktycznych. Należy omówić również rolę zajęć sportowych i pozalekcyjnych w systemie profilaktyki oraz zwrócić uwagę na to, że zagospodarowanie wolnego czasu dzieci i młodzieży nie może zastąpić profesjonalnych programów profilaktycznych.
Blok dotyczący zagadnień prawnych związanych z realizacją zadań wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
Podstawy prawne polskiego systemu rozwiązywania problemów alkoholowych
Zawartość merytoryczna:
polski model rozwiązywania problemów alkoholowych - działania podejmowane na różnych szczeblach administracji rządowej i samorządowej;
najważniejsze cele Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2006-2010;
źródła finansowania działań podejmowanych z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych;
rodzaje uchwał podejmowanych przez gminy na podstawie Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w zakresie polityki wobec alkoholu.
Budowanie gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych
Zawartość merytoryczna:
Miejsce gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, tryb pracy, zadania.
Sposób przeprowadzania diagnozy lokalnych problemów, potrzeb i zasobów oraz monitorowanie podejmowanych działań.
Należy omówić sposób realizacji poszczególnych zadań gminnego programu m.in.:
Współpraca z lecznictwem odwykowym i miejsce punktów konsultacyjnych w lokalnym systemie pomocy.
Organizowanie pomocy dla dzieci z rodzin alkoholowych, finansowanie świetlic socjoterapeutycznych oraz współpraca ze szkołą.
Działania podejmowane przez gminę w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej (również w kontekście ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
Działania profilaktyczne prowadzone w środowisku szkolnym, rodzinnym i środowiskowym (również wobec dorosłych mieszkańców gminy choćby w kontekście ograniczenia spożycia alkoholu).
Strategie ograniczania dostępności alkoholu dla niepełnoletnich, m.in. działania edukacyjne podejmowane wobec sprzedawców:
działania edukacyjne prowadzone w środowisku lokalnym;
organizowanie lokalnych kampanii edukacyjnych;
edukacja lokalnych decydentów;
edukacja i działania profilaktyczne podejmowane wobec rodziców.
Realizacja zajęć sportowych jako elementu działań profilaktycznych.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi oraz rola stowarzyszeń abstynenckich.
Działania z zakresu bezpieczeństwa na drogach:
skala zjawiska nietrzeźwości na drogach;
działania podejmowane w ramach gminnego programu: edukacja, realizacja programów szkoleniowych w szkołach nauki jazdy, szkolenia dla kierowców zawodowych, programy korekcyjne dla kierowców zatrzymanych za jazdę pod wpływem alkoholu, współpraca z policją.
Rola zespołów interdyscyplinarnych w rozwiązywaniu problemów alkoholowych w społeczności lokalnej.
Działania podejmowane na rzecz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu m.in. poprzez centra integracji społecznej (ustawa o zatrudnieniu socjalnym).
Należy podkreślić związek miedzy dostępnością alkoholu a wpływem na szkody zdrowotne i społeczne w danej populacji. Ograniczanie dostępności alkoholu jest jednym z instrumentów polityki wobec problemów alkoholowych w danej populacji (art. 12 ustawy - uchwała w sprawie limitów punktów sprzedaży, zasady usytuowania, dostosowane do potrzeb ograniczania dostępności alkoholu, określonych w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, art. 14 ust. 6 - możliwość wprowadzenia czasowego lub stałego zakazu sprzedaży, podawania, spożywania oraz wnoszenia napojów alkoholowych). Podczas wykładu należy zwrócić uwagę na konieczność podejmowania działań w ramach polityki lokalnej wobec alkoholu, ograniczających spożycie alkoholu - odwołanie do wykładu dotyczącego picia problemowego i tzw. paradoksu prewencyjnego.
