Lewandowski Tomasz, Sowiński Robert, Finansowanie systemu gospodarowania odpadami w gminach

Na podstawie przepisów ustawy z 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach od 1.07.2013 r. wprowadzony został system gospodarowania odpadami komunalnymi, zgodnie z którym podmiotami odpowiedzialnymi za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych są gminy. Gminy obligatoryjnie przejęły te obowiązki od właścicieli nieruchomości zamieszkałych . Właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, nie mogą podpisywać indywidualnych umów na odbieranie odpadów komunalnych z przedsiębiorstwem zajmującym się świadczeniem usług wywozu śmieci i nieczystości oraz nie uiszczają bezpośrednio na ich rzecz płatności z tego tytułu.

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 3 ust. 1 i 2 u.c.p.g. utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Gminy stały się odpowiedzialne za zorganizowanie i nadzorowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi obejmującego wszystkich właścicieli nieruchomości. Gmina jest przede wszystkim zobowiązana zorganizować przetarg na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, albo przetarg na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów (art. 6d ust. 1 u.c.p.g.). Ponadto gmina może udzielić zamówienia publicznego w trybie przetargu łącznie na odbieranie odpadów z nieruchomości zamieszkałych oraz niezamieszkałych, jeśli te drugie obejmie systemem. Odpady komunalne może odbierać spółka komunalna, ale tylko wówczas, gdy zostanie wybrana w drodze przetargu. Gmina zawiera umowę z firmą odbierającą odpady komunalne wybraną w drodze przetargu i dokonuje z nią odpowiednich rozliczeń za odbiór i transport odpadów komunalnych do określonej instalacji przetwarzania odpadów .

Celem zmiany zasad odbioru odpadów komunalnych w ramach wdrożenia nowego sytemu było usprawnienie i uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami oraz zapewnienie efektywnego zbierania odpadów, w szczególności zwiększenie udziału odpadów zbieranych selektywnie (segregowanych) i ich właściwego zagospodarowania przez stworzenie preferencji dla selektywnego zbierania odpadów komunalnych, ich unieszkodliwiania i recyklingu.

Opisane powyżej zmiany wiązały się z koniecznością stworzenia nowych zasad finansowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Ustawodawca utworzył przede wszystkim nowe źródło własnego dochodu gminy (lub związku międzygminnego, jeżeli gminy przekażą do niego zadania z zakresu odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych), tj. opłatę za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Zbudowanie nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi wymagało i wiązało się z przekazaniem jednostkom samorządu terytorialnego określonych narzędzi legislacyjnych, pozwalających nakładać na uczestników systemu obowiązek uiszczania określonej wysokości opłaty śmieciowej oraz egzekwowania nowych obowiązków.