Gluza Paulina, Kołakowska-Halbersztadt Zofia, Tański Maciej, Dziecko w rozstaniu rodziców

Łatwo o zgodność w sprawach, które nas nie przejmują

Johann Joachim Spalding

- niemiecki filozof (1714-1804)

Kryzys rodziny, zwłaszcza ten, w który konieczna staje się ingerencja aparatu państwa, wywołuje często skrajne emocje u osób bezpośrednio nim dotkniętych. Dlatego uregulowanie stosunków społecznych, jakimi są relacje rodzinne - z natury swej ściśle związane z osobistą sferą funkcjonowania człowieka - jest jednym z trudniejszych wyzwań stojących przed ustawodawcą, sądem czy podmiotem wykonawczym.

Potrzeba ochrony poszczególnych członków rodziny - w tym przede wszystkim bezbronnego dziecka - przed negatywnymi skutkami jej rozpadu, wymaga finezji w tworzeniu oraz stosowaniu prawa. Nieocenione znaczenie ma również podejmowanie wysiłków na rzecz podnoszenia świadomości społecznej w zakresie dostępnych metod łagodzenia konfliktu, zakresu praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny, a przede wszystkim potrzeb dziecka, takich jak bezpieczeństwo i stabilizacja, których realizacja może zagwarantować jego prawidłowy rozwój.

Niniejsza publikacja ma na celu przybliżenie - poza instytucjami prawnymi oraz narzędziami proceduralnymi - praktycznych mechanizmów pomocnych w prewencji konfliktu, skutecznym zahamowaniu jego rozwoju, jak też w zapobieganiu jego najbardziej drastycznym skutkom.

W związku z tym, że od rodzaju konfliktu, jego skali oraz postaw stron zależeć będzie metoda jego rozwiązywania, osią niniejszej publikacji jest wypadkowa wymienionych czynników poparta spostrzeżeniami współautorów - praktyków w dziedzinie stosowania prawa, mediacji w prawie rodzinnym, współpracowników organizacji pozarządowych zajmujących się statutowo sprawami dziecka. Publikacja wskazuje możliwe działania podmiotów zarządzających konfliktem w rodzinie, począwszy od samych stron konfliktu, poprzez mediatorów, organizacje pozarządowe, a skończywszy na stosownych organach państwa w największym stopniu ingerujących w stosunki rodzinne w sytuacjach, w których dobra wola i dialog ustępują miejsca agresji, reakcjom odwetowym czy samosądom, co wyrażać się może np. w uprowadzeniu dziecka przez jednego z rodziców, o czym traktuje ostatni rozdział.

Nieprzypadkowo zatem przyjęta w niniejszej książce kolejność omawianych zagadnień opiera się na pewnej ich sekwencji. Otóż najpierw w rozdziale 1 przedstawiono podstawowe zagadnienia prawne, których zastosowanie może służyć uniwersalnie uregulowaniu oraz poprawie sytuacji dziecka, m.in. w trakcie rozstawania się jego rodziców. W rozdziale 2 przedstawiono mediację jako jedną z metod służących uzyskaniu porozumienia stron w duchu poszanowania ich woli oraz obowiązujących zasad prawa. Z kolei w rozdziale 3 omówiono zagadnienia dotyczące władczej ingerencji państwa w sytuacjach najbardziej skrajnych.

Oczywiście zbytnim uproszczeniem byłoby ścisłe przypisywanie poszczególnych metod zarządzania konfliktem odpowiednim stopniom jego nasilenia, ponieważ - podobnie jak natury ludzkiej nie sposób ubrać w ramy prawne - nie sposób za każdym razem przewidzieć, jaki sposób rozwiązywania sporu będzie najbardziej skuteczny i najlepszy dla członków rozpadającej się rodziny. Nie ulega jednak wątpliwości, że przedstawione w niniejszej publikacji zagadnienia będą odnosiły się konsekwentnie do położenia dziecka w sytuacji rozstania rodziców, niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z dzieckiem pochodzącym z małżeństwa, konkubinatu, czy też innej formy wzajemnej relacji rodziców. Ilekroć ustawodawca przewiduje różnice w regulacjach prawnych odnoszących się do dziecka we wspomnianych sytuacjach, tylekroć znajdą one odzwierciedlenie w stosownych uwagach, zwłaszcza gdy mowa jest o art. 58 oraz art. 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Wydaje się, że do ochrony dziecka na rożnych etapach rozpadu rodziny najpełniej przyczynić się może nasza postawa jako osób mniej lub bardziej zaangażowanych w jego życie - czy to z punktu widzenia osobistego, czy też pełnionej funkcji zawodowej - oparta przede wszystkim na szacunku względem dziecka oraz rozpoznaniu jego potrzeb, co często wymaga świadomości, wiedzy, doświadczenia oraz odpowiedniej komunikacji.

Mamy nadzieję, że publikacja ta choć w małym stopniu przyczyni się do podejmowania dojrzałych i światłych decyzji wobec najmłodszych spośród nas, abyśmy niebawem w ich dorosłych postawach społecznych z radością mogli zobaczyć nasz dzisiejszy wysiłek i wkład w ochronę ich dobra.

Autorzy