Grześkiewicz Władysław, Egzekucja z nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Z dniem 30.11.2001 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 17.06.1966 r. Ustawa o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 6.09.2001 r. (Dz.U. poz. 1368) wprowadziła w egzekucji administracyjnej nowy środek egzekucyjny – egzekucję z nieruchomości. Wprowadzone dość radykalne zmiany miały na celu, zgodnie z zamierzeniami ustawodawcy, poprawę skuteczności egzekucji należności publicznoprawnych, a także dostosowanie obowiązujących przepisów do Konstytucji RP i prawa Unii Europejskiej.

Egzekucja z nieruchomości należności publicznych była stosowana w okresie międzywojennym. Zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości o warunkach i sposobie zastosowania przez władze sądowe przepisów postępowania cywilnego do egzekucji administracyjnych z 13.08.1930 r. (Dz.U. R.P. Nr 59, poz. 481 ze zm.), wydanego na podstawie art. 12 rozporządzenia Prezydenta RP o postępowaniu przymusowym w administracji z 22.03.1928 r. (Dz.U. R.P. Nr 36, poz. 342 ze zm.), egzekucja sądowa była stosowana do majątku nieruchomego lub praw zabezpieczonych na nieruchomościach. Rozporządzenie Prezydenta RP z 22.03.1928 r. uregulowało sposób wprowadzenia w życie za pomocą odpowiednich środków przymusu obowiązujących przepisów prawnych oraz orzeczeń, zarządzeń, nakazów i zakazów władz administracyjnych.

Z kolei przepis § 2 rozporządzenia Rady Ministrów o postępowaniu egzekucyjnym władz skarbowych z 25.06.1932 r. (Dz.U. R.P. Nr 62, poz. 580 ze zm.), wydanego na podstawie art. 3 i 4 ustawy o przejęciu egzekucji administracyjnej przez władze skarbowe oraz postępowaniu egzekucyjnym władz skarbowych z 10.03.1932 r. (Dz.U. R.P. Nr 32, poz. 328), określił prowadzenie egzekucji w stosunku do nieruchomości w drodze sądowej.

W okresie powojennym art. 144–174 dekretu z 28.01.1947 r. o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych (Dz.U. R.P. Nr 21, poz. 84 ze zm.) regulowały jedynie egzekucję z pożytków i dochodów z nieruchomości przez zarząd przymusowy. Do czasu zmiany z 2001 r. ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 17.06.1966 r. w art. 70 przewidywała egzekucję sądową z nieruchomości, „jeżeli przepisy Kodeksu postępowania cywilnego na to pozwalają”. Egzekucja z nieruchomości była domeną egzekucji sądowej prowadzonej w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Zmiana w zakresie sposobu prowadzenia egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z nieruchomości wprowadzona ustawą z 6.09.2001 r. odeszła od rozwiązań stosowanych w poprzednim okresie. Ustawodawca w dość szerokim zakresie dostosował przepisy prawa cywilnego do potrzeb egzekucji z nieruchomości w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Spośród środków egzekucyjnych egzekucja z nieruchomości jest najbardziej złożonym i dość pracochłonnym postępowaniem. Z kolei dla zobowiązanego egzekucja z nieruchomości jest najdotkliwszym środkiem egzekucyjnym należności pieniężnych.

Zasadniczym działaniem w tym zakresie było uchwalenie ustawy o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych z 11.10.2013 r. (Dz.U. poz. 1289 ze zm.) oraz od 1.03.2017 r. konsolidacja służb podatkowych i celnych oraz kontroli skarbowej w ramach Krajowej Administracji Skarbowej. Wprowadzone zmiany organizacji służb skarbowych zmierzają do poprawy egzekwowania należności Skarbu Państwa, poprawy skuteczności i efektywności działania organów egzekucyjnych. W preambule ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej podkreśla się doniosłość obowiązku ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w szczególności podatków i należności celnych, troskę o bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej oraz ochronę bezpieczeństwa obszaru celnego Unii Europejskiej.

Zamiarem autora jest przedstawienie problemów związanych ze stosowaniem przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W publikacji zaprezentowano w sposób usystematyzowany instytucję stosowania administracyjnego postępowania egzekucyjnego – środka egzekucyjnego – egzekucji z nieruchomości. Autor w publikacji uwzględnił istotne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych. Uwzględniono wiele najbardziej doniosłych orzeczeń kształtujących i porządkujących praktykę stosowania przepisów administracyjnego postępowania egzekucyjnego z nieruchomości, w których niekiedy zawarte są skrajnie odmienne poglądy.

Odwołanie się w publikacji do orzecznictwa z prawa cywilnego może zostać wykorzystane w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym z nieruchomości.

Ponadto książka została wzbogacona o stosowane w obiegu organów egzekucyjnych formularze, które można wykorzystać jako wzory pism lub orzeczeń w postępowaniu egzekucyjnym w administracji z nieruchomości.

Publikacja jest adresowana do pracowników izb i urzędów skarbowych oraz innych organów administracji publicznej, a także osób zajmujących się problematyką dochodzenia należności publicznoprawnych, radców prawnych i doradców podatkowych.

W opracowaniu uwzględniono stan prawny na 28.02.2017 r.

Warszawa, luty 2017 r.

Władysław Grześkiewicz