Marciniak Andrzej (red.), Etyka zawodowa komornika sądowego

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. z 2015 r., poz. 790 ze zm.) jest podstawowym aktem prawnym określającym status prawny i funkcje komornika sądowego oraz jego prawa i obowiązki. Nadanie komornikowi sądowemu przez wskazaną ustawę statusu funkcjonariusza publicznego ma charakter funkcjonalny i pozostaje w związku z realizacją władztwa publicznego w zakresie powierzonych komornikowi sądowemu zadań w postaci przymusowego wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z art. 16 ust. 1 wymienionej ustawy komornik jest obowiązany postępować zgodnie z przepisami prawa, złożonym ślubowaniem i zasadami etyki zawodowej. Regulacja dotycząca obowiązku przestrzegania przepisów prawa nawiązuje niewątpliwie do art. 7 Konstytucji RP, według którego organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Równie ważny jest obowiązek przestrzegania zasad etyki zawodowej, warunkującej istotnie prawidłowe wypełnianie należących do komornika sądowego zadań.

Etykę zawodową można określić jako konkretyzację ogólnie uznawanych norm moralnych, zawierających wytyczne należytego postępowania w trosce o etos wykonywanego zawodu. W przypadku zawodu komornika to szczególnie trudny związek prawa z moralnością. Komornik jest bowiem zasadniczym organem sądowego postępowania egzekucyjnego, w ramach którego dochodzi do silnej ingerencji organów egzekucyjnych w sferę podstawowych, konstytucyjnie chronionych praw i wolności człowieka i obywatela.

Dostrzegając, że sprawy etyki zawodowej komorników są równie ważne jak znajomość przez nich przepisów prawa, Krajowa Rada Komornicza przyjęła uchwałą z dnia 18 listopada 1998 r. Kodeks etyki zawodowej komornika. Kodeks ten przez ponad trzynaście lat pozostawał niezmieniony. Jednakże na przestrzeni tych lat zawód komornika sądowego uległ wielu zmianom, co wynikało z licznych nowelizacji ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz innych przepisów dotyczących egzekucji sądowej. W tym okresie pojawiła się, a od 2008 r. w pełni rozwinęła, zasada konkurencji między komornikami sądowymi. Zmiany te wywołały w 2012 r. potrzebę uściślenia i rozwinięcia tych standardów etycznych, które pozwalają na zabezpieczenie uczciwości takiej konkurencji (tekst jedn. opublikowany uchwała Krajowej rady Komorniczej z dnia 8 lutego 2012 r.).

Problematyka etyki zawodowej komornika sądowego pozostawała też przedmiotem dość szerokiego zainteresowania badawczego Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego działającego przy Krajowej Radzie Komorniczej. Badania naukowe w tym zakresie, prowadzone i inspirowane przez Ośrodek Naukowo-Szkoleniowy, zostały częściowe zaprezentowane na dwóch konferencjach naukowych. Pierwsza z nich, pod patronatem Ministra Sprawiedliwości, odbyła się 25 września 2015 r. w Warszawie. Obejmując tę konferencję honorowym patronatem, Minister Sprawiedliwości stwierdził, że poruszenie tak istotnej dla wymiaru sprawiedliwości tematyki niewątpliwie zasługuje na uwagę i poparcie, a debata będzie znakomitym punktem wyjścia do dyskusji i prac nad nowymi rozwiązaniami w tym zakresie. Druga konferencja naukowa poświęcona zasadom etyki zawodowej komornika sądowego odbyła się 11 grudnia 2015 r. w Lublinie. Wyniki wspomnianych badań naukowych nad problematyką etyki zawodu komornika, zaprezentowane częściowo na wymienionych konferencjach naukowych, przedstawiamy szerzej w tym monograficznym opracowaniu w celu ich szerszego upowszechnienia.

Marcin Borek (Krajowa Rada Komornicza)

Rafał Fronczek (Krajowa Rada Komorniczej)

prof. dr hab. Andrzej Marciniak (Uniwersytet Łódzki)