Zasady wydawania i cofania zezwoleń, zasady prowadzenia kontroli punktów sprzedaży w zakresie przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwolenia oraz ustawowe ograniczenia dotyczące sprzedaży i podawania alkoholu
Zawartość merytoryczna:
zasady wydawania i cofania zezwoleń - informacje ogólne;
zasady wydawania i zaskarżania postanowień w trybie k.p.a.;
zakres prowadzonej kontroli przez gminną komisję;
zakres upoważnienia dla gminnej komisji;
ustawowe ograniczenia dotyczące sprzedaży, podawania i wnoszenia alkoholu art. 14-16 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Wymagania dotyczące kwalifikacji osób prowadzących szkolenie
Osoby prowadzące szkolenie powinny legitymować się wyższym wykształceniem oraz ukończeniem podyplomowych studiów specjalistycznych lub specjalistycznych szkoleń w wymiarze nie mniejszym niż 100 godzin dydaktycznych w zakresie profilaktyki uzależnień, przeciwdziałania przemocy w rodzinie albo socjoterapii lub co najmniej trzyletnim doświadczeniem w prowadzeniu szkoleń w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, z wyjątkiem zajęć z zakresu zagadnień prawnych ujętych w poszczególnych blokach tematycznych. Zajęcia te mogą prowadzić jedynie osoby z wyższym wykształceniem prawniczym lub - w przypadku zajęć dotyczących podstaw prawnych oraz zagadnień związanych z funkcjonowaniem rynku alkoholowego - osoby z wykształceniem wyższym administracyjnym.
DODATKOWE INFORMACJE
Gminna komisja jest powoływana na podstawie art. 41 ust. 3 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta. W skład gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 41 ust. 4 ww. ustawy), a zasady wynagradzania członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów alkoholowych (art. 41 ust. 5 ww. ustawy). Do zadań gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych należy:
inicjowanie działań w zakresie realizacji zadań własnych gminy związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych (wymienionych powyżej) (art. 41 ust. 3 ww. ustawy);
podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego (art. 41 ust. 3 ww. ustawy);
opiniowanie wydawania zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych - zgodność lokalizacji punktu sprzedaży z uchwałami rady gminy, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 2 ustawy (limit i lokalizacja punktów, w których sprzedawane i podawane są napoje alkoholowe);
kontrola przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych (na podstawie upoważnienia wystawionego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) (art. 18 ust. 8 ww. ustawy).
Pożądane jest, aby w skład komisji wchodziły osoby o różnych uzupełniających się kompetencjach oraz przedstawiciele służb z terenu gminy, którzy mogą bezpośrednio włączać się w realizację gminnego programu (m.in. policjanci, pracownicy socjalni, przedstawiciele stowarzyszeń abstynenckich, szkół, służby zdrowia, także personel poradni odwykowych). Dobrym rozwiązaniem jest podział komisji na zespoły problemowe, np. zespół ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie czy zespół ds. motywowania do leczenia. Pozwoli to na uczestnictwo poszczególnych członków komisji w działaniach zgodnych z ich kompetencjami w danej dziedzinie.
Gminna komisja powinna ściśle współpracować z gronem ekspertów, którzy mogą pomóc w doskonaleniu metod rozwiązywania problemów związanych z alkoholem. Grupa ta będzie pełniła funkcje doradczo-konsultacyjne, a tym samym zapewni wsparcie dla gminnego programu.
Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych nie jest komisją rady gminy w rozumieniu art. 21 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym.
ROZDZIAŁIUstrój GKRPA
1.Geneza administracyjnoprawnej regulacji antyalkoholowej
Regulacje prawne z zakresu administracyjnego prawa materialnego w sferze przeciwdziałania alkoholizmowi sięgają ustawy z 19 lipca 1877 r., która zawierała przepisy mające na celu położenie tamy opilstwu . Pozostałe unormowania z tego okresu miały wyłącznie charakter prawnokarny i zawarte były m.in. w art. 284, 286 i 317 Kodeksu Karnego Rosyjskiego z 1903 r., które penalizowały działania polegające na dopuszczaniu małoletniego niemającego 14 lat „do picia napojów wyskokowych” oraz sankcjonowały zasady działania „wyszynków” i podawania alkoholi „podczas przetargów publicznych”.
Pierwszą polską regulację administracyjnoprawną w sferze przeciwdziałania alkoholizmowi, która nawiązywała do pewnych zadań „organów władz komunalnych” oraz dawała „władzom administracyjnym II instancji” tytuł do wydawania zakazów sprzedaży napojów alkoholowych, stanowiły przepisy art. 4 i 11 ustawy z 23 kwietnia 1920 r. o ograniczeniach w sprzedaży i spożyciu napojów alkoholowych oraz pkt 1rozporządzenia...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX