Marciniak Andrzej (red.), Elektronizacja sądowego postępowania egzekucyjnego w Polsce

Rozpoczęta w Polsce w 2010 r. elektronizacja sądowego postępowania egzekucyjnego wiąże się z wprowadzeniem do polskiego systemu prawa postępowania cywilnego, ustawą z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw , elektronicznego postępowania upominawczego (art. 505²⁸–505³⁷ k.p.c.). Nowela ta wprowadziła jednocześnie do kodeksu postępowania cywilnego kilka nowych przepisów dotyczących elektronizacji sądowego postępowania egzekucyjnego. Przepisy te zmodyfikowały niektóre czynności organów egzekucyjnych i uczestników postępowania egzekucyjnego przez nadanie im odrębnej elektronicznej formy. Dotyczyło to w zasadzie czynności procesowych związanych z nadaniem klauzuli wykonalności orzeczeniom wydanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym oraz nielicznych czynności procesowych i egzekucyjnych związanych z wprowadzoną możliwością wszczęcia egzekucji na wniosek złożony do komornika sądowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie upominawcze (drogą elektroniczną). Kodeksowa regulacja w tym zakresie została następnie rozwinięta w dwóch rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości: z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie szczegółowych czynności Krajowej Rady Komorniczej oraz szczegółowych czynności komornika związanych z egzekucją prowadzoną na podstawie elektronicznego tytułu wykonawczego oraz z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie czynności sądu związanych z nadawaniem klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu wydanemu w elektronicznym postępowaniu upominawczym .

Nowo wprowadzone przepisy miały przełomowe znaczenie dla elektronizacji sądowego postępowania egzekucyjnego w Polsce, dyktowanej zasadniczo postępującym rozwojem nowoczesnych technologii informatycznych, stanowiących istotny czynnik informatyzacji usług publicznych i rozwoju elektronicznych sposobów komunikacji również w postępowaniach sądowych.

W kolejnych latach na podstawie zebranych ocen i doświadczeń dotyczących funkcjonowania w praktyce sądowej nowych rozwiązań informatycznych dokonano pewnych modyfikacji i uzupełnień obowiązującej w tym zakresie regulacji prawnej .

Następny etap informatyzacji postępowania cywilnego, w tym również sądowego postępowania klauzulowego i egzekucyjnego, zapowiada wniesiony do Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej projekt ustawy – o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Druk sejmowy nr 2678). W zakresie postępowania egzekucyjnego projekt ten zakłada w szczególności zmiany w przepisach dotyczących nadawania klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym istniejącym w postaci elektronicznej oraz wydawania zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego odnoszącego się do orzeczeń sądowych wydanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Przewiduje się także rozszerzenie możliwości składania w postępowaniu egzekucyjnym pism procesowych drogą elektroniczną, która na podstawie szczególnych przepisów (np. dotyczących licytacji elektronicznej i zajęcia rachunku bankowego) będzie mieć charakter wyłączny. Rozszerzeniu ma ulec także możliwość dokonywania doręczeń elektronicznych w postępowaniu egzekucyjnym. Projektowane przepisy przewidują ponadto wprowadzenie elektronicznej licytacji ruchomości oraz elektronicznego zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego. Wszystko to ma się przyczynić do wymiernych oszczędności ogólnospołecznych w zakresie przymusowego dochodzenia należności, poprawy szybkości i efektywności egzekucji sądowej oraz zwiększenia dostępności do sądów i organów egzekucyjnych.

Projektowane zmiany spotkały się z dużym zainteresowaniem zarówno w nauce prawa, jak i w praktyce sądowej. Dotyczy to zwłaszcza sędziów orzekających w sprawach egzekucyjnych oraz komorników sądowych. Zasadnicze założenia i konstrukcje oraz szczegółowe rozwiązania normatywne przyjęte w projekcie ustawy są przedmiotem licznych wypowiedzi i analiz prawniczych, niejednokrotnie zróżnicowanych. Z tych wszystkich względów Ośrodek Naukowo-Szkoleniowy działający przy Krajowej Radzie Komorniczej uznał za konieczne zorganizowanie ogólnopolskiej konferencji naukowej poświęconej zapowiadanemu etapowi dalszej informatyzacji sądowego postępowania egzekucyjnego. Konferencja ta odbyła się 24 października 2014 r. w Warszawie pod patronatem Ministra Sprawiedliwości. Zasadniczym celem tej konferencji była analiza założeń ogólnych i ogólnosystemowych uwarunkowań informatyzacji sądowego postępowania egzekucyjnego, a także ocena i analiza nowych, projektowanych przepisów prawnych dotyczących tej informatyzacji. W konferencji, oprócz przedstawicieli nauki, uczestniczyli licznie sędziowie sądów powszechnych oraz komornicy sądowi. Odpowiadając na zgłoszone postulaty szerszego upowszechnienia materiałów konferencji, przedstawiamy w tym monograficznym opracowaniu nie tylko jej materiały w postaci referatów, ale także artykuły naukowe nadesłane w związku z konferencją.

M. Borek, A. Marciniak

The electronization of judicial enforcement proceedings, which started in Poland in 2010, is related to the introduction of the electronic procedure by writ of payment into the Polish legal system of civil procedure with the Act of 9 January 2009 amending the Act on the Code of Civil Procedure and some other acts (art. 505²⁸-505³⁷of the Code of Civil Procedure). Moreover, the same amendment introduced into the Code of Civil Procedure several new regulations concerning the electronization of judicial enforcement proceedings. Such regulations modified certain actions taken by enforcement authorities and parties of enforcement proceedings by attributing a separate electronic form thereto. That change concerned in fact the procedural actions related to issuing a writ of execution to rulings given in an electronic procedure by writ of payment. In addition, it dealt withsome procedural and enforcement actions related to the introduced option to initiate enforcement upon a motion submitted by a court enforcement officer via the data transmission system that serves the electronic procedure by writ of payment (by e-mail). The code provisions in this regard were developed in two Regulations by the Minister of Justice, of 23 December 2009 on the special actions of the National Chamber of Court Enforcement Officers and the detailed actions of a court enforcement officer related to execution conducted under an electronic writ of execution and of 28 December 2009 concerning the actions of a court related to the issue of an enforcement clause to a court ruling issued in an electronic procedure by writ of payment .

The newly introduced regulations constituted a breakthrough for the electronization of judicial enforcement proceedings in Poland, resulting primarily from the quick development of modern information technology (IT), which are an important factor in computerising public services and developing the electronic means of communication also in civil procedure.

In consecutive years, based on the collected assessments and experience in the operation of the new ITsolutions in the court practice, certain modifications and supplementations were made in the applicable legal regulation .

The next stage of the electronization of the civil procedure, including the proceedings on writ of execution and enforcement proceedings, is preceded by the bill put forward to the Seym of the Republic of Poland on the amendment to the Act on the Civil Code, the Act on the Code of Civil Procedure and certain other acts (Seym print No. 2678). As regards enforcement proceedings, the bill provides especially for some amendments to the regulations that concern the issue of a writ of execution for an enforcement order that exists in an electronic form and the issue of a European enforcement order certificate to court rulings given in the electronic procedure by writ of payment. Other provisions include new possibilities of submitting petitions or statements by e-mail in enfercement proceedings; under other regulations (e.g. concerning e-auctions and the seizure of a bank account), such communication will be exclusive. Moreover, the possibility of the electronic service will be extended in enforcement proceedings. In addition, the drafted regulations provide for the introduction of the e-auction of chattel and the e-seizure of liabilities on a bank account. The new regulations are to contribute to tangible social savings in the enforced seeking of receivables, higher speed and efficiency in execution, and the better accessibility of courts and enforcement authorities.

The drafted amendments have generated considerable interest, both in the science of law and the court practice, in particular from judges who adjudicate in enforcement cases and among court enforcement officers. The basic premises and structures as well as the detailed normative solutions adopted in the bill have become the subject of numerous comments and legal analyses, often presenting opposing views. For all the above reasons, the ScientificTeaching Centre operating at the National Chamber of Court Enforcement Officers found it necessary to organise a scientific conference dedicated to the envisaged next stage of the further electronization of judicial enforcement proceedings. The conference was held on 24 October 2014 in Warsaw under the patronage of the Minister of Justice. The aim of the conference was to analyse the general premises and systemic conditionings of the electronization of judicial enforcement proceedings as well as to assess and analyse the new drafted rules of law concerning the computerization. The conference was attended, in addition to academics, by numerous judges of common courts and court enforcement officers. In response to requests for providing general access to the conference materials, please find in this monographic study the papers presented at the event as well as scientific articles sent to the conference.

M. Borek, A. Marciniak